[zaloguj się]
[pdf]

KŁANIAĆ SIĘ (393) vb impf

się (220), się (173).

kła- (360), kłå- (5); kła- : kłå- KrowObr (9 : 1), WujJud (2 : 1), CzechRozm (9 : 1), SkarŻyw (47 : 1), GórnRozm (1 : 1); drugie a jasne.

Fleksja
inf kłaniać się
indicativus
praes
sg pl
1 kłaniåm się kłaniåmy się
2 kłaniåsz się kłaniåcie się
3 kłaniå się kłaniają się
praet
sg pl
1 m -(e)m się kłaniåł m pers
2 m kłaniåłeś się m pers
3 m kłaniåł się m pers kłaniali się
f kłaniała się m an
n kłaniało się subst kłaniały się
fut
sg pl
1 m kłaniać się będę m pers będziemy się kłaniać, będziem się kłaniać, kłaniać się będziemy
f kłaniać się będę m an
2 m będziesz się kłaniåł, kłaniać się będziesz m pers
3 m będzie się kłaniać, będzie się kłaniåł m pers będą się kłaniać, kłaniać się będą
n będzie się kłaniało subst będą się kłaniać
imperativus
sg pl
1 kłaniåjmy się
2 kłaniåj się kłaniåjcie się
3 niech się kłaniå niechåj się kłaniają
conditionalis
sg pl
1 m bym się kłaniåł, bych się kłaniåł m pers bychmy się kłaniali
2 m kłaniåłbyś się, byś się kłaniåł m pers
3 m by się kłaniåł m pers by się kłaniali
f by się kłaniała m an
n by się kłaniało subst by się kłaniały
impersonalis
praet kłaniåno się
participia
part praes act kłaniając się

inf kłaniać się (72). ◊ praes 1 sg kłaniåm się (12). ◊ 2 sg kłaniåsz się (2). ◊ 3 sg kłaniå się (22). ◊ 1 pl kłaniåmy się (10). ◊ 2 pl kłaniåcie się (6). ◊ 3 pl kłaniają się (61). ◊ praet 1 sg m -(e)m się kłaniåł (1). ◊ 2 sg m kłaniåłeś się (1). ◊ 3 sg m kłaniåł się (16). f kłaniała się (6). n kłaniało się (1). ◊ 3 pl m pers kłaniali się (36). subst kłaniały się (4). ◊ fut 1 sg m kłaniać się będę (2). f kłaniać się będę (1). ◊ 2 sg m będziesz się kłaniåł (9), kłaniać się będziesz (4); będziesz się kłaniåł KrowObr, Leop, KuczbKat, ArtKanc, KlonFlis; kłaniać się będziesz BudBib; będziesz się kłaniåł : kłaniać się będziesz BibRadz (1 : 1), WujNT (3 : 2). ◊ 3 sg m będzie się kłaniać (1) BudBib, będzie się kłaniåł (1) GroicPorzRej. n będzie się kłaniało (2). ◊ 1 pl m pers będziemy się kłaniać (1) RejJóz, będziem się kłaniać (1) WujNT, kłaniać się będziemy (1) SkarŻyw. ◊ 3 pl m pers będą się kłaniać (5), kłaniać się będą (4); będą się kłaniać HistAl, KrowObr, RejZwierc, BudNT; kłaniać się będą BielKron, BudBib; będą się kłaniać: kłaniać się będą WujNT (1 : 2). subst będą się kłaniać (1). ◊ imp 2 sg kłaniåj się (11). ◊ 3 sg niech się kłaniå (1). ◊ 1 pl kłaniåjmy się (2). ◊ 2 pl kłaniåjcie się (16). ◊ 3 pl niechåj się kłaniają (6). ◊ con 1 sg m bym się kłaniåł (2), bych się kłaniåł (2); bym WujNT; bych Mącz; bym : bych SkarŻyw (1 : 1). ◊ 2 sg m kłaniåłbyś się, byś się kłaniåł (2). ◊ 3 sg m by się kłaniåł (5). f by się kłaniała (1). n by się kłaniało (3). ◊ 1 pl m pers bychmy się kłaniali (1). ◊ 3 pl m pers by się kłaniali (16). subst by się kłaniały (1). ◊ impers praet kłaniåno się (3). ◊ part praes act kłaniając się (38).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Pochylać ciało, głowę, zginać kolano itp. jako wyraz czci; ingeniculari Mącz, Calep; adorare Calep, Cn; appronare, ocquiniscere Calep; incurvare se, incurvari PolAnt; poplitem flectere Modrz; curvari toto corpore, inflectere genu a. caput, prensare a. reprehensare a. submittere genu (inflexum) a. poplitem Cn (393): Ingeniculor, Kłániam ſie/ podginam kolan. Mącz I44c; Adoro ‒ Czcze, chwalie kłaniąm ſzie czołem biye. Calep 27a; Appronare – Kłaniam ſzie, nakolana padam, biie cżołem. Calep 84b, 535b, [722]b.
a. Okazywać grzeczność na płaszczyźnie towarzyskiej, wynikającą z dobrego wychowania, etykiety (20): A też záwżdy łácno znáć/ miedzy Kury Dudká/ Bo ſie chodzi kłániáiąc/vmykáiąc cżubká. RejZwierz 58, 58; PaprUp I2.

kłaniać się komu (4): thę to czcżą wſzitci kłaniaiąc ſie iey BielŻyw 108; SkarŻyw 544; PudłFr 40, 71.

W połączeniach szeregowych (3): GliczKsiąż K; Niechay ſye Wiar róznych ludźie kłániáią/ y zálécáią/ y miłośćiwáią ſobie iáko chcą OrzQuin K4v; W ten ſię cżás obłudnego cżłowieká nawięcey ſtrzeż/ kiedy naſmácżniey y napowabniey mowi: kiedy ięzykiem pochlebia: kiedy rękę cáłuie: kiedy ſię kłánia y dudkuie KlonWor ded **2v.

Zwrot: »nisko się kłaniać« (1): temu święty Antoniuſz/ gdziego kolwiek potkał/ niſko ſię bárzo kłániał SkarŻyw 544.
α. W formułach grzecznościowych przekazywanych niebezpośrednio; salutem (verbis) dicere a. nuntiare, salvere iubere Mącz, Cn; salutem (verbis) adscribere a. venerari, salutare Mącz; salutem (verbis) deferre a. perferre a. precari, officia a. studium a. laborem polliceri a. deferre, valere iubere Cn (10): Domus te tota nostra salutat, Wſziſcy ſie wobec kłániayą. Mącz 366a, 254a.

kłaniać się od kogo (3): Veneri dicito multam meis verbis salutem, Kłániay ſie odemnie/ Pozdrów/ czołem vderz moyim ymieniem. Mącz 236b, 366a [2 r.].

kłaniać się komu [w tym: komu od kogo (2)] (4): Salutem dicito meis verbis domino tuo, Kłániay ſie pánu ſwemu ode mnie. Mącz 366a, 254a, 366a [2 r.].

Zwrot: »(roz)kazać się kłaniać« = nunciare salutem, salvere Mącz (4): Imperit tibi multum salutis, Kazał ſie pilnie ná twe zdrowie pytac [!]/ kłániać/ pozdrowić. Mącz 281d, 236b, 254a [2 r.].
b. Okazywać grzeczność na płaszczyźnie społeczno-urzędowej, wynikającą z niższej, często służbowej, pozycji społecznej; uznawać czyjąś wyższość, podporządkowywać się komuś (55): BierRozm 17; Potym ſtánąwſzy rzędem/ pięknie ſie kłániáły/ A wianki z głow zeymuiąc przed pánią miotáły. RejWiz 26, 27, 51v; RejZwierz 102v; Potym Annas z Káiphaſzem y z Pháryzeuſzem/ przyidą do Piłatá/ y kłániáiąc ſię wſzytcy/ rzecże Annas. MWilkHist B2.

kłaniać się komu (34): BierRozm 6; Czyniąc doſyć ſwoim ſtanom Kłániayćie ſie káſztelanom RejRozpr C3v, D2v; RejWiz 27, 53, 55v, 68v, 77 (8); RejFig Dd2; Tákżeć kiedy ſie drugim/ dla pánow kłániáią/ Wnet zhárdzyeią/ więc ie też/ cżáſem y biyáią. RejZwierz 115v, 41 v; GórnDworz Ee4v; HistLαn E3; RejZwierc 96; iż kto go iedno podkał iádącego ſobie drogą/ wſzyſcy mu ſię iáko Krzyżakowi kłániáli StryjKron 442; Mnimaſz ty/ że ia tobie kłaniam ſię dla tego/ Iżeś ſyn Woiewody KochFr 84; KochPieś 35; PudłFr 61; PowodPr 79; SapEpit B4. Cf Zwroty.

kłaniać się przed kim (3): Co się przed nimi kłaniają, Z bojaźni mnodzy działają BierRozm 18; Kłániáią ſię zli przed dobremi/ á złoſnicy ſtoią v drzwi ſpráwiedliwego. BibRadz Prov14/19; BudBib Prov 14/19.

Przysłowia: w ocży mu ſie rzkomo kłániáią/ á s tyłu zá nim pluią. RejZwierc 96.

Twéy ſye fortunie/ nie tobie kłániáią KochPieś 35.

Máłe złodzieyki wieſzacie/ Wielkim ſie niſko kłániacie. RejZwierc 234.

Zwroty: »z daleka się kłaniać« [w tym: komu (3)] (4): RejRozpr C3, D2v; Tu ſtánąwſzy z dáleká pániey ſie kłániáią RejWiz 26v, 48.

»[komu] nisko (a. niziuchno) się kłaniać« [szyk zmienny] (6): Dáleko lżeyſzym niż ty/ niſko ſie kłániamy/ A cżáſem ná koláná witáiąc klękamy. RejWiz 179; Prot E; RejZwierc 234 [3 r.]; PudłFr 56.

Szereg: »czapkę zdejmować abo się kłaniać« (1): A Więc ty ták będźieſz mnimał/ żeby ſię tylko tego ſynowi twemu trzebá vcżyć [...] z iákąby poſtáwą do wielkieh Pánow mowiąc cżapkę zdeymowáć/ ábo ſię kłániáć miał [caput nudet, poplitem flectat] ModrzBaz 15.
W przen [czemu] (2): A ieſlibyſmy kłániáć pieniądzom ſię mieli/ Pewnie by tego po nas y Zydowie chćieli. KochFr 104.
Zwrot: »nisko się kłaniać« (1): Rzecżpoſpolita bárzo dziś sſtániáłá/ Co ſie priwatá niſko iey kłániáłá. RejZwierc 222v.
α. Prosić, zabiegać o coś (10):

kłaniać się komu (7): BibRadz Iob 20/10; Nie żal ſię kłániáć ſtárſzym/ y możnym Pátronom/ Obierácżom vrzędnym y Plebistribunom. KlonWor 14. Cf kłaniać się komu o co; Zwroty.

kłaniać się komu o co (2); Dopieroby było ćięſzko vbogiemu Szlachćicowi/ klaniáć ſię vrżędowi o pozew/ y dobrże go prżypłáćić. GórnRozm F4v, F4v.

kłaniać się przed kim (2): GroicPorzRej C3v; Iáwne Piſárze y Prokuratory/ Będźieſz bogáćił/ dáiąc im pobory/ Będźieſz ſię kłániał przed Niemcem odętym/ Iáko przed świętym. KlonFlis H2v.

W połączeniach szeregowych (2): RejRozpr Cv; Też gdy przydzye ná ktorego z nas przeſtrách iáki od iákiego ſwieckiego kſiążęciá/ ábo od pogániná/ álbo od złego ſądu: vpadać ſerce/ biegaſz/ nábywaſz rády/ kłániaſz ſie z dáleká. RejPos 130v.

Zwroty: »kłaniać się z daleka« (1): RejPos 130v cf W połączeniach szeregowych.

»nie kłaniać się nikomu« = nikogo o nic nie prosić, być niezależnym [szyk zmienny] (2): widźiało ſie mu niepoċeſno iże ſobie ſwiebodnie ſiedli/ nikomu ſie niekłaniaiątz. ForCnR C4v; KlonFlis Ev.

»[komu] nisko się kłaniać« (1): Podawce więc rozkoſz máią: Gdy ſie donich vbiegáią To ſie im niſko kłániáią Rozlicznie ſie zálecáią RejRozpr Cv.

c. Składać hołd, podporządkowywać się komu, uznawać czyjąś władzę nad sobą (55): woźnemu kazał wołáć/ żeby ſie wſzythcy kłániáli [ut omnes cnram eo genu flecterent] á wiedzieli go być ſprawcą wſzyſtkiey ziemie Egyptſkiey. Leop Gen 41/43; StryjWjaz C [2 r.].

kłaniać się komu (32): Miedzi tymi ktoryż Alexandra karali że ſie ſobie kązał kłaniać namędrſzy y naſławnieyſzy był Caliſtenes BielŻyw 106, 106, 149; Bo to iſcie wielkie znamię Iż tak twoy ſtan ſnadz powſtanie Iż oćiecz/ bracia y ia mać Będżemyć ſie wſzytcży kłaniać RejJóz A6v, M6; RejRozm 396; Iż naziemi każdy to wie Mnich ſye kłania Biſkupowi RejKup bb3v; Perſowie ſą wolni á kłániáią mi ſie/ á ten będąc niewolnikiem nie chce. BielKron 114v, 14v, 17, 18v, 114v; OrzQuin Lv; HistRzym 46 [2 r.], 132v; RejPos 20v; RejZwierc 154v, [203]; BudBib Gen 37/8; BudNT Matth 18/26; Czech Rozm 192v; SkarJedn 364, 402; KochPs 162; SkarŻyw 558; NiemObr 160, 161; GórnTroas 23; y bili głowę iego [Chrystusa] trzćiną/ y plwáli nań/ y vklękáiąc/ iemu ſię kłániáli. LatHar 712; SkarKazSej 693a. Cf Zwrot.

kłaniać się przed kim, przed czym (9): HistJóz B2v; RejJóz A6, A8; Przez macugę ktora ieſt skrzywiona od głowy znamionuiemy/ iże wſzyſcy krolowie y kſiążętá ſwieckie przed náſzą oblicżnoſcią będą ſie kłániáć. HistAl C6; kłaniaiąc śię przed niem nagrawali go MurzNT Matth 27/29; BibRadz 2.Reg 9/6; HistRzym 13v; CzechRozm 192v. Cf Zwrot.

W połączeniu szeregowym (1): iż każdemu możnemu y zacnemu Krolowi/ muſzą y poddáni y podcżás poſtronni ſłużyć: kłániáć ſie/ dánie dáwáć/ y onym ſie cżęſto modlić CzechRozm 192.

Żwrot: »nisko się kłaniać« [w tym: komu (1), przed kim (1)] (2): Huffy przed nim vbráne niſko ſie kłániáią RejWiz 166v; RejZwierc 154v.
Szeregi: »kłaniać się i cześć oddawać« (1): Miłoſćiwy pánie ieſth ſám przed páłacem ieden cżłowiek/ kthoremu ſie wſzyſcy kłániáią y cżeść dawáią HistRzym 46.

»kłaniać się a pochlebować« (1): To iedno iſz zwirzchnoſcz maią Iſz ſie im drudzi klaniaią A zdalieka pochliebuią Bo ie zboiaſzni miluią RejRozm 396.

»nie tylko pozdrowiać ale i kłaniać [się]« (1): Iednego cżaſu [Aleksander] zwalcżywſzy Karaſmoſa á Daoſa y kſobie ich zawoławſzy ku poddanoſci przypędził, gdzież nietilko pozdrowiać ſie kazał ale y kłaniać BielŻyw 105.

»upaść (a. upadać) (na oblicze) i kłaniać się; padając kłaniać się; paść na oblicze kłaniając się« = se prosternere super suam faciem et incurvare se PolAnt [szyk zmienny] (2; 1; 1): A gdy przyſzedł Mifibozeth ſyn Ionátháná ſyná Saulowego do Dawidá/ vpadł ná oblicze ſwoie y kłániał ſię przed niem BibRadz 2.Reg 9/6; BudBib 2.Reg 9/6; Pádáiąc przeto niewolnik on kłániał ſię [Procidens ... adorabat] mu mowiąc. BudNT Matth 18/26; NiemObr 161.

W przen [komu] (2): Bo iedno tákie mądrość ſwemi dzyećmi zowie/ Gdzye wſzytki ine członki kłániáią ſie głowie. RejWiz 29v; KochFr 109.
α. Prosić, zabiegać o coś [komu] (2): TEn gdy Perſy poráźił/ potym z Mácedony/ Szukał prętko przymierza/ choć nie zwyciężony. Hetmáni ſie dziwuiąc/ tedy mu mowili/ Przecżże ſie tym kłániamy/ kiedychmy ty bili. RejZwierz 26v.

kłaniać się o co (1): Pátryárchá Cárogrocki/ ktory ſię Papieżowi o poſtáwienie ná Pátryárchoſtwo/ iáko ſtárſzemu ſwemu od Bogá dánemu/ kłániáć nie chćiał: Turcżynowiſię/ bez ktorego Pátryárchą być nie może/ kłániáć muśi. SkarJedn 364.

β. W formułach grzecznościowych przekazywanych niebezpośrednio, przez drugą. osobę lub w formułach listownych [komu] (3):
Zwroty: »kłaniać się imieniem [czyim]« (1): kłaniaiąc ſie krolowi imieniem Iuhrow do ich ziemie goſciow [...] proſząc aby im dał trochę ziemie/ wody y trawy z ziemie ſwej. MiechGlab 59.

»kłaniać się pokornie« [szyk zmienny] (2): powolni v.K.m. a ſluga przyacziela v.K.m. konyvſchi Fvſſein v.K.m. sye klania pokornie LibLeg 10/66, 10/66v.

d. Okazywać cześć religijną, czcić bóstwo, przedmiot kultu, człowieka uznanego za świętego lub reprezentującego bóstwo (258): SeklKat E4; KrowObr 93v; RejZwierz 106; RejAp 25v [2 r.]; BudBib 4.Reg 5/18, Is 2/9, Ez 46/2, Soph 1/5; Niechay tho práwo idzye zrządzone od Bogá/ Niech ſie ná Imię iego kłánia káżda nogá. PaprPan B2 [przekład tego samego tekstu SeklKat WujNT 324, 375, SkarKaz 242b; kłaniać się komu WujNT Xxxxx4]; SkarŻyw 304; CzechEp 170; Od żydow ſię tákże náucżyli/ nie żegnáć krzyżem świętym/ nie kłániáć ſię ná imię P. IEzuſowo ReszPrz 41; LatHar 195, 196; WujNT 8, 324, 375; SkarKaz 39b, 242b.

kłaniać się komu, czemu (200): Przetotz ſie krzyżu klaniámy Mękę pańſką ſpominámy OpecŻyw [162], 91v, 92, 186 [2 r.]/ BielŻyw 156 [2 r.]; MurzNT Matth 17/14; KrowObr 67v, 93v, 110v, 111v; Leop Ex 20/5; gdyż żadney Stolice niema/ ktoreyby ſłuchał/ áni żadnego koſćiołá widomego też ma/ ktoremu by ſye kłániał OrzList g; RejZwierz 4, 115v; BibRadz Deut 5/99 Iudic 2/12, 17, 19, 2.Par 7/19, Mich 5/13, Hebr 1/6; OrzRozm P3v; BielKron 12v, 90; SarnUzn E2v [2 r.]; RejAp 115v, 142v, 180 [2 r.], 180v, 191v; RejPos 209v, 298v; KuczbKat 275; WujJud 49 [2 r.], Mm; BudBib Deut 4/19, 8/19, 17/3, 2.Par 33/3, Ps 44/11[12] (12); Iuż ſię znowu onemu zwierzowi y Báalowi kłániáią BudNT przedm a4, Luc 24/52, Apoc 13/8, 19/10; CzechRozm 12, 37, 265v [2 r.]; SkarJedn 233, 311, 345; Gdźie wieczór ſłońce gáśnie/ gdźie wſchodźi poránu/ Wſzyſcy niechay ſye kłániáią pánu. KochPs 45; Pánu cześć/ bogu náſzemu winną chwałę dayćie/ Podnożkowi (bo ieſt święty) iego ſye kłániayćie. KochPs 149, 40,118; Odpowie Pánná. Dyabłom ſię kłániáć nie będę: bom ieſt Chrześćiánká SkarŻyw 125, 30, 36, 51, 68, 76 (30); CzechEp 110 [2 r.], 192, 239, 288, 317, 350; Od żydow ſię tákże náucżyli [...] żadney pokory po ſobie nie pokázowáć temu imieniu/ ktoremu ſię kłánia wſzelkie koláno Niebieſkie/ źiemſkie/ y piekielne ReszPrz 41, 41; ArtKanc M3v, M6; LatHar 385, 494; KołakSzczęśl C4; Ieſliby ſię kto kłániał beſtyey y obrázowi iey/ y wźiąłby cechę ná ſwe czoło/ ábo ná rękę ſwoię: Y on pić będźie z winá gniewu Bożego WujNT Apoc 14/9, Matth 2 arg, s. 8, 9 marg, 161 marg, Mar 15/19 (39); SiebRozmyśl G; A nie bądźmy iáko oni/ co iedli y pili y wſtawſzy igráli/ y ćielcowi ſię/ bogiem go ſwoim czyniąc/ kłániáli. SkarKaz 119b, 160b, 315b [2 r.], 316a [2 r.], 487a, 518b (11); SkarKazSej 672a. Cf Zwroty.

kłaniać się ku czemu (2): Lecż ia w mnoſtwie miłoſierdzia twego wnidę do domv twego/ kłániáć ſię będę ku dworu świętemu twemu wſtráchu twoiem. BudBib Ps 5/8, Ps 137/2.

kłaniać się przed kim, przed czym (18): Abyś ſnać nie podnioſl otzu do niebá/ y vyrzałeś Słońce/ y Kxiężyc y wſzyſtki Gwiazdy niebieſkie/ y o myliwſzy ſie/ kłániałeś ſię przed nimi KrowObr 111, 19v, 27v, 112v; BibRadz Ios 23/7, 4.Reg 21/21; Mącz 164c; RejAp 191v; WujJudConf 48v; BudBib 2.Par 25/14; Ieſli tym Bog vcżćił chwalce ſwe inſze co Chriſtuſá figurowáli że ſie przed nimi kłániano CzechRozm 192 marg, 192 [2 r.], *4; A tym ſię nikt niechay nie poruſza/ iż tu ánioł zákázuie człowiekowi kłániáć ſię przed ſobą/ y roſkázuie áby ſię ráczey Bogu kłániał. WujNT 890, Matth 27/29, Apoc 15/4. Cf »kłaniać się przed modłami«.

W połączeniach szeregowych (6): RejWiz 181; BibRadz Ios 23/7; Idolatra, Báłwochwálcáten zwłaſzczá ktory ſie kłánia/ zeymuye czapkę przed yákiemi obrázy álbo ye chwali. Mącz 164c; RejAp 180; RejPos 152; BudBib Is 44/17.

W charakterystycznych połączeniach: kłaniać się anjołom (3), Baalowi, bestyjej (8), chlebowi (2), Chrystusowi (5), cielcowi, czartom, diabłom (3), drewnu (przed drewnem)(4), figurom, gwiazdom (2), Jezusowi (2), kamieniowi (przed kamieniem) (2), kijowi, krzyżu, Maryi, monarsze niebieskiemu, monstrancyjej, obrazowi (obrazkom) (13), Panu, słońcu (4), słupom (przed słupy) (5), smokowi, stworzeniu, świętym, Wenusowi.

Zwroty: »kłaniać się bałwanowi« = adorare simulacra Vulg [szyk zmienny] (4): BielŻyw 87; RejZwierc 70; Wſzedł ná páńſtwo on Iulianus odſtępcá wiáry Chryſtuſowey/ y ſpogániawſzy á báłwánom ſię y dyabłom kłániáiąc: chytro Chrześćiáńſką prawdę [...] gubił SkarŻyw 392; WujNT Apoc 9/20.

»kłaniać się Bogu, Jehowie, bogom« = (Dominum) Deum adorare PolAnt, Vulg; incurvare se Deo (a. Domino) PolAnt [szyk zmienny] (23 : 4 : 4): LubPs hh5; KrowObr 93v; A ieſli nie będźieſz miał Bogá cudzego/ áni ſię będźieſz kłániał Bogu poſtronnemu. BibRadz Ps 80/10; A wſzytek zbor kłániáli ſię Iehowie BudBib 2.par 29/28, 1.Par 16/29, Ps 28/2, 95/9; Bogu ſię kłániay. BudNT Apoc 19/10; SkarJedn 398; Y obroćiwſzy ſię do Ceſarzá śmiele powiedzieli. My tákiey tobie poſługi/ dáley cżynić niechcemy/ áni ſię Bogom twoim iuſz kłániáć będziemy SkarŻyw 21, 21, 36, 151, 152, 269 (10); WujNT Matth 4/10, s. 16 [2 r.], Luc 4/8, Apoc 19/10, 22/9 (12).

»kłaniać się z daleka« [szyk zmienny] (2): do ktorego [domu bożego] Moiżeſz wchodził/ á lud Izráelſki ſtał przy ſwoich namieciech kłániáiąc ſie z dáleká BielKron 35, 32v.

»modłą się kłaniać [czemu]« (1): Potym ieden kapłan bałwanſki zawiſcią wzbudził Atheny aby przykazali Ariſtotelowi modłą ſie kłaniać bałwanowi BielŻyw 87.

»kłaniać się modłom, przed modłami« (1 : 1): á zoſtáwię tylko ſiedḿ tyſiąc ludzi tych/ ktorych kolaná nie kłániáły ſie przed modłámi Báál BielKron 85, [852].

»nisko się kłaniać« (1): Tłuką dzwony/ ſpiewáią/ kropidły macháią/ Kurzą piſzcżą w orgány/ niſko ſie kłániáią. RejWiz 181.

»do ziemie się kłaniać [komu]« (1): Y będą krolowie piáſtuny twemi/ á krolowe ich mámkámi twemi/ ná oblicża do ziemie kłániáć ći ſię będą [proni in terra incurvabunt se tibi] BudBib Is 49/23.

Szeregi: »(nie) kłaniać się, (i, ani, a, abo) chwalić (a. chwałę (od)dawać, czynić); chwalić kłaniając się« = (non) incurvare se (neque) colere, laudare et incurvari PolAnt [szyk 10 : 1] (10; 1): nie będzieſz ſię im kłániał/ áni ich chwalił. KrowObr 110v; BibRadz Deut 5/9; [Manasses] kłániał ſie y chwałę cżynił ſłońcu/ gwiázdom/ żywiołom BielKron 90; RejAp 115v; BudBib 2.Par 29/29, 30; SkarŻyw 179; CzechEp 81; Y tych co pod źiemią w wodźie/ tegoć zákázuię ſrodze/ nie chcę żebyś ſię im kłániał/ áni im też chwały dawał. ArtKanc M3v, M6; SiebRozmyśl G. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»czołem bić a kłaniać się« (1): y do tego wſzytki poddáne wiodł/ áby znim Chryſtuſowi cżołem bili/ á kłániáli ſię Bogu w Troycy iedynemu SkarŻyw 397.

»kłaniać się i klękać« (1): Potym roſkazał Ezechiaſz krol y kſiążętá Lewitom/ áby chwąlili Iehowę słowy Dawidowemi y Aſáfá widzącego/ á (ták) chwalili z weſelem kłániáiąc ſię y klękáiąc [incurvati sunt et adorauerunt]. BudBib 2.Par 29/30. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»kłaniać się i (a) modlić się« [szyk 1 : 1] (2): Y ſpytał go ieden cżemu by takową pocżeſznoſć kxiążęciu żydowſkiemu cżynił kłaniaiąc y modląc ſie iemu, odpowiedział nie temuć ſie ia modlę anim ſie modlił, ale Bogu ktory kxięſtwo wſzego kxięſtwa dzierży. BielŻyw 156, 156. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»kłaniać się i ofiarę czynić« (3) : A co głupſzego być może/ iáko to áby nie rozumnemu ſtworzeniu cżłowiek/ ktory Panem ieſt tego wſzytkiego/ kłániáć ſię y temu iáko Bogu ofiárę cżynić miał? SkarŻyw 76, 269, 482.

»(nie) kłaniać się i (ani) poczciwość wyrządzać (a. działać, a. cześć oddawać, a. czcić)« = non adorare neque colere Vulg [szyk 4 : 2] (6): BielŻyw 156; Leop Ex 20/5; Niebędźieſz cżynił ſobie [...] żadnego podobieńſtwá tych rzecży ktore ſą w niebie/ y ktore niſko ná źiemi/ áni też ktore ſą w wodźie pod źiemią/ niebędźieſz śie ym kłániał áni pocżćiwośći wyrządzał KuczbKat 275; CzechRozm 12, 37; ZAden onego Ciáłá niepożywa/ ieſli ſię pierwey nie pokłoni: á nie tylko nie grzeſzymy/ kłániáiąc ſię (álbo cżeść Boſką oddáiąc) ále grzeſzymy/ nie kłániáiąc ſię. LatHar 195.

»(ani) kłaniać się, (i, a, ani) służyć (a. służbę czynić, a. oddawać); służyć kłaniając się« = (neque) incurvare se et (neque) servire (a. colere) PolAnt; adorare et servire Vulg [szyk 9 : 7] (15; 1): I będą ſie przednim kłániáć wſzyſcy Krolowie ziemſcy/ wſzyſtki narody ſwiátá będą iemu ſlużyć KrowObr 19v, 111v; BibRadz Iudic 2/19, 4.Reg 21/21, 2.Par 7/19; BudBib Deut 4/19, 17/3, 29/26, 2.Par 33/3, Ier 25/6; CzechRozm 192; SkarŻyw 68; Pánu Bogu twemu kłániáć ſię/ á iemu ſámemu Bozką ſłużbę oddáwáć będźieſz. WujNT Matth 4/10, s. 14 marg, 16, Luc 4/8. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»(u)padać (a. upaść) (na twarz, a. przed nogami) i kłaniać się; (u)padając (a. upadwszy) (na twarz, a. na kolana) kłaniać się; paść (na twarzy, a. przed nogami), (i) kłaniając się« = procidere et adorare, ponentem genua adorare Vulg [szyk 7 : 5] (7; 3; 2): Y padłem przed nogámi iego y kłániáiąc ſię mu [Et cecidi ante pedes eius adorare eum]. BudNT Apoc 19/10; CzechRozm 192; Ná Mſzy ſwoiey ábo obiedniey/ chlebu proſtemu á ieſzcże nie poświęconemu kłániáią ſię y pádaią SkarJedn 345; SkarŻyw 121, 159, 311, 363, 601; WujNT Mar 15/19, Apoc 4/10, 5/14; SkarKaz 279b.

W przen [komu] (1): Bo ten wſzyſtek świát rządźi/ á ſam niéma páná. Temu ſie niebo kłánia/ y ogniſté zorze KochFrag 41.
α. Prosić, zabiegać o coś [komu] (5): BudBib Deut 29/26; A gdy przyſzli do tłumu/ przyſzedł kniemu [Chrystusowi] cżłowiek nieiáki/ kłániáiąc ſię mu/ y mowiąc. BudNT Matth 17/14.

kłaniać się dla czego (1): A ná on cżás káżdy/ ktory ſię pozoſtánie z domu twego/ Przyidźie kłániáć ſię mu/ dla pieniądzá śrebrnego/ y (dla) bochná chlebá BudBib 1.Reg 2/36.

kłaniać się o co (2): day to/ ábyſmy tego ſkutecżnie doſtąpili/ o co ſię vprzeymie máieſtatowi twemu kłániamy. LatHar 620, 640.

Synonimy: d. chwalić, czcić, wielbić, wyznawać.

Formacje współrdzenne: nakłaniać, nakłaniać się, przykłaniać, przykłaniać się, skłaniać, skłaniać się, ukłaniać, ukłaniać się; kłonić się, nakłonić, nakłonić się, odkłonić, odkłonić się, pokłonić, pokłonić się, przekłonić, przykłonić, przykłonić się, skłonić, skłonić się, ukłonić się, wpokłonić się.

Cf KŁANIAJĄC SIĘ, KŁANIANIE

RS