[zaloguj się]
[pdf]

KADZIĆ (83) vb impf

a jasne.

Fleksja
inf kadzić
indicativus
praes
sg pl
1 kadzę
2 kadzisz kadzicie
3 kadzi kadzą
praet
sg pl
1 m -em kadził m pers -chmy kadzili
3 m kadził m pers kadzili
fut
sg pl
2 m będziesz kadził m pers kadzić będziecie
3 m będzie kadzić, kadzić będzie, będzie kadził, będzie kadzić, będzie kadzić, kadzić będzie m pers
imperativus
sg pl
2 kådź kådźcie
conditionalis
sg pl
1 m bych kadził m pers
2 m byś kadził m pers bychmy kadzili
3 m by kadził m pers by kadzili
impersonalis
praet kadz(o)no
participia
part praes act kadząc

inf kadzić (9). ◊ praes 1 sg kadzę (5) [w tym: -e (1)]. ◊ 2 sg kadzisz (1). ◊ 3 sg kadzi (4). ◊ 2 pl kadzicie (6). ◊ 3 pl kadzą (12). ◊ praet 1 sg m -em kadził (1). ◊ 3 sg m kadził (5). ◊ 1 pl m pers -chmy kadzili (1). ◊ 3 pl m pers kadzili (10). subst kadziły (1). ◊ fut 2 sg m będziesz kadził (1). ◊ 3 sg m będzie kadzić (3), kadzić będzie (1), będzie kadził (1) RejAp; będzie kadzić BibRadz; będzie kadzić : kadzić będzie BudBib (2 : 1). ◊ 2 pl m pers kadzić będziecie (1). ◊ imp 2 sg kådź (1). ◊ 2 pl kådźcie (1). ◊ con 1 sg m bych kadził (2). ◊ 2 sg m byś kadził (1). ◊ 3 sg m by kadził (5). ◊ 2 pl m pers bychmy kadzili (1). ◊ 3 pl m pers by kadzili (2). ◊ impers praet kadz(o)no (1). ◊ part praes act kadząc (7).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Palić pachnące rzeczy (głównie kadzidło) (83):
a. Składając tym ofiarę błagalną lub dziękczynną; w kościele katolickim uświetniając ceremonie paleniem kadzidła; lustrare divis Mącz; adolere Calep; tus adolere a. incendere, odores incendere, vaporare templum ture Cn (60): Kadząc w koſćyele ná ołtarzu/ czeſć á chwałę Bogu dawał/ yáko ſam Bog przez Moizeſſá był roſkazał. KromRozm I N4v; Teżći ſye yemu widźyáło iżeby abuſus był/ iż káplani myeli ſámi kádźić/ to yeſt modłę Bogu dáwáć. KromRozm I N4v; KrowObr 91v; BibRadz 2.Par 32/12, Os 4/13; BielKron 41; A (potym) złożył popy (z vrzędu) ktore byli poſtánowili krolowie Iehudſcy/ áby kádzili po wyſzkach/ po gorach Iehudſkich BudBib 4.Reg 23/5, Ex 30/7, 8, 4.Reg 23/8, Iudith 9/1, 2.Mach 10/3; LatHar 686; WujNT Luc 1/9, s. 398.

kadzić co (5): Oto pogáni obrázy ftáwiáią/ wy takieſz ſtáwiaćie/ oto pogáni obrázy kádzą/ wy takieſz kádzićie? KrowObr 113v, 113, 113v, 119.

kadzić co [= czym] (1): Pomáżeſz tedy nią [...] Ołtarz ná ktorym kadzić maż rzecży wonne/ y ná ktorym będzieſz palił offiáry Leop Ex 30/27.

kadzić komu, czemu (19): KrowObr 112v [2 r.], 113v; Thákże y po wſzytkich miáſtách Iudſkich pobudował káplice/ áby kádźił Bogom cudzym [ad suffiendum diis alienis]/ wzruſzáiąc ku gniewu Páná Bogá oycow ſwoich. BibRadz 2Par 28/25; A dlá thego cżynić będźie ofiáry niewodowi ſwemu/ á będźie kádźić ſiećiam ſwoim/ iż przez nie obfithego zyſku/ y hoynego pożywienia doſtał. BibRadz Hab 1/16, 4.Reg 18/4, Ier 7/9, 11/17, Os 11/2; Mącz 200c; RejAp 54; RejPos 173, 342; y ſpalą ie [miasto]/ y domy ná ktorych dachoch kádzili Báhálowi BudBib Ier 32/29, 2.Par 25/14, Ier 44/25; na káźdym mieyſcu/ imieniowi iego kádzą y ofiáry ſpráwuią CzechRozm 120v; CzechEp 109, 191.

kadzić czym (7): KromRozm II 14v; Leop 3.Reg 9/25; Y ſpráwuią Pánu ofiáry palone ná każdy zaránek y ná káżdy wieczor/ kádząc rzeczámi wonnemi [suffimentum aromatum]/ y máiąc pokłádne chleby ná ſtole czyſtym BibRadz 2Par 13/11; BielKron 38; Otoż ia też budowáć mam dom imieniowi Iehowy Bogá mego [...] iżbych przed nim kádził zioły wonnemi BudBib 2Par 2/4. Cf Zwroty.

kadzić przed kim (7): KrowObr 117v; Leop Z.Reg 9/25; BibRadz 1 Par 23/13; weźmi każdy ſwoy kadzidlnik [...]/ nabrawſzy w nie ogniá włoſzcieſz kádzidłá/ przed Pánem kadźcie/ á tám ktorego Pan bog obierze á obiáwi/ będzye v nas ſwiętym. BielKron 41; WujJudConf 48v; BudBib 2.Par 2/4, 6.

W połączeniach szeregowych (6): ten naprzod Bałwany iáwnie do kośćiołá wprowádził/ przed nimi klękáć roſkazał/ świece ſtáwiáć/ kádzić/ y chwalić. KrowObr 117v; Nie dzwoniłciem ia tám nic/ ni kropił/ ni kádził/ Iednom ták mocną wiárę w ſwym ſercu vſádził/ Ze to ieft Pan ták dobry/ á s ſwego ſzcżyrego Miłoſierdzya/ wyfłucha káżdego wiernego. RejWiz 181v; Też tu nie mowi Prorok/ ktho będzie kurzył/ kropił/ kádził/ ſwiecżki ſtháwiał/ do obraſkow ſie obiecował/ iż będzie w obronie Páńſkiey RejAp 6v, 54; RejPos 173, 342.

W charakterystycżnych połączeniach: kadzić Baalowi (3), bałwanom (bałwany) (2), bogom (3), imieniowi, krolowej, sieciam; obrazy kadzić (3); kadzić ogniem, rzeczami wonnemi (rzeczy wonne) (3), zioły wonnemi; kadzić przed Panem (3); kadzić na dachoch, ołtarzu, pagorkach (2), wyszkach (3); kadzić po wyszkach; kadzić w kościele (4).

Zwroty: »kadzić kadzenim« (1): Y będzie kádzić na nim Aharon kádzenim wonnych zioł [suffire faciet super illud] BudBib Ex 30/7.

»kadzić kadzidło« (1): Thuricremus, Nád cżyni kádźidło palą/ kádzą. Mącz 455b.

»kadzić kurzeniem« (1): Y obrałem go ze wſzech pokoleń Izráelowych ſobie zá ofiárowniká áby przynoſil ná ołtarz moy/ (y) áby kádził kurzeniem [ut suffiret thymiama] BudBib 1.Reg 2/28.

Szeregi: »kadzić, (i) ofiarować« = suffire et immolare PolAnt [szyk 3 : 3] (6): Lustrare divis, Bogom kádźić/ ofierowáć. Mącz 200c; Ták też vcżynił wſzem żonam cudzoziemkam/ ktore kádziły y ofiárowáły bogom ſwoim. BudBib 3.Reg 11/8, 4.Reg 12/3, 15/35, 16/4; Calep 26a.

»świeczki stawiać i kadzić« (2): Abowiem ludzie przed onym Wężem klękáli/ y Swietzki mu ſtáwiáli y kadzili mu KrowObr 112v, 112v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

b. Owiewać, kierować na kogoś lub na coś dym; fumicare Mącz, Cn; suffire Calag, Calep; fumicare Arabico odore Mącz; fumificare, suffumigare Calep (23): Calag 397a; Fumifico – Kadze, kurzę. Calep 440b; Suffitor – Ten ktori kadzi. Calep 1026b, 1026b, 1027b.

kadzić czym (3): FalZioł I 9c; A ieſli ieſt mieyſce bágniſte/ Vcżyń ſyedzenie ná gorze/ od źiemię wyſoko/ á kadź tám częſto/ Lebiodką/ Miętką/ Kádźidłem/ Mirrą/ Iáłowcem/ żywicą. SienLek 3. Cf Zwrot.

Zwrot: »kadzidłem kadzić« (1): Fumico idem ut fumicare arabico odore, Kádźidłem kádźić/ dym czinię kádźidłowy. Mącz 139b.
α. Jako zabieg leczniczy (1):
Zwrot: »kadzić kadzeniem« (1): mazać y theż kadzić thakowym kadzeniem/ ktore k temu [porodzeniu] iey barzo pomoczne. FalZioł V 24.
β. W religii chrześcijanskiej w celu oczyszczenia, odpędzenia złych mocy lub poświęcenia; februare Mącz (14): Februo, Cziśćię/ Chędożę/ kádzę. Mącz 120b, 2b.

kadzić co (4): KromRozm I A4v; KrowObr 104; RejAp 6v; y maiąc złotą kádzielnicę/ w Biſkupim vbierze obchodził y kádził wſzytkie ołtarze SkarŻyw 570.

kadzić komu (5): Iuż mu [bogaczowi] ſwiecą chociay nie widzi/ dzwonią chociay nie ſłyſzy/ konie mu wodzą chociay nie chodzi/ kádzą mu chociaj nie cżuie. RejPos 243. Cf kadzić komu pod co, Zwrot.

kadzić komu pod co (2): Cżemu kśiędzu we mſzą pod podołek kádzą. CzechEp 191 marg, 191.

W połączeniach szeregowych (3): (marg) Ołtarzá poſwiącanie. (–) Támże około Ołtarzá/ ſiedmkroc chodzićie w koło/ kropićie/ kádzićie/ y krzyżyki ná Ołtarzu tzyniąc mowićie. KrowObr 101, 101v; RejAp 6v.

Zwrot: »[komu] pod nosem kadzić« (2): A gdy ſyę wfformie vſadzý To mu pop pod noſęm kadzý A drugy mu łeb napjſkał To już wſſytek otpuſth zyſkał RejKup r8v, 15v.
Szeregi:»kropić, (i) kadzić« (2): RejKup c6; Támże potym tę ziemię kropićie/ y kádzićie/ y dla tego ią ſwięconą zowiećie KrowObr 104. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»kurzyć abo kadzić« (1): zá tym co mſzy/ klęknąwſzy/ podołek mu podnioſzą y pod on podołek kurzą ábo kádzą. CzechEp 191.

2. [Smrodzić, puszczać wiatry: Skoro ſie iuż pies názłopie/ Zámkni go w zákrytey ſzopie. Iuż mu zdrowſza niż w izbie pośćiel przed ſzorſtynem: Cży lepiey że pies kádźi/ á Pan zlewa winem? BielawMyśl B3 (Linde).]

Synonimy: 1. b. kurzyć; 2. bździć, pierdzieć.

Formacje współrdzenne: kadzić się, okadzić, podkadzić, pokadzić, wykadzić, zakadzić; obkadzać, okadzać.

Cf KADZĄCY, KADZENIE, KADZONY

ZCh