[zaloguj się]
[pdf]

DOWIADOWANIE (10) sb n

dowiadowanie (9), dowiedowanie (1); dowiadowanie LibLeg, ComCrac (2), Leop (2), Mącz, HistRzym, CzechRozm, SarnStat; dowiedowanie GrzegRóżn.

o oraz oba a jasne; oba e z tekstów nie oznaczających é.

Fleksja
sg
N dowiadowanie
G dowiadowaniå
A dowiadowanie
I dowiadowanim
L dowiadowaniu

sg N dowiadowanie (1). ◊ G dowiadowaniå (3); -å (2), -(a) (1). ◊ A dowiadowanie (3). ◊ I dowiadowanim (1). ◊ L dowiadowaniu (2).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) ‒ XVII w.

Dowiadywanie się, badanie, wypytywanie, śledzenie, zasięganie informacji, dochodzenie; indagacja; percunctatio Mącz (10): Krol [...] dał im tę moc [...]/ te ktorzyby Zakon Boży gwałćili/ áby ſwiebodnie zábijáli/ bes wſzego wkłádánia w to Zwierzchnośći Krolewſkiey/ ábo też dowiádowánia [citra omnem regalem potestatem vel visitationem]. Leop 3.Mach 7/10; SarnStat 255.

dowiadowanie dla kogo (1): Miſtrzu Wirgiliuſzu/ wydałem to práwo/ ále wiem że ie ludzie cżęſtokroć będą przeſthępowáć/ nie będęli ia miał iákiego dowiádowánia dla tákowych przeſtępcow. Przetoż [...]/ vcżyń iáką rzecż/ przez ktorą bych ſie mógł dowiádowáć thákowych przeſtępcow. HistRzym 48v.

dowiadowanie o kim, o czym (3) : voiievoda onei ziemie wktoreibyſię to męzoboiſtwo ſtalo [...] scrutinium to ieſt vyviadovanie vczynić ma alias doviadovanie o vinnoſczi abo nievnnoſczi [!] onego męzoboicze ComCrac 16v; Herod lepak pytáiąc ſie o nim [o Piotrze]/ gdy go nienálazł/ vcżyniwſzy dowiádowánie o ſtrożach/ kazał ie wieść Leop Act 12/19; CzechRozm 256.

Wyrażenia: »dowiadowanie w piśmie« = badanie, czytanie Pisma Św. (1): Mieyże ſię dobrze w Pánu/ ná ktorego roſkazánie o vſtáwicżnym dowiedowániu w piśmie (ktore tylko ſamo do ſzcżyrego á doſkonáłego vznánia Bogá prowádźi) ſtáray ſię ábyś cáłem ſercem pámiętał. GrzegRóżn A3.

»dowiadowanie sprawiedliwej rzeczy« = dochodzenie sprawiedliwości (1): a pan moy Czeſſarz yego m. Tur. [...] raczil przikazacz [...] vyyachacz na thi ziemie dla dowiadowania ſprawiedlywey r⟨ze⟩czi yako sye thi ziemie kv sobie mayą LibLeg 11/18v.

Szereg: »(badanie abo) pytanie (i) dowiadowanie« [szyk 1 : 1] (2): A wſſakoz vrząd ze przez ſtron ma Scrutinium abo inquiſicią to ieſt badanie abo pytanie y doviadovanie na ono ymienie tam ziachawſſy vczynicz od ſąſiad onego ymienia przylieglich ComCrac 19; Percunctatio, Dowiádowánie/ Pytánie. Mącz 72b.

Synonimy: badanie, inkwizycyja, pytanie, wybadywanie.

Cf DOWIADOWAĆ SIĘ, DOWIADOWANIE SIĘ

KN