Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [GRU]

Następne hasło: GRUBALA »

GRUBA (35) sb f i m

f (22), m (13) [w funkcji n-pers].

Fleksja

	sg	pl
N	gruba	gruby
G		grub
D	Grubie
A		gruby

sg N gruba (29). ◊ D Grubie (1). ◊ pl N gruby (2). ◊ G grub (1). ◊ A gruby (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

Z niem. Grube
- 1. Dół, jama, zagłębienie w ziemi (21)
  - a. Bruzda, też skiba, grzęda (4)
  - b. Kopalnia (5)
  - c. Jaskinia (2)
    - α. Sztucznie zrobiona, rodzaj altany (4)
- 2. Otwór pieca (1)
- 3. n-pers (13)

Z niem. Grube:

1. Dół, jama, zagłębienie w ziemi; lacuna Mącz, Calep; syrus Calep, Cn; cisterna, latrina Mącz; fovea, scrobs Calep; cavamen rupis, caverna terrae, cavum, concava, crypta, lacus Cn (21): Latrina [...] Grubá ná którą domowe plugáwſtwá/ gnoy y ſmieći wrzucáyą. Mącz 185c; Plantarium, [...] mieyſce plác álbo grubá gdźie ſzczepy odchowáwáyą Mącz 302d, 54d; Impluvium – [...] gruba do ktorei ze dzdza woda pada. Calep 512b; Syrus — Gruba dlia chowanią, zyta. Calep 1042b, 432b, 577b, 957a.

Szereg: »gruba, (albo) row« (2): Lacunosus, Pełny grub/ rowów/ nierownych mieyſc y dołów. Mącz 182c, 182c.

a. Bruzda, też skiba, grzęda; area, porca, pulvinus Mącz (4): Areae in hortis, Gruby/ álbo oźimki w ogrodziech ná których kwiatki y rozmáyite ziela ſiewáyą. Mącz 15b; Porca item in hortis, Liechá długa álbo grubá/ ziemiá do ſiania ziół nieco od ziemie podniosła Mącz 312d, 331b; Calep 1076b.

b. Kopalnia; fodina Mącz, Calep (5): Auraria, Argentaria, AEraria, [...] Grubá álbo mieiſce gdzie złoto/ ſrebro/ miedź kopáyą. Mącz 125a; Argentifodina. Srebrna grubá. Mącz 132c, 132c; Salina [...] gruga [!] z ktore, ſol wicziągaią. Calep 938b, 426a.

c. Jaskinia; crypta Calep (2): Crypta ‒ Gruba, iaskinia. Calep 273b.

α. Sztucznie zrobiona, rodzaj altany (4): Topiarium, [...] Gruba z darnów vczyniona/ yátá ogrodek/ letnie ſiedzenie/ máyem/ zielem á kwieciem rozmáyitym przipráwione. Mącz 458c.

2. Otwór pieca (1): Bo ieſliże ſláchectwo w bogáctwie zależy/ Tedy Cárbarz tedy Zdun theż temu zábyeży. Iż Liśi kolnierz z Bobrem będzye miał v ſzuby/ Choć niedawno drwá rąbał/ chociay palił gruby. RejWiz 97.

3. n-pers (13): Actio Nobilis Georgy Zdunowski alias Gruba ZapKościer 1580/4v.

Zestawienia (12): Teſ wſzytkę wyrſzchnocz wydali wſzytczy Bracza wąſzorſczy wyſzi omyeneni. Iako Maczeyewy bratu swemu Grubyę ZapKościer 1584/50v; nato powyedzal pán woczyech Gruba ZapKościer 1588/80v; y pokoy wyeczny ma myecz pán Iachym slawkowſky Gruba ZapKościer 1588/81, 1580/4v, 1584/67, 1588/80v [4 r.], 81 [3 r.].

Synonimy: 1. doł, dziura, jama, row; a. brozda, grzęda, lecha; b. gora, kopanina, szyba, żupa; c. jaskinia, pieczara.