[zaloguj się]
[pdf]

FARBOWAĆ (68) vb impf

Oba a jasne; o prawdopodobnie jasne (tak w -ować).

Fleksja
inf farbować
indicativus
praes
sg pl
1 farbuję
3 farbuje farbują
praet
sg
3 m farbowåł
fut
sg
3 n będzie farbowało
imperativus
sg
2 farbuj
3 niech farbuje
conditionalis
pl
3 m pers by farbowali
impersonalis
praet farbowåno
participia
part praes act farbując

inf farbować (12). ◊ praes 1 sg farbuję (14). ◊ 3 sg farbuje (11). ◊ 3 pl farbują (23). ◊ praet 3 sg m farbowåł (1). ◊ fut 3 sg n będzie farbowało (1). ◊ imp 2 sg farbuj (1). ◊ 3 sg niech farbuje (1). ◊ con 3 pl m pers by farbowali (1). ◊ impers praet farbowåno (1). ◊ part praes act farbując (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Barwić, zabarwiać, nadawać kolor, pokrywać farbą; colorare Mącz, Calag, Calep, Cn; inficere, tingere Mącz, Calep, Cn; fucare Calep, Cn (67): Inficio, Maczam/ Fárbuyę/ Pogrążam. Mącz 115b; Tingo [...] Wmaczam/ wnarzam w farbę kłądę/ Fárbuyę. Mącz 456b, 60b, 456b; Coloro ‒ Farbuię. Calep 217b, 533a, 1070a.
a. Barwić tkaninę (przez zanurzanie) (26):

farbować co (14): FalZioł I 108c, 139b; RejWiz 46v; BielKron 276; Flammearius [...], Który cziny/ przedáye álbo fárbuye tákowe rąbeczki Mącz 129d; officina purpuraria Wárſtat/ gdzie ſzárłaty fárbuyą. Mącz 332b; Tingere lanam, Wełnę fárbowáć Mącz 456b, 23b, 175a, 190d, 212d, 359a; Calep 209b, 231a.

farbować czym [w tym: co czym (10)] (15): tymi ziaruki [!] w Iſpanijey ſukna farbuią FalZioł I 108c, I 139b; RejWiz 46v; Purpurá ieſt rybá/ ktora cżaſze noſi ná ſobie/ ſniey ſok biorą ktorym drogie ſzáty fárbuią. BielKron 267; Hyacinthus [...] Hyácinkt/ Szarłatny/fiołkowy kwiát którym fárbuyą. Mącz 159d; Isatis [...] Sznido [!] którym táyſtki w Ruśy y w litwie fárbuyą. Mącz 175a; Libadium, [...] Strzałki podobno któremi fárbuyą ſukno. Mącz 190d, 23b, 212d, 222c, 230a, 359a, 456b; Coccum ‒ Ziarnoktorim ſzarłąt farbuią. Calep 209b; Conchyle ‒ Morski ſzlimąk ktorim purpure farbuią. Calep 231a.

W połączeniu z przysłówkiem oznaczającym kolor (7): Nigro [...] Fárbuyę czarno/ czinię czarno. Mącz 247a; Rubia [...] Ziele/ którym czerwono fárbuyą/ ták wełnę yáko y skóry/ ſtrzáłki. Mącz 359a; Rufo [...] Zółto fárbuyę/ liſowáto czinię Mącz 360a, 247a [2 r.], 359a; Rufo ‒ Ryſſawo farbuię. Calep 931a.

Zwrot: »farbować [jakąś] farbą [= na jakiś kolor]« [szyk zmienny] (4): VRzet ieſt ziele ktorym ſukna farbuią błękitną farbą FalZioł I 139b; Tingere conchylio ‒ Fiołkobronátną fárbą fárbowáć. Mącz 456b, 222c, 230a.
Przen: Omawiać, przedstawiać [kogo, co czym] (2): tego przypadku nie trzebá długo ſłowy fárbowáć/ dobrze ſie ſámá tá rzecż záfárbowáłá RejZwierc 72; Oto/ mowię powtore/ puśćiwſzy I. M. beſtyą ná ſtronę/ ná inſze fárbicżki/ ktorymi ſobie mnie y bráćią moię fárbuie odpowiedáć y ſpráwę też o ſobie dawáć będę. CzechEp 54.
b. Barwić, malować, pokrywać farbą w celu upiększenia (17): Ferben. Kraśyć/ et fárbowáć. Colorare. Calag 191b.

farbować co (7): ług w ktorymby wrzało to ziele/ farbuie włoſy FalZioł I 121d; IEden brodę fárbował RejZwierz 2v; gdzie wierney ſzczyrośći á práwey miłośći nie będzie/ tedy ty ine przypadki ſą práwie iáko czyrwony ogon u złey ſzkápy. Bo fárbuy go ty iáko chceſz umáluy go iáko chceſz/ gdzie cnoty nie máſz/ przedſię ſzkápá ſzkápą. RejZwierc 90. Cf farbować co czym, Zwrot.

farbować co czym (1): [ludzie jednego wyspu] brwi nád ocżymá fárbuią rozmáitemi fárbámi BielKron 452v.

Zwrot: »farbować [co] sobie« (3): niektore białe głowy farbuią ie [brwi] ſobie aby ſie vkazały tim ſtroynieyſze GlabGad N4v; Tátárki fárbuią ſobie paznokćie cżarne v rąk/ zda ſie im ták cudniey BielKron 430v; GórnDworz K2v.
W przen [co] (2): o Sálomonie wſpomináć racży/ powiedáiąc o pięknośći kwiatkow ſthworzenia ſwego/ iáko ie on fárbuie á przyodzyewa/ iż y Sálomon nie bywał ták vbrány w máieſtacie ſwym. RejPos 162.

farbować czym (1): RejPos 316v cf Szereg.

Szereg: »chędożyć i farbować« (1): [Bóg] kwiathki wilgotnoſciámi ich przyrodzonemi chędoży y fárbuie dziwnemi przypráwámi ich. RejPos 316v.
Przen (7):
a) Zdobić, stanowić dodatkową zaletę, nadawać piękną formę (6):

farbować kogo (1): Niech fárbuie każdego s przyrodzeniem cnotá Bo odmieniáć vrodę ſzpetna to robotá. RejZwierz 2v.

farbować co (5): Coż po prokuratorzech/ co ſłowá fárbuią/ Lepiey co máło mowiąc/ prawdą pocukruią. RejZwierz 70v; Ale co myſl wſpaniłą fárbuie/ tám iuż nie ledá Cynobru potrzebá/ bo tám trzebá rozlicżnych farb/ iákoby oná myſl [...] pięknie ná wſzem ozdobioná á záfárbowaná byłá. RejZwierc 22, 141v, 256. Cf farbować co czym.

farbować co czym (2): RejZwierc 256; Nadobnie/ gdy ſye człowiek ſtátecznie ſpráwuie: Lecz y to pięknie/ żártem gdy ſtátek fárbuie. PudłFr 10.

Szereg: »farbować a cukrować« [szyk 1 : 1] (2): [Pan Bóg] nam wolą ſwą nadobnemi ſłowy cukrowáć á fárbowáć racży/ [...] powiádáiącz nam o zakonie ſwoim ſwiętym iáko ieſt wdzięcżny/ iáko ieſt legucżki RejZwierc 256, 141v.
b) Okazywać, świadczyć o czymś pozytywnym [czym, ze zdaniem dopełnieniowym] (1): Co y ten młody Stáchnik/ ich potomek właſny/ Pięknie cnotą fárbuie/ iż to był dom zacny. RejZwierz 81v.
c. Zabarwiać, zostawiać barwny ślad, plamę [co] (3): Gdy ie [żyłeczki korzenia] z żuieſz á potrzeſz po papierze/ ieſtli będzie farbowało papier/ tedy to ieſt dobre Reubarbarum FalZioł III 5a, III 5a, 34c.

farbować czym (1): Srebro im będzie naiaſnieyſze prziciſnione ku ciału, farbuie nieiaką cżarnoſcią ciało FalZioł III 34c.

d. Zabarwiać, nadawać kolor, barwę [co czym] (1): cżerwone wino będźie cudne/ iedno to vmieć cżynić: á miánowićie/ przyſmáżywſzy iágod bzowych vſtałych: cżym teraz máłmázyą żydowie Tureccy fárbuią. GostGosp 132.
e. Zabarwiać, pokrywać farbą w celu zafałszowania, fałszować (13): Fuco ‒ Fałſzuię, farbuię dlią oſzukanią. Calep 438b.

farbować co czym (1): Chcą Miedź Srebrem fárbowáć/ by iey nie poználi RejZwierz 112v.

Przen: Zakrywać, tłumaczyć, pozorować, zafałszowywać [co] (11): RejZwierz 133v; A niektorzy chytrze ty błędy fárbuią WujJudConf 243v; ſwoią Filozofią/ onę proſtą ſzcżyrość mowy y piſmá Apoſtolſkiego/ wyſzpácáć fárbuiąc ią pocżęli: [...] bárzo nie opátrznie/ y przećiw ſłowu Bożemu. CzechRozm 20v; ModrzBaz 79v; Oczko 19; chcąc krzywdę fárbowáć/ Któréy niemiał/ ſtrzaſkiem ſye iął ku nam gotowáć. ZawJeft 13; Dla czegóż bym ia zmyśláć y pokrywáć miáłá Słówkiem pięknym niecnotę/ y fárbowáć śmiáłá? Gdyż chwalę/ kiedy kto zły niepokrywa złośći GosłCast 47.

farbować czym (4): Ano trudno poſtawką/ nieprawdę fárbowáć RejZwierz 133v; y to w niektorych obacżono/ iż nie ták cudza omyłká/ cżem oni rzecż ſwą fárbuią. ále zazdrość dawa iym do roſtyrkow drogę [non tam errorem alienum, quem praetexere solent, quam aemulationem esse, quae eos ad dissidendum instiget]. ModrzBaz 65; nie ći ſą [...] Chriſtyány práwymi/ ktorzy inſzych prześláduią y morduią/ ábo złego co wyrządzáią/ choćiaż by ſobie nie wiedźieć iákie przycżyny morderſtwá ſwego y prześládowánia zmyśláli/ y onymi złość ſercá ſwego krwie niewinney prágnącego fárbowáli CzechEp 20; Tu należą ći wſzyſcy/ ktorzy Niepámięćią Fárbuią ſwe wyſtępki: przyiáźnią/ niechęćią: Muſem/ głupſtwem zmyślonym KlonWor 80.

*** Dubium (1): z Auguſtyná vkázuie inſze podobieńſtwo y przyſtoſowánie tego wćielenia to ieſt/ trzech Pánien iednę ſuknią maiących/ ktorą przedśię iednáż tylko obłocży: Tákże od Piotrá Ianá y Andrzeiá/ ktory fárbuią Andrzejá/ á iż to fárbowánie ná ſámym Andrzeiu zoſtáwa. Cżáłaż to bayká. CzechEp 168.

Synonimy: a. barwić; b. krasić, zdobić; e. fałszować.

Formacje wspołrdzenne: ofarbować, pofarbować, przyfarbować, sfarbować, ufarbować, zafarbować, zafarbować się; farbić; przyfarbiać się.

Cf FARBOWANIE, FARBOWANY

IM