[zaloguj się]
[pdf]

CHRAMAĆ (52) vb impf

chramać (49), chromać (1), chramić a. chramać (1), chromić a. chromać (1) [ewentualne formy na -ić tylko w zn. 2]; chromać ActReg.

chrå- (32), chra- (8), chrą- (5); chrå- BierEz, BielKom, GliczKsiąż (3), BielKron (3), Mącz (2), OrzQuin, RejAp, GórnDworz (2), RejZwierc (4), BudBib, CzechRozm, WujNT, PowodPr (2), SkarKaz; chra- LubPs, UstPraw, RejZwierz, SarnStat; chrą- Calag, Calep; chrå- : chra- : chrą- RejRozpr (2 : 1 : ‒), RejWiz (3 : 1 : ‒), SienLek (1 : 1 : 1), ModrzBaz (1 : 1 : ‒), JanNKarGórn (1: – : 2); drugie a jasne.

Fleksja
inf chråmać
indicativus
praes
sg pl
1 chråmię
2 chråmi(e)cie
3 chråmié chråmią
praet
sg
2 m -ś chråm(a)ł
3 m chråmåł
fut
sg pl
2 m m pers będziecie chråmać
3 m będzie chråmać m pers
conditionalis
sg
3 m by chråmåł
f by chråmała
n by chråmało
con praet
pl
1 m pers bysmy byli chromali
3 m pers by byli chråmali

inf chråmać (10). ◊ praes 1 sg chråmię (5). ◊ 3 sg chråmié (13); -é JanNKarGórn (2), -(e) (11). ◊2 pl chråmi(e)cie (2). ◊ 3 pl chråmią (4). ◊ praet 2 sg m -ś chråm(a)ł (1). ◊ 3 sg m chråmåł (4). ◊ fut 3 sg m będzie chråmać (4). ◊ 2 pl m pers będziecie chråmać (1). ◊ con 3 sg m by chråmåł (3). f by chråmała (1). n by chråmało (1). ◊ con praet 1 pl m pers bysmy byli chromali (1). ◊ 3 pl m pers by byli chråmali (1). ◊ part praes act chråmiąc (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Kuleć, utykać; claudicare Mącz, Calag, Calep, Cn; alternum facere pedem Cn (47): [lew] Do páſterzá chråmiąc ſie brał BierEz Q3v; Chociay nogá nie boli przedſię muśiſz chrámáć. RejWiz 59v; drudzy idąc chramią. RejWiz 94; UstPraw I2v; ktory dotknął żyły iego ná práwey ſtronie krzyżá áż vſchłá/ s tego Iakob chramał BielKron 15v; Claudico, Chramię. Mącz 56c; SienLek 176; BudBib 2.Reg 4/4; Chrąmáć. Claudicare. Calag 279b; Calep 205a; SarnStat 621.
W przen (7): RejRozpr Iv; Spiewa bogacz/ nedznik placze Ten chramie on przinim ſkacze RejKup b8v; A oni właſni ſynowye ták ſie pobłaźnili/ Po dziwnych á błędnych drogach chrámyąc [claudicaverunt a semitis suis Ps 17/46] gdzyeś błądzili. LubPs E2; RejZwierz 108v; WujNT Hebr 12/13.
Zwrot: »chramać na obie(dwie) nodze« (2): RejAp 88; Boby to było nieco innego iedno chćieć záraz dwiemá Pánom ſłużyć/ y ná obie nodze chramáć CzechRozm 241.
Przen: Niedomagać w czymś, szwankować (29):
a) O ułomnościach i niedomaganiach cielesnych (2): NA członkoch rodzáynych/ wieleſye ludźi z nieopátrzności pſuie/ á wſzákże nałácwiey białe głowy/ ktorim pod czás y pilna opáthrzność niemoże pomoc/ áby to co wątłym ieſt niechrąmáło SienLek 115v.

chramać na czym (1): Wątrobá ieſt wtory wnętrzny członek/ ná ktorym też żywoth człowieczy częſtokroć chramie SienLek 87v.

b) O ułomnościach i niedomaganiach moralnych, umysłowych itp., też: być niepewnym, niesolidnym pod jakimś względem; być niezdecydowanym, wahać się; tracić (27): A tak będzie barzo chramacz Ktoby chcziął ten decret łamacz RejKup ee2v; RejZwierc 238v, 248v; ModrzBaz 90v; Będźie Kátolik chćiał dawney religiey ſwey ochraniáć/ iáko Bog roſkazał/ nie chramiąc według piſmá/ ná drugą ſtronę PowodPr 45; SkarKaz 204b.

chramać na co (7): Bo ty [dary] zdawná tę moc maią Káżdą ſrogoſć vkracáią Czáſem y przyſięgi łamią Wiele ich ná ten wrzod chråmią RejRozpr E4v; RejJóz E6v; RejKup e8v, cc2v; Co yeſliby wſobye myał żeby ná wyárę chramał/ wyeleby wthem złego diſcipułowi náwárzył y ſzkody nábroił. GliczKsiąż L4v; RejWiz 36v; RejZwierc 242.

chramać na czym (7): A bog ie ná to przełożył By [...] rzecz poſpolita ſtáłá Ani naczym nie chramáłá RejRozpr K;GliczKsiąż P8v; BielKronCies Mmmm3; OrzQuin I3v; ktora náuká by ſie byłá namniey odkryłá/ bárzoby byli ná tym chramáli GórnDworz E7v; nikt ná ſwey ſpráwiedliwośći nie chramał GórnDworz X6v; ModrzBaz 88.

chramać przed kim, przed czym (2): Twoy kárákter przed tym chramie BielKom D3; RejWiz 102.

chramać w czym (3): GliczKsiąż L5; BielKronCies Mmmm3; bo widzę zebysmy iuz byli chromali wtych rzeczach nieladaiaki [!] ActReg 164.

Przysłowie: Wſzytko ſie łamie/ Gdzie cnotá chramie. RejZwierc 238v.
Zwrot: »chramać na dwie (a. obie) stronie« (2): BielKron 84v; Dokądże będźiećie chramáć ná obie ſtronie? PowodPr 40.
2. Okulawiać, okaleczać kogoś; delumbare, subneruare Mącz (2): Delumbo, Chramię/ chorym á mdłym czinię/ przetrącam lędźwie. Mącz 199c, 246a.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): ták izz niepotŗebáby podle niei piſac /i/ iáko oto w tym/ chrąmie JanNKarGórn H2, H2 [2 r.].

Formacje pochodne: uchramać; ochromić, ochromić się, pochromić, pochromić się; ochromieć, pochromieć; ochramiać; nachramować, uchramować; chramywać.

Cf CHRAMANIE, CHRAMIĄCY

MM