[zaloguj się]

GOŚCINNY (83) ai

gościnny (82), gościenny (1) Calep.

-nn- (82), -n- (1); -y (22), -i (3).

o jasne; e z tekstu nie oznaczającego é.

Fleksja
sg
mNgościnny fNgościnnå nNgościnn(e)
Ggościnn(e)go Ggościnnéj G
Dgościnn(e)mu D D
Agościnny Agościnną A
I Igościnną Igościnnym
Lgościnnym L Lgościnnym
pl
N m pers gościnni
m an gościnn(e)
subst gościnn(e)
G gościnnych
D gościnnym
A m pers gościnn(e)
subst gościnn(e)
I m gościnnymi, gościnn(e)mi
f gościnnémi
L gościnnych

sg m N gościnny (20).G gościnn(e)go (3).D gościnn(e)mu (1).A gościnny (5).L gościnnym (9).f N gościnnå (5).G gościnnéj (7); -éj (6), -ej (1) Strum (6 : 1).A gościnną (4).I gościnną (5).n N gościnn(e) (2).I gościnnym (5).L gościnnym (1).pl N m pers gościnni (1). m an gościnn(e) (1). subst gościnn(e) (1).G gościnnych (1).D gościnnym (1).A m pers gościnn(e) (1). subst gościnn(e) (3).I m gościnnymi (3) KrowObr, BielKron, StryjKron, gościnn(e)mi (2) ModrzBaz, GostGosp, f gościnnémi (1).L gościnnych (1).

stp, Cn notuje, Linde XVIXVIII w.

1. Przebywający gdzieś chwilowo, nietutejszy, obcy; hospitalis JanStat (24): zábronili im [kapłanom rzymskim] kazáć/ á onym gośćinnym dopuſzcżono BielKron 214; Tenże Iwo ſzpytal S. Duchá ná Prądniku [...] zbudował: [...] do kthorego przywiodł bráthy Rycerſkie goſcinne z Sáxiey BielKron 359v; mieniąc nań áby gwałt vcżynił/ gdy tłukł do goſpody gdzye mieſzkáły niewiáſty gośćinne BielKron 418, 99v, 119v; Browar ma bydź záwżdy zamcżyſty/ y nie ma w nim nikt gośćinny bywáć. GostGosp 134; SarnStat 379, 1234; SkarKazSej 681b.

W charakterystycznych połączeniach: gościnny(-a) brat, czeladź, dziewka, lud, niewiasta (2), osoba, religija, rycerz.

Wyrażenie: »gościnna woda« [o stanie wód w czasie powodzi] [szyk 10 : 2] (12): Przed Vpuſtem/ ábyć Ryby z ſtáwu czáſu Gośćinnéy wody nie wychodźiły/ możeſz z dáleká vczynić kołem obrónę Strum M3; muśiał byś imo óny Stawki Pobok Zwódnicą gośćinną wodę precz obrócić. Strum O3v, H3v [2 r.], I4v, K, M2v, M3, M4v, N [2 r.]; KlonFlis F2.
Szereg: »przychodni i gościnny« (1): tám rozſádziwſzy záſadki/ Bráćia z Rágnety/ miedzy ktorymi byli Rycerze przychodni y goſćinni z chorągwią proſto do zamku biegli StryjKron 305.
W przen (1): á POTROYNY vchowány zguby, Doſtał ſię w obce kráie, y choć niepowinną Ma przedśię cenę miedzy monetą gościnną. CiekPotr )?(2.
2. Odnoszący się do przybysza, przejezdnego, gościa, przeznaczony dla niego; hospitalis, diversorius Mącz, Cn; adventorius Cn (27): Hospitium etiam, Gośćynne potowárzyſzenie miedzy dwiemá opcéma gdy ſie ná yednę goſpodę z roznych ziem zyádą y potowárzyſą. Mącz 159a.
Wyrażenia: »gościnny dom(ek)« = zajazd, karczma, także dom noclegowy dla pielgrzymów, przytułek dla biednych, szpital; nosocomium, xenodoc(h)ium Murm, BartBydg; hospitium Murm, Calep; caupona, cauponula, diversorium, hospitalis domus, meritorium, pandochaeum, stabulum, taberna Mącz [szyk 19 : 2] (21): Murm 137 [2 r.]; BartBydg 98b, 175; Niektorzy też w gośćinnych domach mieſzkáią/ prziymuiąc pielgrzymy do domow vbogie. BielKron 260, [3322]; Cauponula, Kárczemká/ Gośćiny domek. Mącz 42c; Ad hospitem divertere, Do Goſpodarzá wiecháć álbo w gośćinnym domu ſtánąć. Mącz 158d; Taberna, Kramnicá/ taſz/ wſzeláka zwłaſzczá yátá álbo namiot z ſtárćic z deſzczk [...] vczyniona w którey co przedáyą miáſto kárczmy á gośćinengo [!] domu bywa brána. Mącz 437c, 159a [2 r.], 218a, 275b, 411c, 437c; HistRzym 59; KuczbKat 35 [3 r.]; Boć ie [karczmy] z tąd gośćinnemi domámi zową/ że do nich z drogi gośćie z ſtępuią. ModrzBaz 36v; Hospitium – Goſcienni dom. Calep 489b.

»dom gościnny« = lupanar (1): Miał trzy żony/ pirwa Betyná/ druga Meſáliná/ tá byłá ták wielką gámratká iż przechodziłá Semiramis/ chodziłá potáiemnie do domu gośćinnego BielKron 141v.

»droga gościnna« (1): Poſłał tedy Moiżeſz s Kades do krolá Edom/ proſząc áby mógł przez iego zyemię z ludem iść drogą gośćinną BielKron 41v.

»gościnne hasło« (1): Tessera hospitalis, Gościnne hásło/ to yeſt vpominek yáki álbo słowny álbo dárowny/ po ktorym ſie goście gdy ſie potym gdzie ziadą znáya [!]. Mącz 451d.

»gościnna niewiasta« = być może prostytutka (1): pytáli go gdzye idzye/ powiedzyał do gośćinnych niewiaſt. BielKron 169.

»gościnny szpital« (1): Xenocrates, Xenodotus, Xenodorus, Xenophon, Xenodochium, Gośćinny ſzpitał/ pielgrzymny dóm / gdzie pielgrzymy przimuyą. Mącz 512b.

W przen (1):
Wyrażenie: »gościnne prawo« (1): Ná mię płácż gośćinnym práwem przyſzedł/ bo tu iáśnie Zacny Pòétá gáśnie. KlonŻal Cv.
3. Należący do przybysza, gościa, stanowiący jego własność; peregrinus PolAnt (3): BibRadz Ex 23/9; Dobrać ſiecżká ſiodłowemu/ A s plewámi gościnnemu. RejZwierc 235v; W oborach/ w ſzopach/ y ná mieyſcach godnych do tego/ miey ſtáynie napráwne koniom/ áby po wśiach y w mieśćiech konie gośćinne nie ſtawáły/ y ſam gość GostGosp 24.
4. Związany z zajazdem, karczmą (1):
Wyrażenie: »gościnny gospodarz« (1): Powiádáią iſzbyłá iednego gościnnego goſpodarzá corká tá Helená SkarŻyw 398.
5. Związany z podejmowaniem kogoś w swoim domu lub z przebywaniem w czyimś domu na prawach gościa; hospitalis Mącz, Cn; epularis Mącz; adventarius, viaticus Cn (15): BartBydg 38b; HistAl L8; Hospites accurare, Gośćinne rzeczy opátrowáć. Mącz 73c, 107b; W cżeládnych domiech y w gośćinnym złożeniu ſkobli ſtrzedz y podwoiu/ áby nie pſowano GostGosp 22; KLucżnik ma klucże mieć w kilku węźlech: oſobno od proznych domow/ co ie gośćinnemi zowią GostGosp 54, 158; SarnStat 369, 382.

W charakterystycznych połączeniach: gościnny(-a, -e) folwark, kucharz, praca (2), przyjaźń, rzecz, złożenie.

Wyrażenia: »gmach gościnny« (1):á káżdy gmách gościnny ma bydź zámcżyſty GostGosp 22.

»gościnna komora« (1): Hospitale cubiculum, Gośćinna komorá. Mącz 159a.

»gościnne prawo« (1): ALEXánder w Graecyey gośćiem w domu będąc Cżłowieká przednieyſzego/ ná gośćinne práwá Nie pomniąc/ żonę mu wźiął/ y przjwłaſzcżył ſobie. KochOdpr B4v.

»gościnny upominek, podarek« = xenium Mącz (2 : 1): Mącz 512b; Ale Witołd odpowiędział/ iż ia Smoká zá przyiacielſki y gośćinny podárek á nie zá vpominek towárzyſtwá z Ceſárzem prziymuię StryjKron 562; ná oſtátek gościnnymi vpominki vdárowány do Wołoch odiechał StryjKron 662.

6. Chętnie i uprzejmie przyjmujący kogoś w swoim domu; hospitalis (in suos) Mącz, Cn; philoxenus Mącz; perhospitalis Cn (3) : KrowObr 129v; dwádźieſciá dni mieſzkáliſmy tám / bo ſie nam oni tám ludźie dobry mi y goſcinnymi vkázowáli/ od ktorych byliſmy z obycżáiem wdźięcżnie przyięći BielKron 445; Philoxenus, Latine hospitalis, Gośćinny/ któri rad obce ludzie do ſiebie przyimuie/ czeſtuye y ludzkość okázuye. Mącz 298a.
7. praw. Dotyczący człowieka, który podlega innemu sądowi niżeli temu, przed który został pozwany (10):
Zestawienia: »prawo gościnne« [szyk 3 : 1] (4): Zapłátá Goſćinnym Práwem ma być ſkázowaná do trzećiego dniá. GroicPorz m2v, bb2; SarnStat 1234 [2 r.].

»gościnny sąd« (6): Sędźia kiedy może ſędźić ludźi z inſzego práwá/ maſz nápiſano niżey w drugiey częſći/ przy goſćinnym ſądźie ſpráwá. GroicPorz d, m2 [2 r.], t2, nn3v [2 r.].

Synonimy: 1. obcy, przychodni; 4. gospodarski.

Cf GOŚCI, GOŚCIŃSKI, GOŚCIOW, NIEGOŚCINNY

MM