[zaloguj się]
[pdf]

DOGNAĆ (13) vb pf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf dognać
praet
sg pl
2 f -ś dognała m an
3 m m pers dognali

inf dognać (6). ◊ praet 2 sg f -ś dognała (1). ◊ 3 pl m pers dognali (2). ◊ part praet act dognåwszy (4).

Sł stp brak, Cn s.v. dopędzić, Linde XVI – XVIII w.

1. Przygnać, zagnać; popędzić, pędem skierować; appellare Mącz (5): tu [w Polsce] ſam [Batus, carz tatarski] nie był telko Hetmani z hordami poſlani, ktorzi pobiwſzy pany y boiary Ruſkie, zabrawſzy plon z Lublina y z Zawichoſta: do Ruſi dognali MiechGlab 6; Mącz 287a.

dognać co do czego (2): appellere ad aquam animalia, Bydło do wody dognąć [!] Mącz 287a, 486c.

Przysłowie: Tyś [miłości] mię práwie do źimnéy wody iuż dognáłá [= doprowadziła do opamiętania, dała nauczkę] Widzę ſwóy błąd ná oko KochFr 109.
2. Dopędzić, dogonić, doścignąć, schwytać [kogo] (2): goń zá mężmi temi/ á dognawſzy ich tedy rzecżeſz do nich [persequere post viros, et attinges (marg) apprehende (‒) eos, et dices ad eos] BudBib Gen 44/4; [Litwini] pobiwſzy wielkosć Chrzeſćian/ z więźniámi vchodźili/ ktorych dognawſzy Krzyżacy/ piętnaſcie ich zábili StryjKron 309.
3. Zmusić kogo do czegoś, zgnębić; exprimere, perpellere Mącz (6): Perpellere ad deditionem, Dognáć áż do poddánia. Mącz 287c; Confessionem culpae exprimere, Ledwy ku prziznániu kogo dognáć. Mącz 321a.
Zwroty: »[kogo] do końca dognać« = pokonać, doprowadzić do upadku (2): W tym cżáſu przymierza/ Máchomet Turecki Ceſarz [...] vmyſlił Skánderbegá doſtáć álbo go do końcá dognáć/ gdy go ſobie bacżył być ná przekáźie. BielKron 252v, 298v.

peryfr. »dognać [kogo] do upaści« = spoić kogo do stanu nieprzytomności (2): obacżył [Skotnicki] Pukárzewſkiego podpiłego/ y vprośił go do ſwey goſpody/ á tám dognawſzy go do vpáśći/ iż y ręką/ y nogą władáć niemogł/ [...] bárwierzá hnet ktoremu vfał przyzwał GórnDworz S8; WerGośc 250.

Synonimy: 1. dopędzić; 2. doścignąć, przypędzić.

Formacje pochodne cf GNAĆ.

Cf DOGNAN

BZ