[zaloguj się]
[pdf]

BUJNOŚĆ (34) sb f

o jasne.

Fleksja
sg pl
N bujność bujności
G bujności bujności
D bujności
A bujność bujności
L bujności

sg N bujność (10). ◊ G bujności (9). ◊ D bujności (3). ◊ A bujność (6). ◊ L bujności (2). pl N bujności (1). ◊ G bujności (2). ◊ A bujności (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Temperament, namiętność; pożądanie cielesne (21): ſtłukſzy thy rzecży ſpołem y przyłoż na cżłonek męſki taiemny oddala buynoſc y cżłonek mdli/ y broni poluciy nocznych. FalZioł 35a, IV 4d; BielKom B3v [2 r.], Ev; RejWiz 129v; GLupyać to ſzkápá byłá/ ále wey oſtrogi/ Dodáły mu buynośći/ iákoć ſtáwia nogi. RejZwierz 129; BielKron 349; ábowiem oná buiność/ ktora ſie z młodey/ á gorączey krwie rodzi/ tyle dáie ſmyſłom śiły/ ile iey rozumowi odeimuie. GórnDworz L12; Gdy więc pcżoły zbuynośći po powietrzu gráią/ O robotę/ o vle/ o miody niedbáią. ModrzBaz 126; przez Duchá twego Swiętego/ pomoż martwić ciáłá tego/ y vſmierzyć buyność iego ArtKanc M17v; CzahTr Cv; GosłCast 6.
Wyrażenia: »bujność cielesna, ciała; cielesna bujność« (4 : 2): iſz ma Lactuka oſobną moc vſmierzać bujnoſć cieleſną/ tak męſzcżiznam iako y białym głowam FalZioł I 74b, 50d, 74b; BielKom D8v; ArtKanc T6v; Ia mowię że ćieleſna buyność ieſt niewolą RybGęśli C4.

»bujność przyrodzona; przyrodzona bujność« (1 : 1): BielKom C6; gdy kreẃ iuż chłodnąć/ á buiność przyrodzona vſtawáć pocżyna/ iż duſzá nie ták ieſt obciążona cieleſną niewolą GórnDworz L12v.

2. Pycha, wyniosłość, nadętość (3): Przecżże ſie pyſznią ty nádęte świnie/ Gdyż ich tá buyność przeminie w godzinie. RejZwierc 218v; GRekom przeſkadzáłá [do zjednoczenia] naprzod buyność rozumow/ á wrodzona iákaś pierzchliwość y nie vſtáwicżność SkarJedn 373; CzahTr Cv.
3. Wybujałość, obfity plon, urodzaj, urodzajność, żyzność'; luxuria, luxuries (8): ſthądże rożdże wynikną/ ktore potim dla buynoſci roſcie wyſoko ku gorze FalZioł I 39c; RejJóz K8 [2 r.]; w płodzie bydłá twego/ y buynośći á w hoynośći źiemie twoiey [in ubertate terrae tuae]/ y w doſtátku wſſyſtkich rzecży. Leop Deut 30/9; Podług mnoſtwá owocu ſwego rozmnożył ołtarze podług buynośći źiemie ſwoiey [iuxta ubertatem terrae suae]/ rozhoynił á rozmnożył ſie w Báłwániech. Leop Os 10/1; ArtKanc K5v, P20.
W przen (1): Ták wielé cnót iéy [Orszuli] młodość/ y tákich dźiélnośći Niemogłá zniéść: vpádłá od ſwéyże buynośći/ Zniwá niedoczekawſzy KochTr 12.
4. Obfitość, wielka ilość (1): A taki Circul cżyni podeyzrzenie o oſzaleniu onego cżłowieka: dla buynoſci Kolery gorączey. FalZioł V 8.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Insolentia. Pychá/ roſpuſtá/ buyność. Mącz 399a.

Synonimy: 1. buczność, rozpusta; 2. bystrość, pycha; 3. hojność.

ZZie