[zaloguj się]
[pdf]

GORAĆ (28) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
indicativus
praes
sg pl
1 goråm
2 gor(a)sz
3 gorå gorają
fut
pl
3 subst będą gorać
imperativus
sg pl
3 niech gorå niechåj gorają

praes 1 sg goråm (4); -åm (3), -(a)m (1). ◊ 2 sg gor(a)sz (1). ◊ 3 sg gorå (1). ◊ 3 pl gorają (16). ◊ fut 3 pl subst będą gorać (1). ◊ imp 3 sg niech gorå (1). ◊ 3 pl niechåj gorają (1). ◊ part praes act gorając (3).

Sł stp notuje, Cn s.v. gorę, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XVII w.

1. Palić się płomieniem, płonąć; ardere, flagrare Calep, Cn; redardescere Calep; ardescere, candescere, comprehendere ignem, cremari, fervere, flagrare, ignescere, peruri, torreri, torrescere Cn (24): Dniá ſſoſtégo plomienijé ogniſté powſtaną [...] rozléwaiątz ſie ku ſlontza wſchodu/ od ktorégo wody ij morza będą goratz OpecŻyw 193; KrowObr 77; BielKron 456v; Mącz 15b; Zrąbawſzy ná drwá włożą/ á nie podpaláią/ Lecż ták niechay ſámy drwá/ ze wſzytkim goráią. HistHel C; BielSjem 38; KochProp 9, 11; Ardeo – Gorąm. Calep 91a, 422a, 901a; WujNT 367 marg.

W przeciwstawieniu: »gorać ... gasnąć« (1): Szkocia [...] ma złotho/ ſrebro/ żywe ſrebro/ żelázo moſiąc/ gágátki ktore w wodzie goráią á w oleiu gaſną. BielKron 277.

Frazy: »ogień gora; ogniem gorać« = ignis exordescit Vulg (1; 1): Abowiem według drew ták ogień gora Leop Eccli 28/12; Puteol/ y Cyclopum Inſuły/ wiecznym ogniém goráią. Oczko [43].

»pożar gora; pożarem gorać« (2; 1): Ano roſkoſzne polá/ pożarem goráią. RejZwierz 110v; RejZwierc 247v; Aby nieśmieli ogniá niećić w boru/ gdy pożary goráią. GostGosp 166.

W przen (1):
Fraza: »pożar w sercu gora« (1): Iáſne ſą rzecży/ iáko ſłonecżne promienie ſzćkło przenikáiące/ ty pożáry ktore od niemáłego wieku w ſercách náſzych goráią BielKron [3322].
a. O ciałach niebieskich: świecić (2): KochPs 44; Swiétny to/ y ma świétné gwiazdy wedla śiebie/ A łácno ie obáczyć poyźrzawſzy po niebie. Bo króm tych któré w głowie y w łápách goráią Cztérzy co naświétnieyſzé w kroku mieyſce máią Ná kwáter vſádzoné. KochPhaen 6.
b. O mękach piekielnych (3):
Zwrot: »w piekle gorać« (3): Iá aczem ſám ieſt potępiony/ iednak wás będę napomináł/ iako on bogacz/ ktory wpiekle goraiąc prośi Abrahama MurzHist Sv; SkarŻyw 124; Niechby nád wſzytkié głębiéy oná w piekle byłá/ Która táką niecnotę piérwéy zámysliłá. Wiárę ſwoię przenioſłá do mężá obcego: Niech wiecznie w piekle gora GosłCast 32.
2. Być rozpalonym, być w stanie zapalnym (o stanach chorobowych); aestuare Calep (4): tóż we Fráncy obaczmy/ ieſly ieſt świéża/ wczłowiecze gorącym/ á niehámownym/ że w niem kreẃ wre/ wátrobá goráiąc przypadki rozmnaża Oczko [40]; KochPs 55; Calep 37b.

W przeciwstawieniu: »gorać ... ziębnąć« (1): Wewnątrz goraż zwirzchu ziębnież Ty iuż dlugo zyw niebędzież. RejKup G.

Synonimy: 1. palić się, płonąć.

Formacje współrdzenne: ogorać, przegorać, rozgorać się, zgorać; dogarać; przygorawać; dogorewać, ogorewać, pogorewać, przygorewać, rozgorewać się; gorywać, pogorywać, ugorywać, wygorywać, zagorywać, zagorywać się, zgorywać; gorzeć, ogorzeć, podgorzeć, pogorzeć, przegorzeć, przygorzeć, rozgorzeć się, ugorzeć, wygorzeć, zagorzeć, zagorzeć się, zgorzeć; przegarzać; wygorzywać; gorlić się, rozgorzlić się.

Cf GORAJĄCY, [GORANIE]

MM