[zaloguj się]
[pdf]

POŚRZEDNIK (260) sb m

pośrzednik (256), pojśrzednik (3), pośrednik (1); pojśrzednik SkarJedn; pośrzednik : pojśrzednik : pośrednik RejAp (2:–:1), CzechEp (26:1), SkarKaz (14:1).

o oraz e jasne.

Fleksja
sg pl
N pośrzednik pośrzednicy
G pośrzednika pośrzednik(o)w
D pośrzednikowi
A pośrzednika pośrzedniki
I pośrzednikiem pośrzednikami
L pośrzedniku

sg N pośrzednik (51). ◊ G pośrzednika (40). ◊ D pośrzednikowi (5). ◊ A pośrzednika (49). ◊ I pośrzednikiem (81); -em (1), -(e)m (80). ◊ L pośrzedniku (13). ◊ pl N pośrzednicy (5). ◊ G pośrzednik(o)w (6). ◊ A pośrzedniki (2). ◊ I pośrzednikami (8).

Sł stp, Cn: pośrzednik, Linde XVI – XVIII w: pośrzednik.

Ten, kto jest między kimś a kimś lub między czymś a czymś (260):
A. Stojący między dwiema stronami jako łącznik między nimi lub rzecznik jednej wobec drugiej, mediator, arbiter; mediator PolAnt, Vulg, JanStat, Cn; arbiter Calag; commeator, internuntius, interventor, sequester pacis Cn (258):
a. praw. Sędzia polubowny (6):

pośrzednik miedzy kim (pl) (1): Iedney ſtronie być przychylnieyſzym niżli drugiey/ żadnym ſpoſobem ná ſędźiego nienależy: to ieſt/ ná tego ktoryby ſię zá pośrzedniká miedzy ktoremi miał [qui se medium inter aliquos profiteatur]: ále to rácżey należy ná pochlebcę/ á ná wykrętácżá ſpráwiedliwośći. ModrzBaz 87v.

Szereg: »pośrzednik, (i, albo) (przyjacielski) jednacz« = mediator seu amicabilis compositor JanStat [szyk 3:2] (5): Calag 353b; Z których piérwſzy świádek Iákub/ á drugi Piotr Konradów kmotr w téy rzeczy iáko pośrzednik y przyiaćielſki iednacz był SarnStat 578, 578, 688 [2 r.].
b. O Chrystusie, Mojżeszu, świętych jako pośredniczących między Bogiem a człowiekiem, wstawiających się, orędujących za nim u Boga (250): gdyż Bog nigdy nic z námi nie cżyni/ iedno przez Syná ſwego Pośrzedniká GrzegRóżn C, B2, B4 [4 r.], C [5 r.], Cv, C2 (37); SarnUzn E3v, E4, E4v marg, E5v [2 r.], [F]2 (9); RejPosWiecz2 91v; KuczbKat 275; WujJud 57v marg, 236, Nnv; WujJudConf 57v, 58, 234v; Iż ieſli ludzie ſtárego Teſtámentu Bogá ználi/ y do niego przychodzili/ tedy też pewnie y Pośrzedniká mieli/ á Pośrzednik nie mogł inſzy być iedno ſyn Boży przez ktorego/ do Bogá przychodzili. A iż tym Pośrzednikiem był Iezus Chriſtus Syn Boży/ wątpliwośći o tym żadney nie máſz. CzechRozm 22; iáko zá ſtárego Teſtámentu żaden przyść nie mogł do Bogá/ iedno przez Moyżeſzá (ktorego też Pośrzednikiem zowie. [...]) CzechRozm 23v, 6v, 20v, 23v [2 r.], 24, 39v (17); CzechEp 247, 259, 292, 325; ReszPrz 76; Ocż prośić będźiećie/ mnie Pośrzedniká máiąc/ w Imię moie weźmiećie. ArtKanc M14, T6; Nád to ſam Pan Chriſtus ieſt pośrzednikiem z ſtrony nátury: iż ieſt śrzednym miedzy Bogiem/ á człowiekiem: będąc w iedney perſonie y Bogiem/ y człowiekiem: co potrzebno było do poiednánia człowieká z Bogiem. WujNT 724, 573 [2 r.], 634, Gal 3/19, s. 722, 723 [6 r.] (22); Bo on ſam ieſt iedyny pośrzednik/ ktory ſię zá námi v Oycá wſtáwia/ á nikogoż do tego ſwoiego vrzędu nie przypuſzcza. bo nikt nam łáſki Bożey y niebieſkich dobr iednáć v Oycá nie może/ okrom iego ſámego. SkarKaz 636a, 347b [2 r.], 348a, 455a.

pośrzednik czego [= do osiągnięcia czegoś] (7): Prawdá/ ieden tylko ieſt Pośrzednik zbáwienia y odkupienia náſzego/ ále nie ieden przycżyniánia y modlęnia. WujJud 57v; CzechRozm 122; LatHar 329, 485 marg; WujNT 723, Bbbbbb2 [2 r.].

pośrzednik do czego [= do osiągnięcia czegoś] (2): ReszPrz 35; Sam Chryſtus ieſt pośrzednikiem do zbáwienia y odkupienia: ále święći tylko ſą do modlitwy ſpolney z námi. SkarKaz 636b.

pośrzednik do kogo [w tym: do Boga (14)] (15): Ieden Bog náſz kthory ieſt Oćiec/ chce być wzywan y chwalon záwżdy przez Syná ſwego/ ktory ieſt iedyny ſam Pośrzednik do niego GrzegRóżn L3, B4, B4v [2 r.], G4v, I4, L3 (10); CzechRozm 181v, 199; CzechEp 75 marg, 214, 360.

pośrzednik ku komu (1): á zwłaſzczá iż drugiégo Pośrzedniká niemáſz ku Bogu żadnégo/ nád tego OrzQuin Z2v.

pośrzednik miedzy kim a (i) miedzy) kim (16): Sſthał ſie pośrzednikiem miedy [!] námi á Bogiem oycem ſwoim/ vbłagáiąc gniew iego/ á odnoſząc ná ſobie niedoſtáthki grzechu náſzego. LubPs Z2; RejPos 116v; CzechEp 273; ArtKanc A11v, L8v. Cf »pośrzednik miedzy Bogiem a ludźmi«.

pośrzednik czyj [w tym: pron poss (49), G sb i pron (22)] (71): GrzegRóżn B4v, F3v, K; SarnUzn F4; RejAp 54v; RejPos 116v; RejPosWiecz2 96; BiałKat 161; KuczbKat 275; Swięći ſą poſrzednikámi náſzymi. WujJud 52v marg, 57v, Nn4; CzechRozm 24 [2 r.], 24v, 45v, 58v, 95 (11); SkarJedn 308; CzechEp 71, 75 marg, 148, 158, 187 [2 r.] (12); ReszPrz 81; ReszHoz 123; ArtKanc 118; A pośrzednik nie ieſtći iednego: lecz Bog iedenże ieſt. WujNT Gal 3/20, Xxxxx4v; SkarKaz 4a, b [2 r.], 155b, 161b, 245b (9). Cf pośrzednik czyj miedzy kim; »pośrzednik Boga i ludzi«.

pośrzednik czyj miedzy kim (1): ktore [słowo] nie v ſiebie ſámo było/ ale v Bogá Oycá/ ktore ſię ſtáło ćiáłem y Pośrzednikiem náſzym/ miedzy onym prawdźiwym Bogiem Oycem GrzegRóżn M4.

W połączeniach szeregowych (20): O iedynym Iednacżu/ Poſrzedniku y przycżyncy cżłowieku Pánu Iezu Kryſtuſie Synu Bożym. KrowObr 208, 209, Tt2; BibRadz *7; CzechRozm 11v, 24, 92v, 181v, 193v (10); CzechEp 80, 252; A iż nie kto inſzy iedno on ieſt odkupićielem/ pośrzednikiem y iednaczem miedzy Bogiem á ludzmi WujNT 693, Xxxxx4v; SkarKaz 4b [2 r.]; [KonfGlicz D2].

Wyrażenia: »pośrzednik miedzy Bogiem a (i) ludźmi (a. człowiekiem, a. ludem), Boga (Ojca) (a. Boży) i (a) ludzi« = mediator Dei et hominum Vulg [szyk 19:2] (11:10): Abowiemći ieden Bog/ ieden pośrzednik Boży y ludzi/ cżłowiek Chryſtus Iezus Leop 1.Tim 2/5; Ieſt też náſzym Biſkupem naywyżſzym/ ktory ſam ſwoię kreẃ zá nas ofiárował/ będąc iednym pośrzednikiem Bogá á ludźi BibRadz *7; Moiżeſz ieſt poſrzednikiem miedzy ludem y Bogiem. BibRadz Deut 5 arg; GrzegRóżn B4, I; KuczbKat 245; WujJud 236; WujJudConf 57v, 115v; CzechRozm 59; CzechEp 173, 275; CzechEpPOrz **4; ReszPrz 35, 76; WujNT 375, 634, 693 [2 r.], 1.Tim 2/5, s. 723.

»pośrzednik obojej strony« (1): A dla tegoż też Pośrzednikiem ieſt oboiey ſtrony/ bo oboią náturą obudwu doſięga/ Oycá Bogá y ludźi. GrzegRóżn K4v.

»ofiara pośrzednika« (2): gdy zá nie [dusze zmarłych] álbo ofiárę pośrzedniká (to ieſt Mſzą świętą) ofiáruią/ álbo iáłmużny w kośćiele cżynią. WujJud 202; ReszHoz 123.

»przyczyna pośrzednika« (3): WujJud 184; Tego tedy ſámego iednego Bogá wzywamy we wſzyſtkich potrzebách y doległośćiách náſzych/ przez przycżynę y zaſługę iedynego Pośrzedniká Páná náſzego Iezuſá Kryſtuſá. WujJudConf 55; RejPosWstaw [1434]v.

»pośrzednik nowego (a. starego, a. lepszego) testamentu, przymierza« = novi (a. melioris) testamenti mediator PolAnt, Vulg [szyk 7:6] (7:6): BibRadz Hebr 9/15, 12/24; BiałKat 343v; CzechRozm 46v, 90v, 95 [2 r.], 260; ktory [Bóg Ojciec] przez Anioły Moiżeſzowi/ iáko ſtárego Teſtámentu pośrzednikowi/ dał zakon CzechEp 280; Ale teraz náſz kápłan doſtał tym zacnieyſzego vrzędu; im też ieſt pośrzednikiem lepſzego teſtámentu/ ktory w lepſzych obietnicách ieſt poſtánowiony. WujNT Hebr 8/6, Hebr 8 arg, 9/15, 12/24.

»urząd pośrzednika« (2): Abo gdy ſámo słowo Boże wćielone Pośrzednikiem ieſt/ y wſzytki vrzędy Pośrzedniká pełni/ y nas iedna z iednym Bogiem Oycem według piſmá. GrzegRóżn L; SarnUzn F5v.

Szeregi: »pośrzednik i droga do Boga« (1): iż tenże á nie inſzy báran cżłowiek Chriſtus Iezus [...] był też iuż w onychże ofiárách/ przodkom náſzym Pośrzednikiem y drogą do Bogá. CzechRozm 24v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pośrzednik i jednacz« (2): PRzetoż ćiebie pośrzedniká y iednacżá prośimy/ áby ty nadobrotliwieyſze á namiłośiernieyſze Oycá twego ocży k nam łáſkáwie á miłościwie obroćił. ArtKanc D4. Cf »przez pośrzednika«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 11 r.]

»kapłan i pośrzednik« (1): Pomnię iákoś ná krzyżu zá grzechy moię iáko kápłan y pośrzednik moy ofiárował ſię SkarKaz 161b.

»pośrzednik a orędownik« (1): Nowąś drogę k niebu ſpráwił/ gdyś ſię w niebie Oycu ſtáwił/ byś był Pośrzednikiem/ á zá ſwoy lud Orędownikiem. ArtKanc I4.

»pośrzednik i patron« (1): żebychmy v Páná Bogá wiela rzecży nie vprośili/ áni otrzymáli/ gdybyſmy do tego przycżyny pośrzedniká y pátroná álbo przycżyńce nie vżywáli. WujJud 184.

»pomocnik i pośrzednik« (1): Kryſtuſowi ſámemu tę chwałę muśimy oddáwáć weń wierzyć/ y ná nim ſámym przeſtáwáć inſze pomocniki y pośrzedniki opuśćiwſzy. WujJudConf 72.

»przyczyńca i (a) pośrzednik« [szyk 2:1] (3): RejAp 170v; żeby go wierni w potrzebách ſwych/ iáko przycżyńcę ſwoiego y pośrzednika wzywáli. CzechRozm 193v; SkarKaz 245b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 15 r.]

»rzecznik, pośrzednik« (1): áby był rzecżnikiem/ przez śmierć pośrzednikiem/ miedzy ſwoim Oycem/ á nędznym grzeſznikiem. ArtKanc A11v.

»tłumacz i pośrzednik« (1): Przez ktore ſłowá y Obrzędy/ sſtawa śie tłumácżem y pośrzednikiem miedzy Bogiem y ludźmi. KuczbKat 245.

»pośrzednik i zastępca« (1): Mowią iż ſię ná nim ſámą wiárą obronią/ á iż tenże ſędźia będźie/ ktory ieſt pośrzednikiem y zaſtępcą náſzym/ ſrogośći ſię iego bać nie będźie potrzebá. SkarKaz 4a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Wyrażenia przyimkowe: »przez pośrzednika« (12): GrzegRóżn B, C [2 r.], L3; WujJud b4v, 53; A tákowe modlitwy wiernych máią być przez ſámego Chriſtuſá Pośrzedniká do Bogá Oycá w wierze prawdźiwey y w miłośći. WujJudConf 183; CzechRozm 90v; CzechEp 86, 291; gdźie mowim: communicantes: to ieſt/ dźielim ſię Pánie wyſługámi świętych twoich/ y vżywamy ich ná otrzymánie hoynieyſzego miłośierdźia twego przez Iezu Chryſtuſá Syná twego iedynego poyśrzedniká náſzego. SkarKaz 636b.
~ Szereg: »przez pośrzednika i jednacza« (1): kędy ludzie wzywáią Bogá Oycá przes iednego tylko Pośrzednika y iednatzá Páná Iezu Kryſtá Syná Bożego KrowObr 102v. ~

»bez, okrom pośrzednika« (2:1): Niechay pokażą coby Bog z námi vcżynił okrom Pośrzedniká/ ktory ieſt Bog z Bogá GrzegRóżn C.

~ Szereg: »bez śr(z)odku i pośrzednika (wszelkiego)« (2): Przeto on [zakon] zgołá Boſkim názywam/ iż bes śrzodku y Pośrzedniká wſzelkiego/ práwie záraz z cżłowiekiem od ſámego Bogá ſtworzony był. CzechRozm 90v, 122v. ~

c. O kapłanach jako pośredniczących w kulcie między Bogiem a wiernymi (2): Biskupi y kápłani ſą pośrzednikámi. WujNT 634 marg, Zzzzz2.
B. Nie będący ani jednym, ani drugim (2): Bo powiedáć racży: Iżbych wolał iżbyś był álbo gorący álbo ſzcżyroźimny/ niżli maſz być tym letnim/ á tym ſrzednim miedzy tymi dwiemá. [...] A ták toć ſą ći letni/ toć ſą ći poſrednicy RejAp 43.
Szereg: »pośrzednicy abo neutrales« (1): Haeretykámi ſą y pośrzednicy ábo neutrales. Matth: 12.30 [Cf [św. Hieronim pisze o heretykach:] Kto z tobą Papieżu nie zgromadza/ ten roſpraſza: Co ieſt iákoby rzekł: Kto Chriſtuſow nie ieſt; ten ieſt Antychriſtow. 51 (komentarz do Matth 12/30)] WujNT Yyyyy4v.

Synonimy: A.a. arbiter, jednacz, medyjator, rozjemca, sędzia, zgodziciel; b. jednacz, obrońca, opiekun, orędownik, patron, pomocnik, przyczyniciel, przyczyńca, rzecznik, ugadzacz, zastępca.

Cf ŚRZEDNIK

RS