[zaloguj się]
[pdf]

DODAWAĆ (230) vb impf

o oraz drugie a jasne. ◊ W inf dodaw- (33), dodåw- (13); dodaw- GliczKsiąż (1), LubPs (1), BielKron (1), Mącz (7), KuczbKat (1), BielSpr (1), ModrzBaz (4), Calag (1), KochPs (2), StryjKron (1), ReszPrz (1), GostGosp (1), LatHar (1), WujNT (1), CiekPotr (1); dodåw- RejZwierz (1), RejAp (1), SkarŻyw (1), GórnTroas (1), OrzJan (1), WyprPl (1), RybGęśli (2); dodåw- RejPos (1); dodaw- : dodåw- RejZwierc (1:1), SarnStat (6 : 2), PowodPr (1 : 1). W pozostałych formach: temat dodaj- a zawsze jasne, temat dodaw- a pochylone. ◊ W formach tematów praes dodaj- (45), dodåw- (93); dodåw- FalZioł (2), GlabGad (1), KlerWes (1), RejPs (1), RejKup (1), Diar (1), BielKom (1), GliczKsiąż (2), RejZwierz (2), RejAp (4), RejPos (2), BielSat (1), RejZwierc (10), RejPosWstaw (1), BudBib (1), KarnNap (1), ModrzBaz (6), StryjKron (1), NiemObr (1), KochMRot (1), ReszPrz (1), ReszHoz (4), WerKaz (1), ArtKanc (1), BielRozm (1), PaprUp (1), GrabowSet (1), KołakSzczęśl (1), WujNT (2), KlonWor (3), SzarzRyt (1); dodaj- LubPs (1), GórnDworz (1), SkarŻyw (3), GórnTroas (1), RybGęśli (1), SiebRozmyśl (1), SkarKaz (2), PaxLiz (2); dodåw- : dodaj- RejWiz (5 : 3), Leop (2:1), BielKron (1:1), Mącz (12:4), BudNT (2:1), CzechRozm (2 : 1), Oczko (2 : 1), KochPs (1 : 5), KochFr (1 : 1), ZawJeft (1 : 1), Calep (1 : 1), LatHar (2 : 8), SarnStat (1 : 4), GosłCast (2 : 1).

Fleksja
inf dodawać
indicativus
praes
sg pl
1 dodåwåm dodåw(a)my, dodajemy
2 dodåwåsz, dodajesz
3 dodåwå, dodaje dodåwają, dodają
praet
sg pl
2 m -ś dodåwåł m pers
3 m dodåwåł m pers dodåwali
f dodåwał m an
n dodåwało subst dodåwały
fut
sg
1 m będę dodåwåł
2 m będziesz dodawać
f będziesz dodåwała
3 m będzie dodåwåł, dodawać będzie
imperativus
sg pl
2 dodåwåjcie
3 niechaj dodåwå
conditionalis
sg pl
1 m bym dodåwåł m pers bysmy dodåwali
3 m by dodåwåł m pers by dodåwali
f by dodåwała m an
impersonalis
praes dodåwåno
con by dodåwåno
participia
part praes act dodåwając, dodając
inne formy
fut pl 1 - będziemy dodawać; fut pl 3 - będą dodawać, dodawać będą

inf dodawać (40). ◊ praes 1 sg dodåwåm (5), dodaję (3); -åm (4), -ąm (1) Calep. ◊ 2 sg dodåwåsz (3), dodajesz (3). ◊ 3 sg dodåwå (53), dodaje (21). ◊ 1 pl dodåw(a)my (1), dodajemy (1). ◊ 3 pl dodåwają (14), dodają (11). ◊ praet 2 sg m -ś dodåwåł (1). ◊ 3 sg m dodåwåł (4). f dodåwała (5). n dodåwało (3). ◊ 3 pl m pers dodåwali (7). subst dodåwały (1). ◊ fut 1 sg m będę dodåwåł (1). ◊ 2 sg m będziesz dodawać (1). f będziesz dodåwała (1). ◊ 3 sg m będzie dodåwåł (4), dodawać będzie (2); będzie dodåwåł GliczKsiąż (1), RejAp (1), RejPos (1); dodawać będzie SarnStat (1); będzie dodåwåł: dodawać będzie ModrzBaz (1:1). ◊ 1 pl będziemy dodawać (1). ◊ 3 pl będą dodawać: dodawać będą (1:1) SarnStat. ◊ imp 3 sg niechaj dodåwå (1). ◊ 2 pl dodåwåjcie (2). ◊ con 1 sg m bym dodåwåł (1). ◊ 3 sg m by dodåwåł (4). f by dodåwała. (1) ◊ 1 pl m pers bysmy dodåwali (1). ◊ 3 pl m pers by dodåwali (4). ◊ impers praes dodåwåno (2). ◊ con by dodåwåno (1). ◊ part praes act dodåwając (13), dodając (7).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w. s.v. dodać.

1. Dawać, darowywać, udzielać (226):
a. O dobrach materialnych; dostarczać, zaopatrywać, wręczać (sprawiać, aby ktoś miał); suppeditare Mącz, Cn, Modrz, JanPrzyw; praebere Calag, Cn, Vulg; subministrare, sufficere, suggerere Mącz, Cn; administrare, dare Vulg; distribuere Mącz; submittere Cn [w tym: komu (45), czemu (9)] (77): Potym yáko mu nye doſtawáło ná roſkoſſne życye/ rodzicy mu theż nye dodawáli/ yął ſie złego towárzyſtwá y kradzyeży GliczKsiąż E5v; żony nye poymye wylicżáyąc ſwe nyedoſtátki/ á miłoſnice będzye myał z doſtátkyem/ they będzye dodawał/ nákłádał/ kupował y ſpráwował. GliczKsiąż P, G7; RejWiz 59v; Subministro, Prziposługuyę/ Pomagam/ Dodáyę/ Nádawam/ Przikłádam. Mącz 222c, 434c; Oczko 7v; RybGęśli A4.

dodawać czego [w tym: komu, czemu (42)] (56): nie ktore [pszczoły] kwiatki noſzą wązę zakładaią/ drugie materiją na woſk ſprawuią, drugie plaſtri buduią, drugie wody dodawaią. FalZioł IV 27d; Nyemáſz tedy gorſſey zapráwy yáko buyne odzienya/ ktorych áby im nye dodawáli bárzo ná tym wyele yeſt. GliczKsiąż F5v; RejWiz 104; Leop 2.Reg 19/32; OCeanus morze/ wſzytkich wod ná świećie Oćiec y goſpodarz [...] wſzytkiemv też ſwiátu kupieckich rzecży żeglarſtwem do dawa BielKron 461, 72v, 224, 278, 408; Sufficit hoc praediolum alimentis omnium, Ten folwárczek dodawa żywnośćy wſzem. Mącz 116b; Tela ad manum subministrare, Dodáwáć ſtrzał. Mącz 442c, 145b; Máteryey dodáwa co potrzebá mátká/ Sniey żywność wſzyſcy máią/ ſtąd przydźie y ſzátká. BielSat C3 [idem BielRozm 20]; KuczbKat 185; BudNT 2.Cor 9/10; Pan Bog ſtworzyćiel wſzytkiego świátá ieſt ták dobrotliwy/ że wſzytkim pożywienia dodawa do ſytośći [Deus, conditor orbis, tanta benignitate est, ut victum ad satietatem omnibus suppeditet]/ netylko [!] bogátym/ ále y vbogim. ModrzBaz 48v; Bo á ktoż będźie dodawał żywnośći/ y nam y bydłu/ ieſli żadnego oracżá niebędźie? ModrzBaz 80, 80, 124v; Oczko 34v; Vżywáli do ſytu: chęć przedśię zoſtáie/ A pan wedla łákomſtwá doſtátku dodáie. KochPs 116; Oná go zátáiłá przez ſześć lat/ áſz do śmierći onego Ceſarzá niezbożnego Konſtánſa: ſłużąc mu pilnie wkażdey poſłudze y naliſzſzey: dodáiąc mu teſz kśiąg do cżytánia y ná wſzjtkim go ćieſzac [!] SkarŻyw 392; StryjKron 572, 672; Ty nocną roſſę ſpuſczaſz: ty doſtátkiem hoynym Zywéy wody dodawaſz rzékom nieſpokoynym. KochFr 125; á nie tylko tym ktorzy w ſzpitalu leżą/ ále też y wſzyſtkim inſzym chorym/ w niedoſtátku położonym/ lekarſtw dodawáią. ReszHoz 121, 121, 130; ReszPrz 19; BielRozm 20; LatHar 59, 200, 566; RybGęśli B4; A ktory dodáie naśienia śieiącemu; doda [...] też chlebá ku iedzeniu [Qui autem administrat semen seminanti et panem ad manducandum] WujNT 2.Cor 9/10; SarnStat 393, 394. Cf dodawać czego do czego; czego z czego; czego na co; czego czym; Zwroty.

dodawać czego do czego (4): BielKron 275v; tákże y do Stężyce/ podług dawnégo zwyczáiu/ ſoli Krákowſkiéy dodáwáć będźie powinien co potrzebá/ Zupnik náſz wysſzéy przerzeczony. SarnStat 394. Cf Zwroty.

dodawać czego z czego (1): Pracá też krole ſpráwuie/ Y wſzemi ſkárby ſzafuie. Bo przy ſkárbiech zyemſkich ſtawa/ Swiátu ich z zyemie dodawa. BielKom D6v.

dodawać czego na co (2): ktory [Bóg] dodáie nam bogáto wſzytkiego ná pożywánie. BudNT l.Tim 6/17. Cf »za pieniądze dodawać«.

dodawać czego czym (1): Castellum etiam accipitur pro laxiore derivaculo in aquae ductibus, ex quo aqua per fistulas varie distribuitur, Mieyſce ná które wodá z rzék/ álbo ynich zrzódł ſcieka/ á z onąd záſię rurámi wody miáſtu dodawa. Mącz 40b.

dodawać co (5): abyś nas raczył rozkazać zachować wedle tej ceduły, ktorą WKM swemu PM dodawamy. [...] abyś nas WKM przy tych kondycyjach, ktore na tej karcie podawamy, zostawić raczył. Diar 47; Szłá oná niewiáſtá/ y zámknęłá drzwi o ſobie y o ſyniech ſwoich: Oni dodawáli náczyniá/ á oná nálewáłá [illi offerebant vasa, et illa infundebat]. Leop 4.Reg 4/5, 1.Esdr 6/8; Swiecę mu też goráiącą dodawáią/ áby ſie świátłośći práwey/ to ieſt/ Páná Chriſtá [...] dzierżáło KarnNap Cv; SarnStat 125.

Ze zdaniem celowym (1): Y ná to żeby ieſzcze tym bárźiey ſię ſkáził, Nie miałeś mu dodáwáć. CiekPotr 9.

W charakterystycznych połączeniach: dodawać pokarmu, pożywienia, spiże (2), strawy, żywności (8).

Zwroty: »dodawać pieniędzy« = subministrare pecuniam, suggerere a. suppeditare sumptus Mącz, Cn; subministrare sumptum Mącz; praebere sumptum Cn [szyk zmienny] (5): Suggerere sumptus alicui, Dodáwáć komu pieniędzy. Mącz 145b, 222c, 432c, 434d; Koſtéróm co dodáią pieniędzy. SarnStat 246.

»za pieniądze dodawać« (2): A ſtámtąd do drugich imion zá też pieniądze drugim Vrzędnikom dodáwáć/ ná potrzeby do dworow y do folwárkow GostGosp 56; SarnStat 389.

»potrzeb dodawać« = zaopatrywać w żywność [szyk zmienny] (8): Suffarraneus, qui far in castra convehit, Który żyta á potrzeb po troſze do obozu dodawa. Mącz 427c; Profand vorreichen. Spize/ potrzeb dodáwáć. Praebere commeatum. Calag 381b; ReszHoz 118; Ewángelią opowiedáiącemu winni ſłuchácze potrzeb dodáwáć. WujNT Yyyyy3, 600, 602; SarnStat 204, 278.

W przen [czego; w tym: komu (3)] (4): od wſſech nieprzyiáćioł gwałtownieyſzych/ Czárthá/ ſwiáthá/ y ćiáłá/ broni: y żebyſmy ſie też bronili/ broń á horęża nam dodawa. Leop *A3v; Tákżeć y dziś ty ſlepe/ przedſię ſtrzela [Wenus] Sárny/ A pod pięknym obłowem/ dodawa im ſkwárny. Ze ſie drugi vdawi/ niżli ią przechowa RejZwierz 114v; á zá lekkim ſtráchem wilkow iego/ będzieſz vciekał á odbiegał ſtadká onego/ á nie będzieſz im ſmiał dodawáć onego wiernego páſthwiská ich/ tobie od Páná ich zwierzonego. RejPos 123v.

dodawać z czego (1): pokóy lubię: ten mię do ſytośći cieſzy/ [...] á nie wyſłowionych Gron dodawa okwićie z iágód pożądliwych. GosłCast 9.

Przen (2):
Wyrażenie: »dodawać [czemu] ostróg« = pobudzać ku dobrym uczynkom (2): muśiſz temu ſwowolnemu oſłowi á temu tępemu ciáłu ſwemu viąć obroku/ á dodáwáć mu oſtrog/ y przypátrowáć mu częſto munſztuku/ áby ſwowolnie nie buiáło. RejZwierc A3v, 112.
b. O dobrach niematerialnych (wartościach duchowych, psychicznych); powodować, przysparzać, potęgować (sprawiać, aby ktoś stał się jakiś lub osiągnął jakiś stan); acuere Mącz; extimulare, incitare, perstimulare Cn; iuvare, praestare JanStat [w tym: komu (98), czemu (6)] (149):

dodawać czego [w tym: komu, czemu czego (81] (111): FalZioł II 3c; Abowiem w ruchaniu krew ſie zagrzewa á tak y inſzym cżłonkom ciepła dodawa. GlabGad L; GliczKsiąż L8; LubPs hh6v; RejWiz 4, 25v, 82v; Leop 1.Petr 4/11; BielKron 3322; Mącz 3a, 7d, 343d; GórnDworz Bb; laſką żywność zowie/ bo iáko ſię laſką podpieráią/ ták żywność śił dodawa BudBib Ez 4/16 marg; BudNT 1.Petr 4/11; Oczko 6v; Práwieś nas/ o wieczny boże/ Ogniem zprobował: niemoże Srebrá lepiéy nikt doznáwáć/ Y ogniá więcéy dodáwáć. KochPs 95, 121; ReszPrz 45; Aleć iednáka wſzytkim śmierć/ á nie ma wrotu: Powszechny iéy ſtrách/ náſzym dodáie kłopotu. GórnTroas 33; Pámięć/ máteryey y rzecży do rozmyślánia y vważánia ſłużących dodáie. LatHar 662, 233; WujNT 1.Petr 4/11; SarnStat *3v [2 r.]; którym téż [obywatelom] [...] poddáni pańſtw náſzych przerzeczonych/ którzykolwiek o to będą ſzukáni/ máią pomocy/ rády/ y łáſki dodáwáć [debent praestare auxilia, consilia et favores JanStat 896] SarnStat 1113; o gdźieby zewſząd dobra myśl rość miáłá Skądże iey ty álbo cżym będźieſz dodawáłá? WitosłLut A5; GosłCast 46; PaxLiz Dv; SzarzRyt A3v. Cf dodawać czego w miasto czego; Zwroty.

dodawać czego w miasto czego (1): Mowa wmiaſto nieba piekla Do dawa my [!]/ by ſię wſcziekla. RejKup g4v.

dodawać co (2): Przywiodł im też ná pámięć y rátunki Boſkie/ kthore dodawał oycom ich [Admonuit autem eos et de auxiliis Dei, quae facta sunt erga parentes] Leop 2.Mach 8/19; NiemObr ktv. Cf dodawać co w czym.

dodawać co w czym (1): A wy tez k temu pilnośći wſzelákiey przykłádáiąc/ dodawayćie w wierze wáſzey cnotę/ á w cnoćie vmieiętność [Vos autem curam omnem subinferentes ministrate in fide vestra virtutem, in virtute autem scientiam] WujNT 2.Petr 1/5.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Iuno páni bogáſtwá/ páńſtwá ym dáruie. Pallás páni wſſech náuk/ mądroſćią ſſáfuie. Venus ym też do dawá [!]/ że piekni bywáią. KlerWes A2.

Zwroty: »dodawać chuci, chciwości, ochoty« [w tym: ku czemu (3)] = incitare aviditatem, praestare appetentiam Mącz [szyk zmienny] (5 : 1 : 1): Incenduntur omnes ad studia, gloria, Sławá/ cześć/ y chwałá/ wiele ym dodáwa chući ku vczeniu. Mącz 167c, 53b, 295c; Trąbá w każdą potrzebę dodawa chćiwośći. RejZwierc 120; CzechRozm 145; ſam Gedimin dodawáiąc Rycerſtwu ſwoiemu ochoty/ bliżey pod ſcianę przyiáchawſzy/ vkázował ſzáńcom y Táranam mieyſce ſłuſznieyſze do tłuczenia/ y rozwalánia báſzty iedney StryjKron 411.

»dodawać Ducha (swego świętego)« [szyk zmienny] (4): Oto [Bóg] przedſię pobudza ludzi ſwięte/ ludzi pobożne/ á dodawa im Duchá ſwego ſwiętego/ [...] áby nań [na człowieka] wołáli RejAp 2v, AA3v, 73v; Ktory tedy wam dodawa Duchá/ y ſpráwuie mocy w was [Qui ergo tribuit vobis Spiritum] WujNT Gal 3/5.

»dodawać mądrości« (1): Jego świádectwá prózné obłudnośći Dźiateczkóm máłym dodáią mądrośći KochPs 27.

»dodawać (dobrej) myśli, otuchy« = consolari Mącz; iniicere cogitationem Cn [szyk zmienny] (10:1): Leop Ios 1 arg; BielKron 210; Mącz 182d, 400a [2 r.]; RejZwierc 19v; BiałKaz K2; Niemáſz przeto dla cżego tych rzecży (o ktorychem mowił) ták wielce wáżyć/ áby nam miáły myśli dodáwáć [ut animos nobis faciant]. ModrzBaz 57v; Długie zdrowie obiecuiąc/ myśli dobrey dodawáiąc pámięći nam ſmierć wyimuie [świat]/ ktorą przećiw ſobie cżuie. ArtKanc Sl6v; Służą nam [aniołowie] dodáiąc nam myśli świętych/ y broniąc nas od duchow złych SkarKaz 635a; KlonWor 26.

»dodawać (dobrej) nadzieje« = in spem vocare Mącz; commovere ad spem Modrz [szyk zmienny] (6): RejWiz 34v; Mącz 504b; Wino záiſte tákie ma przyrodzenie/ iż ludźi naprzod cżyni weſołe/ potym gdy ſię go więcey nápije/ dodawa dobrey nádźieie/ y więtſzego o ſobie rozumienia [reddat ... spei maioris ac praeclarius de se sentientis] ModrzBaz 52; Kogo wzruſza rzecż iáka lubiezna y dodawa mu tey nádźieie że iey doſtąpi [Qui re iucunda commovetur ad spem illius potiundae] ModrzBaz 7; Przeto żoná/ gdy ſię przytráfi [...] iáki fráſunek/ tedy ma mężá pocieſzáć/ vſługuiąc mu/ dobrey nádźieie dodawáiąc/ tuſząc lepſzą fortunę WerKaz 289; KlonWor 77.

»dodawać ognia [= zapału]« (1): á będzie nam dodawał tego ogniá niebieſkiego s tego ołtarzá ſwiętego á z máyeſtatu Boſtwá ſwego/ iż nigdy nie vſtániemy w żadnych burzkach ſwiátá tego RejAp 73.

»dodawać ognia [= namiętności]« [szyk zmienny] (2): bo cżłowiek w tey mierze/ gdzie miłość dodáie ogniá/ trudno ſie ma vmiárkowáć. GórnDworz Dd3v; Iednák y niémam zá złé/ bo nieunoſzonym Rządzcą miłość/ y ſtárcóm czáſem náwątlonym Rzéſko ogniá dodáie GosłCast 31.

»dodawać potuchy« [w tym: do czego (1)] [szyk zmienny] (3): drudzy toż rozumieią/ y mowią/ ktorych żadna krzywdá niedolega: ktorzi ludźiom iuż záiątrzonym y ſzáleiącym/ dodawáią zdániem y powagą ſwą dobrey potuchy [qui hominibus iam incitatis et furentibus addunt pondus iudicii et adthoritatis suae]. ModrzBaz 62v; WyprPl A2v; Tám grzech y ſwą przewrotność w ſobie wychwaláią [ludzie niestateczni] Y potuchy do złego więcey dodawáią. KołakSzczęśl A4.

»serca dodawać« = animare Calag [szyk zmienny] (26): LubPs ee4 marg; RejZwierz 6, 39v [2 r.]; BielKron 245; RejZwierc 96v, 261, 262v, 265, Bbbv; BielSpr 64; CzechRozm 202; Owę pánią zá mátkę przydał im Bog cnotę/ Aby ná wſzem młodość ich dobrze ſpráwowáłá/ A ná wſzytkie cne ſpráwy ſercá dodawáłá. PaprPan E3; A tym ſercá nawięcéy dodáią ſobie/ Iákobych ia iuż práwie zwątpił o tobie. KochPs 5, 99, 133; SkarŻyw 207; Czárt nań z piekłá łuk ćiągnie by mu zádał trwogę: Ale niewinność z wiárą ſercá dodawáią KochMRot C; Calep 71b; GórnTroas 51; Zagmuntowé tedy/ Ládiſłáwowé y Ludwikowé porażki/ więcéy wam ſercá ná nieprzyiaćielá wáſzégo dodawáć/ niżli was ſtráſzyć máią OrzJan 42; LatHar 146, 169 marg, 202, 326; PaxLiz E2.

»siły, mocy, możności dodawać« [szyk zmienny] (6 : 4 : 1): BierEz P4v; RejPs 99v; Masculo, Potrzepczam, Potwirdzam/ Mocy śmiáłośći y śył dodáyę. Mącz 210c [2 r.]; Beſtia záſię álbo namieſtnicy iey do dawa ſobie tej mocy/ iż y vſpráwiedliwić/ y grzechy odpuśćić/ y do niebá kogo chcze wedle zdánia ſwego wpuśćić może RejAp 145; RejPosWstaw [213]v, [1102]; Miey Duchá S. ktory ćię tu przez Sákrámentá poświąca/ y mocyć dodawa/ áby w Chrześćiáńſkiey wierze zápiecżętował żywot ſwoy KarnNap F; KochPs 99, 133; odſzcżepieńſtwá Chrześćiáńſkie y nieposłuſzeńſtwo ku Chryſtuſowi [...] Turkowi śiły dodáią/ iſz ieſt kośćiołowi Bożemu ták ſrogi. SkarŻyw 560.

»dodawać strachu, trwogi« [szyk zmienny] (1 : 1): RejWiz 40v; zewſząd powſtáią Srogié wiátry/ zewſząd ſtráchu ludźiom dodáią Chmury czarné/ grádu pełné/ y trzáſkáwice KochFr 85.

»śmiałości, męstwa dodawać« = animare, masculare Mącz [szyk zmienny] (6 : 1): Animus habitat in auribus, Proverb. Dobre tuſzenie ſmiałośći dodawa. Mącz 10c, 10b, 210c; RejZwierc 262v; á ktora [ustawa o mężobójstwie] popędliwośćiam złych ludźi záwżdy dodawa śmiáłośći [guae rabiem improborum semper armaverit] ModrzBaz 79; Wſzyſtko mogę/ mowi S. Páweł w tym ktory mi męſtwá dodáie. LatHar 576; StryjKron 547.

»wesela dodawać« (2): LatHar 596; Ty [trunku] weſela dodáieſz/ vćieſzney roſkoſzy/ Krotochwile/ Muzyki PaxLiz Dv.

»dodawać wiary« = uwierzyć, zaufać [szyk zmienny] (2): Elevare testimonium alicuius, Odrzućić ſwiádectwo cziye. Niedodáwáć mu wiáry. Mącz 190b; RejPos 11v.

»zdrowia dodawać« (1): y Páná Bogá z tego chwalę/ żeć y zdrowia dodáie/ y ku rozmowam Chriſtiáńſkim zápala. CzechRozm 121v.

α. Zwroty z dopełnieniem bliższym, które można zastąpić czasownikiem utworzonym od tematu rzeczownikawyrażającego to dopełnienie (34):
»błogosławieństwa dodawać« = błogosławić (1): á iáko Pan Bog ma błogoſłáwieńſtwa y pomocy ſwey dodáwáć? PowodPr 14.

»dodawać drog [= wskazówek]« = wskazywać [szyk zmienny] (3): Pyerweć pan Bog Ewę do Adámá przyprowadził y zwyązał/ á pothem rzekł: Rosćcye á mnożcye ſye/ dodawáyąc nam tem drogi/ ábyſmy właſną żonę myeli/ ſluſſnie/ pochwalnie ſye ſnyą oddáli/ á o płod ſye ſtáráli. GliczKsiąż B7; RejWiz 95v; RejPos 183v.

»[od czego] obron dodawać« = bronić (1): Od chytrośći pokrytych/ Swiátá złośnego/ y ludźi fałſzywych/ [...] Obron dodawa/ możnych/ świętobliwych. GrabowSet V2.

»pomocy dodawać« = pomagać; praestare auxilia JanStat (10): GroicPorz z, kk2; ModrzBaz 107; Ma niepobóżné ludźi w nienawiśći/ Dobrym/ gdźie może/ Pomocy dodawa KochPs 19; Dźiękuię tobie/ że co godźiná ábo y chwilá nie przeſtáieſz dobrodźieyſtw twoich ná mię wylewáć/ y zbáwieniu memu we wſzyſtkim pomocy dodáwáć. LatHar 27, 440; SarnStat 999, 1069, 1113; PowodPr 14.

»rady dodawać« = radzić; consulere Calep [szyk zmienny] (23): GliczKsiąż N5; Iáko mie winuią iżebym ia ku temu mężoboyſtwu rády y pomocy dodawał/ y miał bym o tym wiedźieć GroicPorz z, kk2, mm4; BielKron 264; RejPos 72v, 240; RejZwierc 163v; ták/ iż wierze/ że Bog będąc iuż do narodu ludzkiego łáſkáwſzy/ dodawałći rády gdyś to piſał [tibi fuisse in consiliis, dum ea scriberes] ModrzBazBud ¶ 5v; ModrzBaz 102v, 107; PaprUp I; gdźie ći/ Którzy nam rády w ſpráwách dodawáią; Zá co álbo dánk álbo háńbę máią. ZawJeft 29; Calep 247a; GórnTroas 43; RybGęśli D3; A gdyż nie było portu ſpoſobnego ku źimowániu/ wiele ich rády dodawáło puśćić ſię ſtámtąd [plurimi statuerunt consilium navigare inde] WujNT Act 27/12; ále záwżdy im/przećiwko wſzyſtkim nieprzyiaćiołom/ ich zdrádźie/ y naieźdźiéch/ rády/ pomocy/ y łáſki wiernie dodáwáć [auxiliis, consiliis et favoribus suis prosequi et iuvare JanStat 757] SarnStat 999, 1069, 1113; SiebRozmyśl Mv; PowodPr 72; KlonWor 62.

»dodawać ratunku« = ratować (4): RejAp 152v; On dodáie rátunku Położónym w krzywdách ſrogich/ Y w żáłoſnym fráſunku. KochPs 13; 128; Po pewnym przymiérzu twoim/ Dodáieſz rátunku ſwoim. ZawJeft 15.

2. Dokładać, dorzucać, dolewać; complere, supplere Cn [czego] (4): w ktorych [lampach] ogień y wnocy y wednie vſtáwitznie gorzał/ á lud poſpolity Izráhelſki Oleiu dodawał. KrowObr 90v.

dodawać czemu (2): RejZwierc 216v; [iskierki] cnot dobrych dáie nam nátura: ktore ieſli ſię nie poddymáią/ gáſną á gdy im wiátru y drew to ieſt ćwiczenia pobożnego dodáiemy: piękny z nich y wielki ogień ſię wznieca. SkarKaz 420b.

dodawać do czego (1): Ten ogień ktory im zniebá przyſzedł/ chowáć Pan Bog kazał/ á kápłanom go ſynom Aaronowym ſtrzec/ y do niego drew dodawáć/ áby nigdy niezgáſł. SkarŻyw 492.

Przysłowie: Szyrzy ſie ogyeń gdy mu drew dodawaſz RejZwierc 216v.

Synonimy: 1. dawać, udzielać; a. dostarczać, podawać; b. czynić, sprawiać; 2. dokładać.

Formacje pochodne cf DAĆ.

Cf DODAJĄCY, DODAWAJĄCY, DODAWANIE, DODAWANY

HJ