[zaloguj się]
[pdf]

GORAJĄCY (86) part praes act

o oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg
mNgorający fNgorającå, gorając(a) nNgorającé
Ggorając(e)go Ggorając(e)j Ggorając(e)go
Dgorając(e)mu Dgorającéj D
Agorający, gorającégo Agorającą Agorając(e)
Igorającym Igorającą I
Lgorającym L Lgorającym
pl
N subst gorającé
G gorających
A subst gorając(e)
L gorających
V m pers gorający
inne formy
pl I m i f - gorając(e)mi

sg m N gorający (13). ◊ G gorając(e)go (11). ◊ D gorając(e)mu (1). ◊ A gorający (5), gorającégo (1). ◊ I gorającym (1). ◊ L gorającym (3). ◊ f N gorającå (9), gorając(a) (1). ◊ G gorając(e)j (2). ◊ D gorającéj (1). ◊ A gorającą (5). ◊ I gorającą (5). ◊ n N gorającé (3); -é(1), -(e) (2). ◊ G gorając(e)go (1). ◊ A gorając(e) (3). ◊ L gorającym (2). ◊ pl N subst gorającé (11); -é (2), -(e) (9). ◊ G gorających (1). ◊ A subst gorając(e) (3). ◊ I m i f gorając(e)mi (2). ◊ L gorających (1). ◊ V m pers gorający (1).

Sł stp s.v. gorać, Cn, Linde brak.

1. Palący się płomieniem, płonący; ardens, igneus Calag; flagrans, ignitus Calep (77): GroicPorz z4, iiv; A oto piec goraiący ſſedł przedemną Leop 4.Esdr 4/48, Is 34/9; Y wźiął goráiącego węgla/ położył ná ſwoie łono/ á nie ſpaliło ſie ćiáło iego. HistRzym 111; BudBib Is 14/29, 34/9; BudNT Apoc 1/15; Calag 101a; Calep 422a, [1075]a; WujNT 2.Petr 3/12.

W charakterystycznych połączeniach: gorająca(-y, -e) głownia, gora (2), kadzidło, niebiosa, piec, słup, smoła (3), węgiel (2).

Wyrażenia: peryfr. »jezioro gorające« = piekło; stagnum ardens Vulg (6): A cżárt kthory ie zwodził/ wrzucon ieſt do ieziorá goráiącego ſiárką RejAp 169v; Kſiążęzłoſnikow vpádnie w iezioro goráiące RejAp Eev, 171; y báłwochwálcom/ y wſzyſtkim kłamcom/ cżąſtká będzie w Ieźierze goráiącym ogniem y śiárką: á táć ieſt śmierć wtora. CzechRozm 7v [przekład tego samego tekstu WujNT Apoc 21/8]; WujNT 882 marg, Apoc 21/8.

»kaganiec gorający« (1): A oto mąż ieden odziany lniánemi ſzátámi [...] ocży iego by kágániec goráiący [et oculi eius ut lampas ardens] Leop Dan 10/6.

»kierz gorający« = w ktorym Bóg ukazał się Mojżeszowi (5): PatKaz III 101; Moyzeſſowi páſſącemu owcze Iethrowe ſwiekrá ſwego/ Bog ſye we krzu goráiącym vkazał Leop Ex 3 arg; CzechRozm 8, 49; CzechEp 263.

»lampa gorająca« = lampas ardens Vulg [szyk 4 : 1] (5) : Wezmi Lámpę goráiącą/ y nienágánioną KrowObr 83; Napirwey widzyał cżworo źwirząt [...]. Pozor ich iáko węgle roſpalone álbo lámpy goráiące BielKron 95v; RejAp 158; A z ſtolice wychodźiły łyſkáwice/ y głoſy/ y gromy: á śiedm lamp goráiących (marg) ogniſtych. G. (‒) przed ſtolicą/ ktorzy ſą śiedm Duchow Bożych. WujNT Apoc 4/5, s. 108.

»ogień, ogniem, w ogniu gorający« = ignis ardens Vulg, PolAnt; ardens in igne Vulg [szyk 20 : 3] (16 : 5 : 2): TarDuch D4; FalZioł IV 59d; przeto na onym mieſtczu gdzie ogien vſtawno goraiąci chwalon był, dał poſtawić wielki ołtarz na cżeſć Panu Bogu. MiechGlab [88]; Y iákoby słońce iáſne/ ták y on świećił w kośćiele Bożym. [...] iáko ogień błyſkáiący ſie á kádźidło goráiące w ogniu Leop Eccli 50/9, Dan 3/15, 17, 20, 21, 23; BibRadz Dan 7/9, Sap 16/22; BielKron 442; RejAp 171; RejPos 149; Y zátrąbił wtory án-oł [!]/ á iáko gorá wielka ogniem goráiąca ſpłádłá [!] do morzá BudNT Apoc 8/8; CzechRozm 7v; Oczko 6; SkarŻyw 201, 207; Calep 134b; WujNT 779 marg, Apoc 19/20, 21/8.

»płomieniem gorający« (1): A gdy będzie dzierżan nad ogniem płomieniem goraiączym, tedy dla niego płomień gaſnie. FalZioł IV 59d.

»pochodnia gorająca; jako pochodnia, na kształt pochodniej gorający« = lampas ignis PolAnt; ardens tanquam facula Vulg [szyk 9 : 1] (7; 2 : 1): Kupidę boginią byc mnimaſz/ iż nierządna á niecżyſta byłá/ powiádaſz iż w ręku pochodnią goráiącą trzyma ktorą chćiwoſć pobudza y zápala HistAl Kv; BibRadz Gen 15/17, Apoc 8/10; oto powiáda iż vpádłá [...] potym gwiazdá iáko pochodnia goráiącą. RejAp 74; RejPos 341v [2 r.], 345, 345v, 346; WujNT Apoc 8/10.

»świeca gorająca; gorający jako świeca« = incensus tanquarn lampas PolAnt [szyk 4 : 1] (4; 1): Iako tego ieſt znak iż ſwiece goraiącej mało widać gdi ſłonce ſwieci GlabGad G5v; MiechGlab 71; KrowObr 112; y ſpádłá zniebá gwiazdá wielką goráiącą/ iáko świecá BudNT Apoc 8/10; KarnNap Cv.

Szeregi: »ognisty, gorający« [szyk 3 : 1] (4): Dla tego ogniſty słup goráiący [ignis ardentem columnam]/ przewodnikiem mieli nieznáiomey drogi Leop Sap 18/3; Calep 501b; WujNT Apoc 4/5, s. 882 marg.

»gorający i świecący« (1) : Lámpy goráiące y świecące/ ſąć vczynki dobre WujNT 108.

W przen (6): Leop Mal 4/1; y oley ábo krzyżmo exoreyzowáne/ ná wżywánie [!] imienia Boſkiego táką moc ma: iſz nie tylko goráiące grzechow oſtátki czyśći/ ale teſz y dyabły/ odpądza. SkarŻyw 278.
Wyrażenia: »lampa gorająca« (1): á iż ieſztze otzekawáli Páná Iezu Krzſtá [!] wietzney ſwiátłośći/ oney Lámpy goráiącey/ kthora nie miáła nigdy zgáſnąć KrowObr 90v.

»gorająca pochodnia« (1): á z goráiącą pochodnią wierney myſli á wiernego ſercá ſwego/ cżekáć przyśćia á záwołánia Páná ſwego RejPos 342v.

»świeca gorająca« = lucerna ardens Vulg (2): Gdy tedy świádkiem był prawdźiwym świádcżącym o świátłośći/ (będąc świecą goráiącą. Ian 5. 35.) tedy bez wątpliwości winniſmy mu wierzyć. CzechEp 303; WujNT Ioann 5/35.

Szereg: »gorający i świecący« = ardens et lucens Vulg (1): Onći był świecą goráiącą y świecącą. WujNT Ioann 5/35.
Przen (2):
a) Uporczywy, zatwardziały (1): a wtwardych kamyennych ſerczach a w uapnyſtych wgrzechach gorayączych grzech utlumya PatKaz III 127.
b) Wyrażenie: »ogień gorający« = przymus wewnętrzny, cierpienie psychiczne (1): Y rzekłem/ nie będę go wſpomináć/ áni więcey mowic imieniem iego/ lecż było wſercu moim iáko ogień goráiący [tanquam ignis ardens] záwárty w kośćiach moich BudBib Ier 20/9.
a. O mękach piekielnych (3): O cżárći z potępionemi goráiący [...] cżemu tákiego morderſtwá nád temi dokázuiecie LatHar 152.
Wyrażenia: »w mękach gorający« (1): Gdźie mię oto widźicie miedzy ſobą żywégo a przed śię na mię wmękach wiecznych goraiącégo patrzycie MurzHist R3v.

»w piekle gorający« (1): Bogacżowi w piekle goráiącemu / imienim Abráhámowym ták mowi CzechRozm 187v.

2. Będący w stanie zapalnym (o procesach chorobowych) (2): FalZioł II 11c; Wątrobie goráiącéy pomoc. Oczko [43]v.
3. Żarliwy, pełen zapału i miłości, intensywnie czegoś pragnący lub w coś wierzący (7): MurzNT 191 marg; A ieſzcżeć ie tu vſtáwicżnie zálewa onym oleiem / to ieſt/ onemi dáry Ducha ſwego s. áby wſzytki ſpráwy twoie/ zá ſpráwą iego/ záwżdy były goráiące/ iáko zápalone lámpy RejPos 210v.

gorający do kogo (1): á żeby ſerce iego iuſz do Páná Bogá y niebieſkich chući goráiące/ vwięzić ſię y vpleść wrzecżách tych ziemſkich ſkázytelnych y zdrádliwych niemogło SkarŻyw 542.

Wyrażenia: »gorający miłością« [szyk 1 : 1] (2): Tákiemi ſię náyduymy ná ſercu/ iákiemi ſię być náwierzchu/ tą świecą pokázuiemy: to ieſt oświeconymi wiárą/ y goráiącemi miłością ku Bogu y Pánu náſzemu Iezuſowi. SkarŻyw 111, 63.

»gorająca modlitwa« (1): iáko goráiące á żáłobliwe modlitwy vcżynił mowiąc ku Pánu Bogu ſwemn [!] RejPos 349.

»gorające serce« [szyk 1 : 1] (2): Wſſak bylo goraiącé ſerce naſſe w nás gdy mowił ſ nami na drodze OpecŻyw 168; SkarŻyw 542.

»wiara gorająca« (1): Wielkie rzecży w tych [...] Chrześćiánách/ żywa wiárá miłośćią Chryſtuſową goráiąca cżyniłá. SkarŻyw 63.

Synonimy: 1. ognisty, palący się; 3. gorliwy.

Cf GORAĆ, GORĄCY, GOREJĄCY, GORZĄCY

MM