Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: FARBOWANIE

Następne hasło: FARBOWNIA »

FARBOWANY (33) part praet pass pf

farbowany (13), farbowan (1), farbowany a. farbowan (19); farbowany : farbowan Mącz (3 : 1).

W farbowany wszystkie samogłoski jasne; w farbowan drugie a pochylone.

Fleksja

sg
m	N	farbowany, farbowån	f	N	farbowanå	n	N	farbowan(e)
	G	farbowan(e)go		G			G	farbowan(e)go
	A	farbowany		A	farbowaną		A
	I			I			I	farbowanym

pl
N	subst	farbowan(e)
G		farbowanych
A	subst	farbowan(e)
inne formy
pl I m, f i n - farbowan(e)mi

sg m N (attrib) farbowany (9), farbowån (1). ◊ G farbowan(e)go (1). ◊ A farbowany (1). ◊ f N farbowanå (3). ◊ A farbowaną (1). ◊ n N farbowan(e) (1). ◊ G farbowan(e)go (2). ◊ I farbowanym (2). ◊ pl N subst farbowan(e) (4). ◊ G farbowanych (3). ◊ A subst farbowan(e) (2). ◊ I m, f i n farbowan(e)mi (3).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Zabarwiony, pokolorowany (31)
- Przen (14)
  - a) Przymilny (5)
  - b) Pozorny, zafałszowany, nieprawdziwy (9)
2. Mający jakąś barwę (naturalną) (1)
3. Namalowany, narysowany (1)

1. Zabarwiony, pokolorowany; infectus Mącz, Cn; tinctilis Mącz; coloratus Calag; coloreus, colorius, fucatus, tinctus Cn (31): vſłáłám [łóżko] kobiercámi fárbowánemi, Egyptſkiem Leop Prov 7/16; łoná zákryte miáły płotnem ſubtelnym fárbowánym BielKron 443; Wiele ludźi [...] domnie przychodźiło dźiwuiąc ſie ćiáłu białemu mnimáiąc áby fárbowáne było BielKron 451, 313; Bis tinctus, Dwa kroć fárbowány Mącz 85a, 85a, 115c, 456b; Calag 220b; ná wierzchu kutas z końſkiego ogoná fárbowány StryjKron 777; Calep 329b.

farbowan czym (1): A oblecżony był wſzátę farbowáną krwią BudNT Apoc 19/13.

W połączeniu z przysłówkiem określającym kolor (5): Vdziáłał [...] y trzećie z wierzchnie [przykrycie] z ſkor ćiemno modro fárbowánych. Leop Ex 36/19; ſkory ſkopowe czerwono fárbowáne/ ſkory borſukowe/ wſzytko to przynoſili. BibRadz Ex 35/23, Ex 26/6, 35/7; Rubefactus ‒ Czerwono farbowani. Calep 929b.

Przen (14):

a) Przymilny (5):

Wyrażenie: »słowko farbowane« [szyk 3 : 2] (5): Bez ſkutku ſłowká fárbowáne nic nie ſą. RejZwierc A5 [idem] 13v, 83, 83v; Mátko/ rzekłá ták do mnie/ ſłówkiem fárbowánym. GosłCast 56.

Szereg: »farbowany a cukrowany« (1): vććiwa prawdá nie potrzebuie áni poſtawek żadnych/ áni vmizgánia żadnego/ áni poſmieſzkow żadnych/ áni fárbowánych á cukrowánych ſłowek RejZwierc 83v.

b) Pozorny, zafałszowany, nieprawdziwy; fucosus Calep (9): kto [...] nic niebędźie miłował zmyśłonego/ obłudnego/ y fárbowánego/ ten záprawdę y drugim niebędźie pochlebował/ y cudzemi pochlebſtwy łácno wzgárdźi [Qui etnim nihil in sermone atque oratione, nihil in moribus ficti, fucati atque fallacis amabit] ModrzBaz 17v; CzechEp 233; Niefarbowanich nam Kaſztelanow potrzeba nieſpieſtzonemi ſlowki/ ále zcalemi vſti á ſprawdziwemi Serci. PaprUp Ev; Fucosus – Falſzowani, farbowany. Calep 438b; Do przyiaćielá fárbowánego. KlonWor 1v, 7.

Wyrażenia: »cnota farbowana« (2): Cznotá fárbowána. RejWiz 91 v marg, Cc4v.

»farbowany wstyd« (1): Y tychći ia nie lubię/ któré fárbowány Wſtyd noſzą/ w złoté ſłówká ſtucznie zákowány GosłCast 33.

2. Mający jakąś barwę (naturalną) (1):

W porównaniu z rzeczownikiem określającym barwę (1): Onyx etiam nomen gemmae seu lapidis [...] Onychina pyra, Gruſzki ná xtałt tego kámienia fárbowáne. Mącz 264b.

3. Namalowany, narysowany (1): to wſzyſtko nic inégo nie ieſt/ iedno fárbowána Figurá. Spytam ia Oká/ co to zá Figury ſą? Odpowié mi Oko/ ſą Eſſy/ Dryie/ Quadry/ Cynki/ Zezy/ y iné Figury. OrzQuin H4v.

Synonimy: 1. barwiony, malowany.

Cf FARBOWAĆ, FARBOWNY, NIEFARBOWANY