[zaloguj się]
[pdf]

ROŚWIECIĆ (18) vb pf

roświecić (13), rozświecić (5); roświecić PatKaz II, KrowObr, Leop, BibRadz, BudBib, KochPs (7), WerGośc; rozświecić RejFig, GórnDworz (2), StryjKron, ArtKanc.

o jasne, e pochylone.

Fleksja
praet
sg
2 m -ś roświecił
3 m roświécił
n rozświéciło
imperativus
sg
2 roświéć
conditionalis
sg
3 m by rozświécił
impersonalis
praet rozświéc(o)no
participia
part praet act roświéciwſzy

fut 2 sg roświécisz (1). ◊ 3 sg rozświéci (1). ◊ praet 2 sg m -ś roświecił (2). ◊ 3 sg m roświécił (3). n rozświéciło (1). ◊ imp 2 sg roświéć (7). ◊ [con 3 sg m by rozświécił.] ◊ impers praet rozświéc(o)no (1). ◊ part praet act roświéciwſzy (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Rozjaśnić, rozświetlić; illuminare Vulg (10):
Zwrot: »promieniem rozświecić« (1): Gdy iuſz Słońce promieniem rozſwiećiło złotym/ Kilko vphow Tátarſkich pobili ná głowę StryjKron 732.
W przen (1):
Zwrot: »rozświecić w głowie« (1):A tho kiedy Dworzánin ſpráwi [tj. wpoi w pana cnoty]/ tedy dopiero wſzytko ono vgruntuią mądre ſłowá iego/ á páńſkie poięcie/ y wyrozumienie: ktore [...] prawdá iż więc nierychło rozſwieći w głowie/ ále záſie ták wiele przynośi s ſobą dobrego/ iż człowiek [...] doſkonáley potym cnot vżywie. GórnDworz Hh4v.
a. O Bogu i Chrystusie [kogo, co] (8):

[rozświecić komu: Aby [Jezus] rozświećił tym którzy w ćiemnośćiách y w ćieniu śmierći śiedzą BiałPos 267 (Linde).]

roświecić czym (5): Roświéć mię ſwą iáſną twarzą/ náucz mię praw ſwoich KochPs 184. Cf »roświecić ogniem«, »roświecić światłem«.

roświecić nad kim (2): BOże ſmiłuy ſie nád námi á pożegnay nam/ roświeć oblicże ſwe nád námi Leop Ps 66/1; KochPs 43.

Zwroty: »roświecić [czyje] ciemności« [szyk zmienny] (4): V ćiebie zdróy żywotá: ty náſze ćięmnośći roświéćiſz/ á wnet vyźrzem dźień práwéy świátłośći. KochPs 51, 18, 24, 179.

»roświecić ogniem« (1): Tyś roſpalił lámpę moię/ tyś mé ćięmnośći Roświéćił/ móy Boże/ ogniem ſwoiéy świátłośći. KochPs 24.

»roświecić światłem« [szyk zmienny] (3): Roświéć moie ćięmnośći ſwym nieogárniónym Swiátłem/ ábych nie záſnął ſnem nieprzebudzónym KochPs 18, 96, 179.

2. Zapalić, rozpalić, zaświecić; accendere PolAnt (8): Gdy potym rozſwiecono/ nioſą bożą mękę/ Vźrzał áno przekłoto y nogę y rękę. RejFig Dd6v; Potym w nocy ocući ſie Pukárzewſki/ obacży łeb záwithy/ y rzecże pułgębkiem/ ki diabeł/ coż mi ſie sſtáło. Chłopiecż/ ieſteś tu rozſwieć GórnDworz S8v [idem: roświeć] WerGośc 251.

roświecić co (4): KrowObr 75v; Zeſzli ſię tedy wſzyſcy ſpołu [...] ábowiem ſię nie nádziewali żeby ſię [Judyta] wroćić miáłá/ y roświećiwſzy świece/ othworzyli brany BibRadz Iudith 13/15[16]; BudBib Iudith 13/15[16]; ArtKanc B12v; [SandMalEwan 64; á 26. ich [szlachciców] tám zá kratą zoſtało/ ktore wnetże roświećiwſzy pochodnie w zamku poſtrzelano/ y kámieńmi pobito. BielKron 1597 247].

W przen (2):
Zwroty: »ogień roświecić« (1): przes kilká ſet lat wątpili ludzie o tym Cżyscu/ aſz Papieſz Ian oſmynaſty ten ogień Cżyscowy/ znowu roſwiećil/ y dzień zaduſzny wymyſlił/ y vſtáwił KrowObr 75v.

»światło rozświecić« (1): Swiátłu, ktoreś rozświećił/ á w ſercách rozniećił/ nie dopuſzcżay zágáſnąć/ áni go záćmiewáć/ ćieleſnym żądośćiam. ArtKanc B12v.

Szereg: »rozświecić a rozniecić« (1): ArtKanc B12v cf »światło rozświecić«.
Przen (1):
Zwroty: »roświecić [w kim] ogień« (1): [Duch Święty Maryję wybrał matką Boga] y roſzwyeczyl wnyey ogyen boſkyey myloſzczy PatKaz II 43v.

Synonimy: 1. rozjaśnić; 2. rozniecić, rozpalić.

Formacje współrdzenne cf ŚWIECIĆ.

Cf ROŚWIECONY

JR