[zaloguj się]

JEDNAKO (283) av

jednako (283), [jenako].

Wszystkie samogłoski jasne.

stp, Cn notuje, Linde XVIXVIII w.

Rowno, jednakowo; tak samo, identycznie; w równym stopniu; aequaliter Mącz, Calag; pariter, uno ordine Mącz; adaeque Calep; similiter Vulg (278): Anićiem mogą z ſobą być/ Ktorzy iednáko niechcą żyć. BierEz O3, Bv, G4v, L4v; vbogiego ij bogatego iednako milowál OpecŻyw 5; Diaſcorides/ Auicenna iednako ſie w thym zgadzaią FalZioł I 148a, I 22c, V 81; ludzie á nacżynie ſklane iednako rozeznawamy, nacżynie zaiſte po zwięku, ale ludzi po mowie. BielŻyw 83; ſłonce dla tego też ieſt w poſrzodku płanet poſtawiono, abi wſzitkim tak wirzchnim iako y ſpodnim ſwiatłoſć iednako podawało. GlabGad E2v, E2; LibMal 1545/96; z obu ſtron iednáko boiowáli [equaliter pugnaverunt]/ thák że też przez trzy dni vſtáwicżnie okrutna walká trwáłá HistAl C8v, H3; KromRozm I M4v; nye wſſyſtko wſſyſtkim/ áni wſſędy/ áni záwſſe yednáko ſluży. KromRozm II yv; Diar 20; BielKom C7; GroicPorz g; KrowObr 53; OrzList a4 [2 r.]; UstPraw I; OrzRozm P2v; Iednáko vmiera vcżony iáko y nieucżony BielKron 79v; ty rzecży przygadzáią ſie wſzem iednáko. BielKron 81v, 81, 105v, 108v, 261, 263, 391v; GrzegRóżn H2v, N2v; Niech wiem iako ſie ludzie będą mieć ku tobie/ Bo nie wſzytkich iednako uznaſz przeciw ſobie. KochSat C3, B2; Si omnes uno ordine habetis Achinos, Ieſli wſziſtki yednáko ſzácuyecie/ Albo yeſli yednáko o wſziſtkich dźierżicie. Mącz 268a; De amicitia omnes ad unum idem sentiunt, O prziyaźniey á záchowániu yednáko wſzyſci trzymáyą/ yednakie zdánie [...] máyą. Mącz 382d, 157c [2 r.], 281a, 436c, 446c; [dworzanin] áby nie w iedney rzecży był tylko ochędożny/ á w drugiey nie/ ále we wſzytkim iednáko GórnDworz L8; to nieledá rozum/ ktori może rzecż/ ktorą wſzytczy iednáko w ten cżás rozumieią/ ku inákſzemu wykładu przyciągnąć GórnDworz P7v; gdy dwu równych [linii] iednáko vymieſz [...] tedy oſtátki co po vięćiu obu zoſtáną/ będą téż równé. GrzepGeom G3; ieden Lan ieſt/ ácz go nie wſzędźie iednáko mierzą. GrzepGeom M3, C2, C2v, E2, E3v, E4 (16); BiałKat 316; KuczbKat 5, 65; iednáko ſie we złem cieſzą/ á z dobrego ſie ráduią. RejZwierc 93v, 93v; gdźie wſzyſcy iednáko wſzyſtko mogą/ tám iedność záchowaná być niemoże. WujJud 85v, 235, 261; WujJudConf 42v, 141; tegoſmy [...] przyſtrzegáli/ żebychmy ſłowá Hywreyſkie wſzędźie iednako tłumacżyli BudBib przedm B4; MycPrz II C4v; Strum M; BudNT przedm B4v [3 r.], Ii6; Powiedźćie nam [...] ieſli BOG iednáko zbawia wſzyſtkie ludźie ktorzy máią być zbáwieni/ cżyli nie iednáko? CzechRozm 172, ktv, 29, 48v, 60v, 128v; Snadź z náſzym Piecżychoyſkim gdzyeś poſpołu byli/ A obá ſie wſzytkiego iednáko vcżyli PaprPan F2v, Aa3v; Wſzytcy ſię iednáko rodźimy/ z iednychże pocżątkow [Omnes nascimur eodem modo iisdem ex principiis] ModrzBaz 56v, 3v, 15, 20, 57v [2 r.], 70v [2 r.] (13); SkarJedn 124, 201 [2 r.], 316; Gleich. Rowno/ Iednáko. Aequa, aequaliter Calag 247b; Y mądry vmrze/ á vmrze y głupi/ Iednáko z duſze śmierć obudwu złupi KochPs 73, 104, 117; SkarŻyw 209, 573; co wſzytkich iednáko ćiśnie/ niewiem czemu Tobie ma być/ Synu móy naćiężey iednemu. KochTr 24, 17; StryjKron 275; CzechEp 4, 132, 191 marg, 283, 287, 356; wſzyſcy iednáko/ ty rzecży wiedźieć y rozumieć máią/ ktore ku żywotowi onemu wiecżnemu/ y niebieſkiemu prowádzą. NiemObr 85, 37, 86; Abowiem [ociec] obu iednáko miłował. KochSz A2v, B4v; ReszPrz 15, 16, 17, 20 [2 r.], 21 (17); iednoſtáyność we wſzyſtkich ſpráwách záchowuią/ gromadką chodzą/ [...] iednego ſłucháią/ iednáko ſię odźiewáią/ vt videantur eſſe tanquam vir vnus ReszList 186, 184; WerKaz 275; Day Boże/ by yednáko miłość w obu trwáłá PudłFr 52; ArtKanc N10; kto iedno z tych gwałći [wiarę albo prawo]/ ten iednáko rzeczypoſpolitéy ſzkodźi. KochWr 22; ActReg 31, 39 [2 r.], 140; Adaeque – Rownie, dnako [!]. Calep 21a; gdźie Kmiotkowie nie wſzyſcy robią iednáko/ to pocżątek dworom vpadku GostGosp 20, 56, 164; Phil E2; Máłym też ludem/ trudno turkowi odeprzéć: ále ieſli ſobie wſzyſcy iednáko pomożemy/ zwyćięztwo pewné pánowie mamy OrzJan 58; LatHar 111, 673 marg; KołakCath B4v, C; RybGęśli C4; áni go [Bóg krolestwa swego] iednáko wſzytkim dáie: ále káżdemu według zaſług iego. WujNT 84, 97, 259, 323, 649; pokarm záśię nie káżdemu iednáko ſmákuie WysKaz 14, 20; JanNKar D4v, E3 [2 r.], G3; SarnStat 615, 971 [2 r.], 1211; prawdźiwa wolność iednáko káżdemu dobremu ſłuży PowodPr 62, 39, 46, 77, 81; ná ieden drogi kámień wſzyſcy iednáko pátrzą: ále ieden lepiey widźi niżli drugi/ co w nim zá ozdobá. SkarKaz 549b, 3b; Zá rowno v mnie chodzą piiáni y głupi: Iednáko grzeſzy kto ich oſzuka ná kupi. KlonWor 69, 15, 39; [wczora myal przyaczyele y nyeprzyaczyelye a dzysz wzyth⟨ky⟩ yenako ma [hodie habet omnes equales] HistAl 1510 548.]

W połączeniu z przymiotnikiem i imiesłowem przymiotnikowym (28): Tegoż [Anaxagorasa] ieden pytał chciałliby abygo po iego ſmierci do imienia przynieſiono, odpowiedział, nic to nie płatno wſzędić droga na on ſwiat iednako daleka. BielŻyw 33; Nos długi á zewſząd iednako okrągły abo obli znamio. cżłowieka ku dobremu proſtego á na złe mądrego GlabGad N8; abyście już WM o wszyćkich potrzebach koronnych pospolitych opatrzeniu radzić nam raczeli, jednych od drugich nie dzieląc, gdyż za naszem zdaniem są jednako RP potrzebne. Diar 29; miał trzćinną miárę złotą/ chcąc żeby zmierzył miáſtho y brony iego/ y mur. [...] á długość/ y wyſokość/ y ſſerokość iego iednáko wielkie ſą [aequalia sunt]. Leop Apoc 21/16; ći kthorzy byli y ktorzy nie byli/ iednáko byli trapioni. BibRadz Sap 11/12, 3.Reg 6/25; OrzRozm C4; BielKron 200; Pariter patribus et plebi gratus, Iednáko rádźie yáko y poſpólſtwu wdźięczen. Mącz 279c; GórnDworz V7; KuczbKat 95 [2 r.]; BielSpr 23; WujJud 72v marg, L13; MycPrz B2; CzechRozm 26; Krol ma śię o to pilnie ſtáráć/ áby cnoćie/ dobremu powodzeniu/ y zacnośći wſzytkich obywátelow ſwych iednáko życzliw był ModrzBaz 20, 81; KochPs 204; ktorych [Apostołów] vrząd iednáki był/ bo wſzyſcy z iedną Ewánielią poſłáni/ y iednáko vprzywileiowáni. NiemObr 36; KochPieś 55; SarnStat 56, 649; Sekty w chrześćiáńſtwie nie wſzytkie iednáko ſzkodliwe. PowodPr 37 marg; VotSzl D2; GosłCast 30; SzarzRyt B3.

Zwrot: »jednako [z kim] jeść« = jeść te same pokarmy, to samo co ktoś je (1): Pies rzekł [wilkowi]/ temumći ią też rad/ Iednáko zemną będzieſz iadł BierEz R2.
Wyrażenie: geom. »iednako od siebie idące (a. będące); jednako od siebie iść (a. być a. pójść)« = o liniach równoległych (22; 7): Figury o cztérech węgłách/ co máią dwie á dwie Linié iednáko od śiebie idące GrzepGeom F4; Lineae aequidiſtantes, álbo parallelae [...] nigdy ſye nie zeydą/ ále iednáko od śiebie záwżdy poydą. GrzepGeom Q, D2, E2 [2 r.], E2v, E3 [3 r.] (29).
Szeregi: »jednako i zgodnie« (1): choć ná rożnych mieyſcách/ o tey ś. oſierze iednák iednáko y zgodnie vcżą. ReszPrz 20.

»jednomyślnie i jednako« (1): áby káżdy Greckiego zakonu cżłek [...] to wſzytko wierzył y wyznał/ co ona wierzy y wyznawa: niwcżym ſię nie dzieląc/ ále o wſzytkim iednomyślnie y iednáko trzymáiąc. SkarJedn 369.

a. O ilości czegoś: równo, tyle samo (12): Proch s korzenia Orzeſzkowego s prochem zieła łamikamienia iednako po połowiczi dragmy z winem albo z wodą graminis zmieſzane [...] kamień wypądza z nyrek FalZioł I 54a; gdy zmieſzaſz Iemiołę iednako z żywiczą ſoſnową. Też Lep ſtey tho Iemioły/ z woſkem pod iedną miarą zmieſzany/ á trochę mniey ſoſnowey żywicze ktemu przycżyniwſzy ſtego będzieſz miał maſć FalZioł III 12a; AEqualiter aut sorte legionibus agros assignare, Iednáko albo loſem miedzy woyská role podźielić/ rozdáć. Mącz 392b; Strum Iv; ModrzBaz 120; Poddáni gdy drwá wożą/ iednáko nábieráć máią. GostGosp 18, 86, 106; SarnStat 804, 816, 1075.
Szereg:»jednako i rowno« (2): mánnę/ iednáko zbierano y rowno/ w nacżynia wielkie y máłe. LatHar 189; SarnStat 434.
b. Stale tak samo, niezmiennie, bez zmian (14): Sindmégo [!] dnia gwiázdy wſſytki tak ty tzo blędny biég maią/ tak ty tzo iednako ſie obratzaią/ ogniſté brody z ſiebie wypuſſcżą/ iako widámy kométy. OpecŻyw 193v; KVkołka. Ptak ten od ſpiewania tak wezwan bowiem inaczeygo nie vmie odmienić/ ale zawsze iednako powtarza. FalZioł IV 23b, V 5v; HistAl K3v; BudBib 1.Par 16/37 marg; MycPrz I A3; ReszPrz 34, 37; WisznTr 23; Słonce iednáko y pádnie y wſchodźi/ Nam záwżdy z láty cokolwiek odchodźi. KochPieś 17; PaprUp D4, G3v; ActReg 29; WysKaz 3.
c. Zarówno,bezrożnicy, obojętnie jak (4):
Fraza: »[komu] będzie za jednako« (1): iuż nam będzie záiednáko być w niewoli/ iákoſmy dziś ná poſmiech drugim przyſzli BielKron 222v.
Wyrażenia: »wszystko jednako« = wszystko jedno, obojętnie co (1): wſzyſtko to iednáko waży mowić/ Swiádek mi ieſt Pan Bog/ álbo Przez Páná Bogá. KuczbKat 285.

»za jednako« (2): A iednoſtáynym karánim pan z sługą był karan/ y poſpolity cżłowiek ćierpiał takież iáko y Krol. Záiednáko thedy wſſyſtcy iednym słowem ſmierći/ vmárłych mieli bez licżby [Similiter ergo omnes uno nomine mortis mortuos habebant innumerabiles]. Leop Sap 18/12; BielKron 222v.

Powtórzenie: »jednakoż ... jednako« (1): Iednákóż to bydź dobrą/ gdy niewié nikt o tym/ Iednáko też źle zginąć/ z wielą świátków po tym. GosłCast 32.

*** Bez wystarczającego kontekstu (5): Vnose veteres dixerunt pro simul CC. Iednáko/ weſpołek. Mącz 504a, 279b; AEquiualeo – Iednahoważe. Calep 34b; Peraeque – Iednako. Calep 774b, 1138b.

Synonimy: jednostajnie, rowno, zgodnie; b. niezmiennie.

Cf JEDNAK, JEDNAKOWO, JEDNAKOŻ, JEDYNAKO, NIEJEDNAKO

IM