[zaloguj się]
[pdf]

CHWIAĆ (29) vb impf

W inf chwiåć (1) Oczko, chwiać (1) Calag. ◊ W formach praet i fut wszystkich rodzai i liczb a pochylone; w formach praes i part e jasne.

Fleksja
inf chwiåć
indicativus
praes
sg pl
1 chwieję
3 chwieje chwieją
praet
sg pl
3 m chwiåł m pers chwiåli
f chwiåła m an
fut
sg
3 m będzie chwiåł
imperativus
pl
3 niech chwieją

inf chwiåć (5). ◊ praes 1 sg chwieję (1). ◊ 3 sg chwieje (7). ◊ 3 pl chwieją (1). ◊ praet 3 sg m chwiåł (1). f chwiåła (1). ◊ 3 pl m pers chwiåli (2). ◊ fut 3 sg m będzie chwiåł (2). ◊ imp 3 pl niech chwieją (1). ◊ part praes act chwiejąc (7), chwiejąć (1); -ąc : -ąć FalZioł (1 : 1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

1. Kołysać, potrząsać, kiwać; librare, vibrare Calag (29): pothim pociągać onego łożiſka y na tę y na owę ſtronę chwieiąć aby ſie tak mogło wychwiać y wyciągnąć FalZioł V 26, V 23d; Calag 434a; Vacillo ‒ Koliſzę, koliebię, chwieię [może zamiast: chwieję się]. Calep 1098a.

chwiać co (2): FalZioł V 21c; Widziſz iż gdy wiátr wſtánie káżde drzewko chwieie RejWiz 34v.

chwiać kim, czym (20): FalZioł V 20b; LubPs ktv; Ná wirzchu Orzeł biały [...] ſkrzydły iák żywy chwiał StryjWjaz C; gdy iuż pácient przez godźinę odpoczywáiąc ſobie wypije/ chodźić y ſobą chwiać mocno powinien Oczko 20v. Cf Zwrot.

W charakterystycznych połączeniach: chwiać i na tę i na owę stronę (2).

Zwrot: »chwiać głową« (przeważnie na znak szyderstwa) [w tym: na kogo (3), za kim (1)] [szyk zmienny] = caput movere Vulg, PolAnt (16): OpecŻyw 143; Kto ſie tak barzo ſmieie iż też kaſzle abo głouą chwieie, bywa taki nie ſtatecżny GlabGad O4v; RejRozpr Fv; RejKup h8, k8v; iáko żydowie widząc go ná krzyżu wiſzączego/ chwyali nań głowámi ſwoimi/ máiąc go zá wzgárdzonego. LubPs Zv marg, M2, Zv; Leop Eccli 12/19, 13/8; ſzydziła z ćiebie dziewica corká Cyionſka/ chwiałá za tobą głową [post te caput movit] corká Ieruzalimſka. BudBib 4.Reg 19/21; BudNT Matth 27/39; Kto potka/ káżdy ze mnie ſye náśmieie/ Nos marſzczy/ gębą krzywi/ głową chwieie KochPs 30; ZawJeft 37; GrabowSet F2v; WujNT Matth 27/39.
Szeregi: »chwiać i ruszać« (1): A potym matkę onego dziecięcia chwiać j ruſzać na tę, y na owę ſtronę FalZioł V 21c.

»chwiać a wychowyrać« (1): iżby [...] iakobÿ chwieiącz á wychowyraiącz: płod wyriwała. FalZioł V 33v.

W przen (2): tędy y owędy chwieiąc/ kołyſząc/ y mieſzáiąc Rzecząpoſpolitą/ woleli z Rzymem poſpołu zginąć OrzRozm O3v; á tą łodką w ktorey ſię wſzyſcy wieźiem/ ſwoim biegánim chwieiąc/ do zánurzenia ią y vtopienia. przywodzą. SkarKazSej 659a.
2. [Wiać; flare PolAnt: A gdy [ujrzycie] że wiatr społudnia chwieie [austrum flantem]/ powiedácie że gorąco będzie MurzNT Luc 12/55 (Linde).]

Synonimy: 1. chlustać, chowyrać, chybać, kiwać, kolebać, kołysać, opałać, ruszać, trząść, utrzęsać; 2. dąć, wiać.

Formacje pochodne: rozchwiać, zachwiać.

Cf CHWIANIE, CHWIEJENIE

KW