[zaloguj się]
[pdf]

FRYMARK (92) sb m

frymark (91), wrymark (1) ZapKościer.

a jasne.

Fleksja
sg pl
N frymark frymarki
G frymarku frymárkow
D frymark(o)m
A frymark frymarki
I frymarkiem frymarki, frymarkami
L frymarku frymarkåch

sg N frymark (15). ◊ G frymarku (4). ◊ A frymark (10). ◊ I frymarkiem (7); -em (2), -(e)m (5). ◊ L frymarku (15). ◊ pl N frymarki (13). ◊ G frymárkow (9); -ów (5), -(o)w (4). ◊ D frymark(o)m (1). ◊ A frymarki (10). ◊ I frymarki (2) RejWiz, BielKron, frymarkami (1) KlonWor. ◊ L frymarkåch (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Zamiana, wymiana; commutatio, mutatio, permutatio Cn (91): BielKom B3v; Obrzezánie vſzu miáſto włoſow czyſty frymárk GroicPorz kkv marg; A nigdy w lepſzy frymárk nie tráfiſz/ Gdy cżás márny prze roſkoſzny ſtráćiſz RejPos Bv, 326; KochFr 70; ActReg 102; GrabowSet B2v.
Zwroty: »frymarkiem pojść« (1): y ták frymárkiem poſzło/ wy ięſliśćie [!] ſię kupczyć/ ktorym to nie náleży/ á kupcy ięli ſię zá Szlácheckie grunty/ ktore onym nie ſą prżyſtoyne. GórnRozm L3v.

»frymark uczynić, sprawować« [w tym: z czym (1)] (2 : 1): Powiedz mi coś opuśćił? muśiſz rzec/ pług/ śiekierę/ cepy/ nákowálnią/ młot/ ſſydło/ drátwę/ kopidło/ á wziąłeś zá tho kielkádzieſiąt wśi/ folwárkow/ zámkow/ ſtáwow/ y młynow? Niezłyś frimárk vtzynił KrowObr 141; iżby cżłowiek/ by wſzytek ſwiát poſiadł á opánował/ y wſzythki ſkárby iego/ á duſzę ſwą źłe opátrzył [...] tedyby mu nic po tym po wſzytkim nie było/ á bárzoby tho zły á ſzpetny frymárk vcżynił. RejPos 315v; Smierć/ gdy oſtátni frimárk z żywotem ſpráwuie/ Każdego w iego cnotę wiecznie koronuie. GosłCast 12.

Wyrażenie: »nierowny frymark« (2): PaprPan Ff4v; Aczći nierówny frymárk/ Pan ſługę oddawa/ A ſam przez okrutną śmierć/ ztobá ſię rozſtawa. SiebRozmyśl H4v.
Szereg:»zamiana, frymark« (1): Bogacż [...] vżywał hoynie/ chodził rozlicżnie w rozmáitych vbierzech. A Lázarz nędznicżek leżał iáko pies pod wſchodem [...] vmárł bogacż/ y pogrzebion ieſt w piekle: vmárł Lázarz/ á wzyęt ieſt to przybytku Abráámowego. O nędznáſz to zamiáná/ o nieſzcżęſnyſz to frymárk. RejPos 138v.
a. Handel wymienny; commucatio BartBydg, Cn; permutatio Mącz, Cn; commercium Cn (37): rerum aut mercium commutatio, ffrymark, skupyenye BartBydg 32; KłosAlg G3v [2 r.], G4; Więc frymárki/ pożycżki/ á rozlicżną kupią/ Ták więc w zaiem by ſzkápy párſzywe ſie łupią. RejWiz 31v; Kupowáć nie zá pieniądze wſzelkie żywnośći kazał ále frymárkiem towar zá towar. BielKron 272v; złotá ani ſrebrá nie znáią/ thylko frymárki ſwe potrzeby opráwiáią. BielKron 296v; gdźieſmy wiele ludźi náleźli obieráiące ſie około kupiey á frymárkow BielKron 447v, 162, 447, 452v; Aurea aereis permutare. Proverbium, Na frimárku oſzukánym być. Mącz 21c; ModrzBaz 49; GostGospSieb +2v; Ow ná zdrowym do tárgu/ ná chromym do domu: Cżáſem o frymárku ſwym nie powie nikomu. Cierpi y wſtyd/ y ſzkodę. Gdy pozwie Cygáná/ Ze go w ſztychu oſzukał: Cygáńſka wygrána. KlonWor 68, 7.

frymark czego (2): Złoto áni kryſztał nie porownáią z nią [mądrością]/ áni frymárk iey może być zá klenot złotá ſzczerego [nec permutatio eius cum vase aureo] BibRadz Iob 28/17, Iob 28/15.

Przysłowie: Diomedes et Glauci permutatio, Proverbium, Nierowny frimárk/ konia dáć zá bark. Mącz 89c.
Zwrot: »frymark czynić« [w tym: z kim (3), na co (1)] [szyk zmienny] (5): y cżynili ſnimi frymárki/ to ieſt/ zá ieden obrazek ná pápierze álbo thákież dzwonek wźięli kilko grzywien Pereł BielKron 447v; A gdyſmy ná ty rzecży frymárki cżynili BielKron 449, 443v, 447v, 453v.

»kłaść, położyć, sadzić na frymarku« [szyk zmienny] (5 : 4 : 2): Dwa chczą frimarcżyć/ ieden ma 18. poſtꝭ koſtꝭ. gotowych 7. zło. Ktori kładzie na frimarku za 8. zło: A drugi ma wełnę koſtꝭ. 1. 1p. go. 42. gꝭ. Ieſt pytanie iako drogo ten z wełną ma ſadzić 1. 1p. na frimarku aby był rowny á wiele lp. ma dać za 18. poſta. KłosAlg G3y, G3v [4 r.], G4 [4 r.].

»[z kim] frymark mieć« (1): przychodźili ná brzeg oni ludzie wyſepni/ vkázuiąc przez znaki chcąc ſnimi frymárki pożytecżne mieć. BielKron 447v.

Wyrażenie: »(nie)rowny frymark« (2): Dwa chczą frimarcżyć/ ieden ma ſzafran/ drugi ma perły/ [...] á ieſt frimárk rowny. KłosAlg G4; Mącz 89c.
W przen (1): gdy Bog Lutera przećiw niezbożnym iármárkom frymárkom y inſzym kupiectwam Papieskim pobudził CzechEp [406].
b. praw. Przeniesienie własności nieruchomości w drodze zamiany; commutatio Cn (40): ActReg 80, 87; też to vim frymárków ſapit ieſliby kto zá otrzymániem wieczńym dániny/ nam iáką wies puśćił/ albo ſummę ſtárą SarnStat 90; O wpiſániu frymárków do kśiąg. SarnStat 94; Wſzytkié królewſkich dóbr contrákty do dwu iedno principales contractus referuntur: do Frymárków á do Donáciy. SarnStat 99; COMMVTATIO. To ieſt piérwſzy y nadawnieyſzy contráct na świećie: Bo ſtárzy ludźie z przodku, póki ſignatum aurum, argentum, et aes nie było, tedy ieno rzecz zá rzecz, ſpeciem pro ſpecie, terram pro terra zamięniáli. A to frymárkiem właſnie zową. A ieſli koniá zá ſuknią, albo wino zá pſzenicę, to zamiána. Ieſli zá pieniądze, to zową kupnem. SarnStat 1269, 85, 90 [9 r.], 91 [3 r.], 92 [3 r.], 93 [2 r.] (26).

frymark czego (6): wyedluk thego thego [!] wrymarku: tych polmorgoff y pánowye dali polmork w myeſky oborzę za thęn polmork kyędi stoy czyegelnycza. ZapKościer 1586/68v; O Frymárkach królewczyzny SarnStat 686, 91 [2 r.], 1308. Cf frymark czego między kim.

frymark czego między kim (1): FRymárk imięnia leżącégo y dźiedźictw/ między Szláchtą ábo którégóżkolwiek ſtanu/ y kondiciiéy ludźi/ zezwolenia ich ſpólnégo y woléy vczynionéy/ bądź to z iákim przydatkiem pieniędzy álbo innych którychkolwiek rzeczy/ bądź też przez przydatku: Ieſliby były zápiſáné y vtwiérdzoné Akty Ziemſkiémi ábo Grodzkiémi: tákowy frymárk ná obie ſtronie frymárcżącey [!]/ ma ſie zoſtáwáć y mocnie á niezłomnie záchowan wiecznémi czáſy. SarnStat 1165.

Zwroty: »frymark czynić; frymark uczyniony« (1; 1): iákoby nijáki frimárk/ álbo zamiánę páńſtwá zá páńſtwo czyniąc. StryjKron 432; SarnStat 91.

»frymarkiem dostać« (1): W Grábſtwie Tyroleńſkim náleźiony były gory we wśi Schatz od ſláchthy ktorzy to imienie dzierżeli/ ſrebrá/ miedźi/ y złothá/ [...] z ktorych gor wielki pożytek źiemiá ma/ ále więtſzy kſiążęthá Rákuſkie/ ktorzy frimárkiem tego doſtáli pod źiemiány. BielKron 287.

Szereg: »frymark, (albo, i) zamiana« [szyk 4 :1] (5): RejZwierc 194v; StryjKron 432; A żadna oſobá z liniiéy krewnośći/ ich práwem bliſkośćią tego frymárku ábo zamiány odezwáć/ áni przenágábywáć niemoże SarnStat 1165, 91, 1024.
2. Jarmark, targ wolny od ograniczeń cechowych (1): Ludiforum, ffrymark BartBydg 84.

Synonimy: 1. odmiana, zamiana; a. handel, sztych; b. kommutacyja; 2. jarmark.

MB