1. Dem. od „gęba” ‘dolna część twarzy łącznie z jamą ustną u ludzi’; buccula Mącz, Calep (5): Buccula, diminutivum a bucca, Gębka. Mącz 27c; Calep 141a.

2. zool. Euspongia officinalis Bronn. (Rost); gąbka morska, zwierzę prowadzące życie osiadłe na dnie mórz, którego szkielet służył do zabiegów leczniczych lub higienicznych; spongia Murm, Mymer¹, BartBydg, Mymer², Mącz, Calep, Cn; manon Calep, Cn; conferva, peniculus Cn (68): ieden wzial hupkę/ ij napelnil ią otztu z żolcią/ [...] ij włożywſſy na trcinę/ podal mu pitz. OpecŻyw 149; Murm 143; Mymer¹ 20v; BartBydg 149; wezmi tego wężowniku/ kwiatkow dziewaⁿny, warz to w wodzie á w winie/ á potym rozmaczaiącz gębkę albo chuſtę w onym przikładay na ſtolecz prawie na koniecz ielita tym vlecżiſz FalZioł I 12c; Też biegunkę zaſtanowiſz/ gdy będzieſz w thim macżał gębkę á na żywot przikładać przez cżwierć godziny przed iedzeniem. FalZioł I 62a; á tą wodą będzie ſobie maciczę nąparzać w gębkę biorącz. FalZioł I 145d; potym wtey wodzie macżaj gębkę á wycieray ſzaty. FalZioł II 20a; Ale ſą niektore gębki ſubtelne, lekkie, ktore żadney pomoczy nie dawaią. A gdi będzie z ocztem podłożona/ powciąga rzecży przyrodzonych niewieſcich. FalZioł IV 59c; Albo zmieſzay oczet z wodką rożaną y z roiownikową á wtym rozmocż gębkę á woniay FalZioł V 63v, I 30b, 38d, 53c [2 r.], 97d, 141d (30); Im więcey z ktorey rzecżi wilgotnoſć wyciſkaią, tim więcey ſie tam iey zaſię nabiera iako bacżimy w gębcze. GlabGad B; Spongia Schwamp Gupká. Mymer² 20; przynieſli mu w dáry gębki białe y brunathne bárzo wielkie HistAl M2v; moi ſędziowie by chłopiętá gráią/ Iedny gębki macżáią/ drugie wyżymáią. RejZwierz 41 v; Spongia deletilis, Gębká którą może nieco zmázáć/ Omyć. Mącz 189a, 129a, 410c [3 r.]; SienLek 144v, 145v; iż biedá temu chłopcu/ ktoryby gębki/ ábo ſzcżothki domá zápomnieć/ á páná Czo dzieſięć krokow ſtąpi ocieráć/ á cżoſáć nie miał. GórnDworz E8; HistRzym 25; SkarŻyw 29; Calep 636b, 1000b; A oni gębkę octu pełną obłożywſzy Hizopem/ podáli do vſt iego. LatHar 735, 522, 701, 713; WujNT Matth 27/48, Mar 15/36, Ioann 19/29; Poniewaſz mi brzuch złácniał/ miękuchny iák kępká/ Wyſzśie on to wſzyſtko wśię/ iák nayſzuſza gębká. PaxLiz E3v; [2 snopki gąbek valoris 2 fł. InwMieszcz 1580 nr 230, 1547 nr 18.]

W porownaniach (7): Cżemu ciáło płuc ieſt rzadkie á iako gębka dziurkowate. GlabGad E; Nárzeżą cżłonkow ſłodkich [..,] rolą dobrze vpráwiwſzy ſadzą na zagony iáko cżoſnek álbo ſzáfran/ [...] wyrośćie przez látho wyſoko ná kſtałt iáko trzćiná álbo rogoz iedno iż weśrzodek nie ták dziuráwy iáko v trzćiny/ ále ieſt iáko gębká puchlny BielKron 276v; Fungosus,,Grzibiáſty/ Rzadki/ miękki yákoby Grzib álbo gębká. Mącz 140c, 129a, 410c; Spongiosus ‒ Dziurkowati a mięki iako gębka. Calep 1001a, 441b.

W charakterystycznych połączeniach: gębka rozmoczona; gębkę maczać (13), napełnić (2), rozmoczyć (rozmaczać) (12), zmaczać; w gębkę brać; gębką obmywać, utrzeć.

3. bot. Polyporus officinalis Fr. (Rost); grzyb pasożytniczy na modrzewiu, huba modrzewiowa; agaricus FalZioł; agaricon Calep (25): ieſt to gębka ktora wyraſta s korzenia modrzewowego drzewa / Ieſth dwoiakha/ Samiecz y ſamicza, Samicza ieſt lepſza á okrągła FalZioł III 3b, III 3c, V 94v [2 r.].

4. Narośl na klonie lub jaworze (1): Bruscum ‒ Gębka iaworową. Calep 140a.

5. Zestawienie w funkcji nazwy botanicznej: »gębka jelenia« = Elaphornyces granulatus Fr. (Rost); grzyb podziemny, wielkości orzecha włoskiego, o nieprzyjemnej woni i gorzkim smaku; tuber Cn [szyk 1:1] (2): też to czerwonkę mocnie ſtánowi gdy ielenią gębkę drobno skráiawſzy ćiepło spiwem wypijeſz. SienLek 102v, 124v.