Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: BYWAŁOŚĆ

Następne hasło: BYWANIE »

BYWAŁY (22) part praet act

a jasne.

Fleksja

sg
m	N	bywały
m	I	bywałym

pl
N	m pers	bywali
N	subst	bywał(e)
G		bywałych
I	m	bywał(e)mi

sg m N bywały (11). ◊ I bywałym (1). ◊ pl N m pers bywali (7). subst bywał(e) (1). ◊ G bywałych (1). ◊ I m bywał(e)mi (1).

Sł stp notuje, Cn s.v. bywalec, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Obracający się w świecie; biorący udział w różnych wydarzeniach (5)
2. Biegły, doświadczony, znający się na rzeczy, obyty (17)

1. Obracający się w świecie; biorący udział w różnych wydarzeniach (5): Vcżyni ſię [hultaj] rzekomo páchołkiem ſłużáłym/ Y dobrym towárzyſzem dáleko bywáłym. KlonWor 26.

bywały w czym (3) : Iárosław Laski Woiewodá Sirádzki/ w wielkich ſpráwach y poſelſtwach rozmáitych bywáły v poſthronnych Pánow/ Ceſárzow/ y Krolow/ w oycżyznie vmárł BielKron 424v, 422v; Dálekoby lepiej miły Bachuſie ábyś ſie ná ten cżás rozmawiał z ludźmi Rycerſkiemi/ álbo też z ludźmi w cudzych kráioch bywáłemi RejZwierc 160.

W przen (1):

bywały w czym (1): Práwie iże nie nowy [miecz]/ pátrzćie iák rdzewiáły/ Znáć że dobry y w wielkich potrzebách bywáły. WyprPl Bv.

2. Biegły, doświadczony, znający się na rzeczy, obyty; gnarus Calep, Cn; experiens, peritus, trimma Calep; callidus, conscius, expertor, expers, expertus, notus, prudens, sagax, versatus Cn (17): Bywáli ludzie do rády dobrzy. RejZwierc 163v marg [idem] Aaa 3; Zeglarze bywáli Wſzyſtek świát iáko wielki kołem obiecháli, KochPieś 2; KochPropKKoch 3; Calep 393a, 459b, 783b; Widzę żeś młódzieniec bywáły: Maſzże iuż ná tę woynę iecháć vmyſł cáły? WyprPl A3v; KlonFlis F2v.

bywały w czym (2): Czo vmieią vcżynić niewiaſty [położne]: chocia ſrzednie w tym bywałe FalZioł V 34v; Calep 1086b.

Szeregi: »ćwiczony, bywały« (1): Trimma ‒ wkazdei rzeczi czwiczoni bywałi, arcibiwaliecz. Calep [1086]b.

»bywały i doświadczony« (1): Triarii ‒ Zołnierze biwali y doſwiatczeni, ktorzi wtrzeczei rocie będąc, przednieiſzich meznie naſtepiwſzi bronieli. Calep 1082b.

»mądry, bywały i językow świadomy« (1): Ale mądry/ bywáły/ y ięzykow ſwiádomy/ ſam przes ſię temu ſnádny rozſądek dáć może StryjKron 95.

»stary a bywały« (4): Tákże Semiramis oná walecżna krolowa Bábilońſka/ [,..] nárádziwſzy ſie ſtárych á bywáłych krykſmanow/ kazáłá iáko świta bydłá wſzytki przed miáſto ku woyſkom nieprzyiacielſkim podemgłę wygnáć RejZwierc 163v, 163v [3 r.].

Synonimy: 2. baczny, biegły, ćwiczony, doświadczony, mądry, nauczony, świadomy, umiejętny, umiętny, wiadomy.

Cf BYWAĆ, NIEBYWAŁY