[zaloguj się]
[pdf]

DUDKOWAĆ (27) vb impf

o oraz a jasne.

-t- (16), -d- (11),

Fleksja
inf dudkować
indicativus
praes
sg pl
1 dudkuję
3 dudkuje dudkują
conditionalis
pl
1 m pers bychmy dudkowali

inf dudkować (3). ◊ praes 1 sg dudkuję (1). ◊ 3 sg dudkuje (8). ◊ 3 pl dudkują (10). ◊ con 1 pl m pers bychmy dudkowali (1). ◊ part praes act dudkując (4).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.; poza tym XVIII w. w innym znaczeniu.

1. Kłaniać się, okazywać komuś uniżoność, czapkować, pochlebiać, podlizywać się; conquiniscere, caput inclinare Calep; omnibus officiis aliquem assectari, aucupari gratiam alicuius, captare benevolentiam a. favorem a. gratiam a. plausus a. voluntates hominum, circumvolitare limina potentiorum, colligere benevolentiam a. gratiam a. famam a. existimationem alicuius, secundam existimationem omnibus lenociniis colligere, consectari benevolentiam alicuius, gratificari alicui, prehensare vel prensare aliquos a. manus cuiusque, prendere amicos, quaerere sibi bonam gratiam, reprehensare, gratiam alicuius Cn (26): RejKup q8v, dd7; Ozeas ku Cżártom. [...] Nie ſnámić to tu kotowáć [= błaznować] Muśićie wnetże dudkowáć. MWilkHist E2; Conquinisco, Caput inclino. ‒Nakłaniąm ſzie, zchiląm ſzie, dutkuię. Calep 243b.

dudkować komu, czemu (8): Mnimaſz powinowáći gdyć owo dudkuią/ Nie tobieć ále ſpadkom co po tobie cżuią. RejWiz 58v, 55v, 97, 179; RejPos 243; Muſzą łupić nędzniki/ á drugim dutkowáć/ Ieſliże chcą tę ſkwárnę wiecżorną przechowáć. RejZwierc 245v, 13, 226. Cf »zabiegać dudkując«.

dudkować przed kim, przed czym (3): Wierz mi żeć owych płaſzcżow/ ornatow s perłámi/ Nie dla Bogáć nábyli [księża]/ iedno ſzydzić námi. Abychmy tu przed nimi bárzyey dutkowáli RejWiz 60, 11v. Cf »by przed sępy dudkować«.

dudkować z czym (1): Wzywę oċziy pochlebuje Kiedy skropidlem dutkuje RejKup r8v.

Przysłowia: Ktorzy [pyszni] też iedno w zyſku to ná ſwiecie máią/ Iż im niſko dudkuiąc wſzyſcy przeklináią. RejWiz 179; RejZwierz 100; Coż tyránnowie też wżdy zá zyſk máią/ Iż im dutkuiąc s tyłu wſzyſcy łáią. RejZwierc 226.

Iuż wſzyſcy pochlebuią iego wielmożnośći. Iáko pſtre Soyki przed nim z dáleká dudkuią/ A pálcem ſobie s tyłu hic eſt vkázuią. RejWiz 11v.

Zwroty: »jako pies dudkować« (1): [Zły sługa na obrazie] Pśi ogon ma/ bo ſkacżąc iáko pies dutkuie/ A gdzyeby co połápić/ s kątá vpátruie. RejZwierz 118.

»by przed sępy dudkować« (1): Przed ktoremi [sędziami] by przed Sępy vbodzy dudkuią. GroicPorzRej C3v.

»(w oczy) zabiegac dudkując [komu], [komu] zabiegając dudkować« [szyk zmienny] (2 : 1): Zywność vbior pocżćiwy wedle potrzeby ma/ A nikomu dudkuiąc w ocży nie zábiega. RejWiz 55v; RejPos 243; bo ſie iuż táki nie boi áni ſądu/ áni żadnego vrzędu/ áni mu zábiegáiąc dutkuie RejZwierc 13.

Szeregi: »kłaniać się i dudkować« (1): W ten ſię cżás obłudnego cżłowieká nawięcey ſtrzeż [...] kiedy ięzykiem pochlebia: [...] kiedy ſię kłánia y dudkuie KlonWor ded **2v.

»dudkować a pochlebować« (1): A ty przedſię śćirpieć nie możeſz ábyś nie zábiegał dutkuiącz im [bogaczom] á pochlebuiąc RejPos 243.

W przen (1):
Zwrot: »do samej ziemie aż dudkować« (1): áno godnośći ſczęśćié vſługuie/ Bá mogę rzéc/ do ſáméy źiemie áż dudkuie. PudłFr 63.
a. O oddawaniu czci przedmiotom martwym (w praktykach religijnych u katolików) (4): PAtrzże ná ty dubiele/ kiedy więc dutkuią/ Przez ſkło koſtki cáłuiąc/ ieſzcżeſz tho kupuią. RejZwierz 106.

dudkować czemu (1): Obrazek káżdy/ zwłaſzcżá ſrebrny. [...] Ktorzy [mnisi] żywym obrázom/ Páńſkim nie folguią/ Pewniećby y ty [srebrne obrazki] tłukli/ choć im tu dutkuią. RejZwierz 106v.

dudkować przed kim, przed czym (2): RejKup k2v; Iż ia ſtoię przy koſciele [...] á on biega/ á on dutkuie przed obraſki/ przed goleniámi ſprochniáłymi/ przed kámyki RejAp 160.

b. Przekupywać [przed kim z czym] (2): POmierz podwoiewodzy ná targoch ty łokcie/ A pilnie karz proſzę cie/ ty fáłſzywe nogcie. Bo mi iuż trzeći iármárk/ iáko pierz kupuią/ Bowiem iedno z iábłuſzki przedemną dudkuią. A prziydąli s ſzáfránem á s pomoráńcżámi/ Wierę pánie łokietku/ krotki rácż być z námi RejZwierz 102 [idem] 100.
2. Prawdopodobnie: Stroić żarty, błaznować [przed kim] (1): Ale ty wżdy [Barbaro] niebądź głupia/ Nieznáiomym nieday dudkowáć przed ſobą. KochFr 16. [dudkować zam. dupia; żartobliwe uniknięcie obscenum.]

Synonimy: 1. kłaniać się, pochlebować, zabiegać, zachować się, zaskakować; a. bożkować; 2. błaznować.

Cf DUDKOWANIE

BC