[zaloguj się]
[pdf]

KONSTYTUCYJA (563) sb f

c- (541), k- (12); -ſti-, -sti- (507), -ſty-, -sty- (10); -c- (404), -t- (38), -ć- (1); -i- (230), -ii- (119), -y- (26),-ij- (1).

o jasne, a pochylone (w tym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N konstytucjå konstytucje
G konstytucyjéj, konstytucyi konstytucyj, konstytuc(e)j
D konstytucyjéj, konstytucyi konstytucyjåm, konstytucyjóm
A konstytucyją, konstytucyję konstytucyje
I konstytucyją konstytucyjami
L konstytucyjéj konstytucyjach

sg N konstytucjå (67). ◊ G konstytucyjéj (87), konstytucyi Diar (3); -éj (81), -(e)j (6). ◊ D konstytucyjéj (10), konstytucyi (1) Diar; -éj (7), -(e)j (3). ◊ A konstytucyją (37) [w tym: -a (2)], konstytucyję (1); -ą : -ę SarnStat (23 : 1). ◊ I konstytucyją (33) [w tym: -a (1)]. ◊ L konstytucyjéj (29); -éj (26), -ej (1) SarnStat (26 : 1), -(e)j (2). ◊ pl N konstytucje (25) [w tym: -ȩ (14), -ae (2)]. ◊ G konstytucyj (50) [w tym: -iy (41), -yi (6), -y (2), -ii (1)], konstytuc(e)j (2); -yj : -(e)j GórnRozm (4 : 2). ◊ D konstytucyjåm (8), konstytucyjóm (1) SarnStat (8 : 1). ◊ A konstytucyje (35) [w tym: -ȩ (22)]. ◊ I konstytucyjami (20); -ami (18), -(a)mi (2). ◊ L konstytucyjach (34); -ach (22), -åch (8), -(a)ch (4); -ach SkarKazSej (2); -ach : -åch SarnStat (20 : 8). ◊ sg a. pl N skróty (33). ◊ A skróty (2). ◊ L skróty (85).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) – XVIII w.

praw. Ustawa, pojedynczy akt prawny, stanowiony przez jednostkę albo kolegialny organ rządzący jako obowiązujące na jakimś terenie albo wewnątrz jakiejś społeczności prawo, reguła postępowania; niekiedy w znaczeniu: zbiór praw, ustaw (przeważnie w pl); decretum, institutum, lex, norma, praescriptio, regula, rogatio, sanctio, scitum Cn [constitutio – postanowienie, ustawa, rozrządzenie Mącz 413b; ustawa powszechnie – constitutio Cn] (563): To ſzemránie wſzczęło ſię z krewkośći ludzkiey/ á z chytrośći ſzátáńſkiey/ ktory onę dziwną zgodę y iedność kośćielną chćiał potárgáć: ále złośći iego Apoſtołowie wnet nową konſtytucyą zábieżeli. WujNT 419.
Wyrażenie: »konstytucyja trybunalna« (1): Bo Státuty Wiécowé po wielkiéy częśći obiáſniáią Conſtituciȩ Trybunálné. SarnStat 241.
Szereg: »akta abo konstytucyje« (1): Ale po zábićiu Domicyaná/ gdy Aktá abo konſtitucye iego/ dla wielkiego okrućieńſtwá/ od ſenatu Rzymſkiego były káſowáne: zá Pertináxá Ceſárzá wroćił ſię Ian S. do Efezu. WujNT 299.
W przen (1): Dwoie Konſtitucie/ trzebá tu rozumieć/ Boży ſtátut/ y páńſki/ trzebá dobrze vmieć. RejZwierz 100v.
a. Ustawa parlamentu polskiego; w ścisłym znaczeniu: uchwalana od połowy XVI w. przez izbę poselską, następnie przez marszałka tejże izby odczytywana w języku polskim przed królem i senatem do zatwierdzenia; w szerszym znaczeniu także statut: każda ustawa państwowa od czasów spisanego prawodawstwa polskiego, stanowiona po łacinie przez króla przy współudziale senatu; constitutio, ordinatio JanStat; statutum JanPrzyw (552): ComCrac 21v, 35; ZapWar 1545 nr 2646 [3 r.]; Gdyż przedtym żadna takowa konstytucyja nie była, ktora by albo zamierzała komu, albo dozwalała jednym tylko samem wolnego słowa bożego i chowania przepowiedaczom jego Diar 53, 58, 59 [2 r.], 95; KochSat A3v; RejZwierc 189v; Nie práwni konſtytucyi tak nie poważáli/ Mężoboyſtwá/ ſtrzelánia/ iák chćieli dźiáłáli. MycPrz I B3v, II A3; Y v nas ſię ták dźieie/ iż złe rżeczy w dobre odmieniamy y dla tego [na sejmach] prżyczyniamy Conſtitucey ábo ich popráwiamy GórnRozm C4, Bv, B2v, Ev, F2, F4 (10); PaprUp L; ActReg 24, 26, 40, 46, 72 (8); Podobny temuż w Confirmáciiéy ártykułów Henrykowych, Artykuł piérwſzy, list 147, w Conſtituciach. SarnStat 19; Ale Státut zwano té práwá, póki ie ſtárzy królowie ſámi ſtánowili, Conſtituciȩ właſnie te zową, któré ſtánowią te trzy ſtany poſpołu, Król, Senat, y Poſłowie SarnStat 48; COnſtytucie ná Séymie zgodnie nápiſáné/ máią bydź podpiſáné przez PP. Senatory ná to deputowáné SarnStat 51; Wſzytkié Przywileie, Práwá y ſwobody koronné potwiérdza, y w Exekuciią z ſwémi pewnémi Conſtituciámi wſtáwia. SarnStat 54, *7, *8, 3v, 5 marg, 6 (159); A ieśliby ſię táka Conſtitucia obćiążliwa zdáłá/ więc inſzą lżeyſzą vcżynić GrabPospR K3v, K4v [2 r.], N3v; PowodPr 64; VotSzl D3; Nie ſkwápiayćie ſię też ná piſánie y rozmnażánie Konſtytucyi/ po ktorych vgęſzczániu złe obyczáie y niezbożność ludu wáſzego poznáć. SkarKazSej 702b.

konstytucyja czego [= o czym] (2): SZESCDZIESIĄT CONSTITVCIY Práwá Zydowſkiégo porządzonych, ná kſztałt praw Céſárzkich: dzieląc ná trzy częśći: In Perſonas, Res et Actiones. SarnStat 244, 867.

konstytucyja około kogo, około czego (8): ZapWar 1545 nr 2646; A iż około małzenstwa naszego iest Constitutia przeto dotego Artikułu y to przykładąmy iż nigdy krewny y powinowaty naszy takze siebie y krewnych naszych znikim powinowacić wCoronie Polskiey także y wWXL nie mąmy. ActReg 46; SarnStat 394, 436, 731, [1023], 1154; PowodPr 68.

konstytucyja z strony czego (1): Do gránic czyniénia potrzebna ieſt Conſtitucia zſtrony vwazenia znáków y świádectw ſtárców. SarnStat 470.

konstytucyja przeciwko czemu a. contra aliquem (2): Tóz Miáſto. Podległo onéy Conſtituciiéy przećiwko gwałceniu bron. SarnStat 1048, 119.

konstytucyja na kogo (2): á ieſliby niechćiał/ więcby ſię náń Conſtitucia vczynić mogłá/ á lepieyby go do tego prżymuśić/ niżli tu Stryiá brátá/ o kęs źiemie zábijáć ma. GórnRozm Mv; GrabPospR K4v.

konstytucyja o co (2): ZapWar 1545 nr 2646; zoſtáwiwſzy in ſuo robore Konſtitucyą o nie oddánie qwárty z dobr Rzeczypoſp: zdawná vczynioną. VotSzl E2.

konstytucyja o kim, o czym [w tym też: de aliqua re (2)] (37): Prżeto miáłáliby ſię wroćić názad dawna tá Conſtitucia o wyćiągániu was zá gránice/ tedyby y diſciplina záraz wroćić ſię muśiałá. GórnRozm M, D4, K2 marg, K2v; PaprUp Lv; SarnStat 4, 7, 25, 73, 94 (31); GrabPospR N3v.

Ze zdaniem przydawkowym referującym treść (2): Aleby trzebá wroćić záśię názad onę Conſtitucia/ iżby Krol dáwſzy ná drżewo mogł was poćiągnąć zá gránice/ y trżymáć iáką chwilę nie tęn czás/ ktory ieſt nowo náznáczony. GórnRozm M; GrabPospR K3.

W połączeniu z datą uchwalenia [w tym: konstytucyja anni... (35), konstytucyja anno... (2), konstytucyja roku... (12); zawsze konstytucyja + data] (112): Diar 80; PaprUp L, Lv [2 r.], L2; Conſtitutia Iędrzeiowſka ver. 6. Zygmunt 3. Conſtit. 1593. Liſt 5. SarnStat 14 marg; á w Conſtituciach Roku 1576. list 167. SarnStat 60; Tákże krol Zygmunt III. w przyśiędze ſwéy, w Conſt. anni 1587. list 6. SarnStat 114, 7, 25 [2 r.], 30 marg, 54 marg, 60 (107).

W połączeniu z nazwą miejscową lub przymiotnikiem od niej [w tym: w + L sb (2), ai (43); konstytucyja + określenie (37), określenie + konstytucyja (8)] (45): otzim conſtitutia Warſzewſka roku 1578, folio 186. tak ze conſtitutia Piotrkowſka anni 65. folio 55. PaprUp Lv-L2; Parczewska Constitutia vkazuie, ze iednodo Polakow samych inflanty przystały ActReg 76, 8, 50; y dźiać ſie to ma pod winą w Conſtituciiéy Lubelſkiéy opiſáną SarnStat 89, 14 marg, 33, 66 marg, 78, 85 (40).

W połączeniu z imieniem lub przymiotnikiem od imienia króla [w tym: G sb (12), ai (1); konstytucyja + określenie (11), określenie + konstytucyja (2)] (13): ConPiotr 32; Iz wedle Conſtituciiéy przodká náſzégo Królá Stephaná/ anni 1581. miáło bydź námówiono od wſzech ſtanów/ ná którychby dobrách opráwy Królów Polſkich miáły bydź czynioné SarnStat 25; Zygmuntowe Conſtitucye. SarnStat 943 marg, 88, 172, 298, 304, 401 (12).

W połączeniu z liczbą porządkową [zawsze: konstytucyja + liczba] (7): Conſ. ſéym. 1591. Item, 1593. Conſt. 21. Liſt 17. SarnStat 30 marg, 233, 359, 405 [2 r.], 1225 [2 r.].

W połączeniach szeregowych (13): IVs, Státut, leges, Conſtituciȩ, ſą ſłowá ſobie przyległé SarnStat 48; ták téż y práwá Státutów/ zwyczáiów/ przywileiów/ y Conſtituciy Séymowych vżywáć/ y iémi ſie ná wieczné czáſy ſpráwowáć máią SarnStat 1146, 316, 455, 885, 908, 924 (13).

W charakterystycznych połączeniach: konstytucyja brzmi (brzmiąca) (2), ma się ściągać (2), ma trwać (2), może derogować (2), obmawia (mowi, obmawiająca) (8), świadczy, uczy (5), ukazuje; konstytucyją (A) aktykować, allegować, aprobować, deklarować (2), dochować, ekstendować (5), kazić, mało ważyć, napisać (spisować) (2), nazad wrocić (puszczać) (4), objaśniać (2), poważać, psować, retraktować; konstytucyjej (D) dosyć czynić (3), dosyć się stało, posłuszny, sprzeciwić się (przeciwny) (2); konstytucyjej (G) poprawować; konstytucyją (I) derogować, opatrzony, opisać (3), oznaczyć (oznaczony) (4), pozwolony (2); do konstytucyjej nakłonić się, przychylać, przystawać; przy konstytucyjej stać (4); w konstytucyją wejźrzeć (6), (w)pisać (wpisany) (6); w konstytucyjej naleźć, obaczać (2), opisany (13), patrzeć (2), pozwolony; konstytucyja bezbożna, chowana, dawna (3), doczesna, dokładniejsza, ekstendowana, łońska (4), napisana (spisana) (3), niniejsza (10), nowa (3), obciążliwa, odnawiana, pi(e)rwsza (15), porządzona, pospolita (2), pośledni(ejsz)a (5), prozna, przeszła (3), stara (2), teraźniejsza (5), wymyślna; data konstytucyjej (2), egzekucyja, opisanie (spisanie) (3), ważność.

Zwroty: »konstytucyją (I) (ob)warować, (ob)warowany« (6 : 2): GórnRozm K4; Więc y teraz to waruiemy cosmy pierwey Constitutiami pewnemi warowali. ActReg 46; SarnStat 360, 367, 736, 963 [2 r.], 1184.

»podlegać (a. podlec), podległy konstytucyjej« [szyk zmienny] (4 : 2): A wſzákoż té Akciȩ/ któré ſie ćiągną z dawnégo práwá y zwyczáiów/ choćiaby dobrze były criminales, do ſądu Grodzkiégo y Ziemſkiégo/ nie máią podlegáć téy Conſtituciiéy. SarnStat 148, 498, 1039, 1048, 1061, 1190.

»postanowić (a. postanawiać) konstytucyją; konstytucyja ustawiona (a. postanowiona); konstytucyja się stanowi« = constitutionem constituere JanStat [szyk zmienny] (3; 2; 1): á w niebithnosczi ich constitucia koronna na thim seimie vsthawiona albo vphalona chczemi extendowacz ZapWar 1545 nr 2646; Iż iáko my wedle Conſtitućiiéy ná Electiiéy Henrykowéy poſtánowionéy/ nie mamy/ áni możemy miánowáć/ áni ſtáráć ſie o ſucceſsorá SarnStat 14, 915; GrabPospR K4v, N3v [2 r.].

»konstytucyją uchwalić; konstytucyja uchwalona (była, być może); uchwała konstytucyjej« = decernere statutum JanPrzyw [szyk zmienny] (1; 6; 1): ZapWar 1545 nr 2646; I prawo Korony tej pospolite mocn[i]e to obwarowało, iż żadna konstytucyja bez posłow ziemskich uchwalona być nie może Diar 59, 53; SarnStat 152, 436, 735, 943, [1023].

»uchylać konstytucyjej« (1): Będą tedy mieli ći pánowie Prowizorowie [...] facultatem w doſtawániu pieniędzi/ ná té wysſzéy pomienioné ſummy czynić wſzelákié contrákty [...] vchyláiąc w tym ná ten czás Státutów y Conſtituciiéy/ de non obligandis et onerandis bonis menſae noſtrae Regiae. SarnStat 441.

»konstytucyją uczynić; konstytucyja (była, mogła być) uczyniona; konstytucyja uczynić się mogła« [szyk zmienny] (1; 13; 1): GórnRozm G3, I4v, Mv; SarnStat 304, 390, 433, 851, 864 (10); A żeby te poſtulatá ſnádniey z iſzcżone były/ mym zdániem mogłáby być vcżyniona Conſtitucia ná Seymie/ Aby żaden rycerſkiego ſtanu cżłowiek/ nie mogł adire haereditatem et poſſeſionem bonorum terreſtrium GrabPospR K3; VotSzl E2.

»konstytucyją (I) ustawi(a)ć (a. postanawiać), postanowiony« [szyk zmienny] (8 : 1): na prozbi poslow Mazoweczkich ninieisą constitucią vsthawimi ábi roki vielgie bili sandzoni podluk zwiczaiu praua Mazoweczkiego ZapWar 1545 nr 2646; SarnStat 107, 269, 280, 726, 1129 (8).

»konstytucyją (I) utwierdzać (a. potwierdzać)« [szyk zmienny] (5): A ták my ná prośbę y poſtánowienié ich zgodné/ áby to rękoiemſtwo Kmieći w Woiewodztwie Mázoweckim nie było/ vtwierdzamy to ninieyſzą Conſtitucią. SarnStat 1178, 1153, 1181, 1208 [2 r.].

»konstytucyje wyda(wa)ć; konstytucyje dane« = constitutiones edere a. facere JanStat (2; 1): ták té conſtituciȩ pomienioné ý w przerzeczony Przywiléy wpiſáné/ iáko téż iné dla podpory dobrych obyczáiów y dla záchowánia poſpolitéy ſpráwiedliwośći wydáli SarnStat 915, 915, [1023].

»konstytucyją (w mocy, a. przy mocy, a. in robore) zostawować (a. zostawić), w cale zachowywać« [szyk zmienny] (6 : 2): My Conſtitucią przerzeczoną w mocy zoſtáwuiąc/ y doſyc iéy czyniąc tákié pozwy/ którébykolwiek były y teraz y nápotym/ ná ſtronę odkłádamy y wniwecz obrácamy. SarnStat 542, 158, 433, 864, 1062, 1191, 1206; VotSzl E2.

Wyrażenia: »konstytucyja koronacyjej« (3): Weirzyi w wobostrzenie banicyi wtych Constitutiach Coronatiey przeszłey ActReg 163; SarnStat 119, 502 marg.

»konstytucyja koronna« (13): ZapWar 1545 nr 2646 [2 r.]; áby w króleſtwie twoim/ práwá/ y konſtitucie Koronné [...] ſproſny y plugáwy Turczyn pośieść y wygładźić miał OrzJan 97; SarnStat 1040, 1059, 1061 [2 r.], 1064, 1146 (10).

»konstytucyje polskie« (1): Wiele nieſpráwiedliwych praw w Konſtytucyách Polſkich SkarKazSej 701a marg.

»konstytucyje (są, były) publikowane; publikowanie konstytucyjej« (2; 2): Diar 90; Któré wybiéránié ma ſie począć od publikowánia Conſtituciiéy ninieyſzéy/ áż do dzieśiąći lat. SarnStat 970, 133, 924.

»konstytucyja sejmu [którego], sejmowa« [szyk 47 : 8] (29 : 26): ZapWar 1545 nr 2646 [5 r.]; Diar 36, 90; ZapKościer 1582/33; GórnRozm K4; PaprUp Lv; O Conſtytuciach Séymowych: Rogatio y Abrogatio ich. SarnStat 51, *4v, 30 marg, 57, 85, 90 (44); PowodPr 23.

Szeregi: »konstytucyja i artykuł« (1): poſtánowiliſmy ná wſzytkié Miáſtá y Miáſteczká/ y Wśi [...] żeby nam záśię ná to do ſkárbu náſzégo iednáko ſie wſzytkié ſkładáły/ wedle Conſtituciiéy y Artykułów niżéy opiſánych. SarnStat 971.

»konstytucyja i dekret« (1): Ponieważ o tym ſą iuż y piérwſzé Conſtituciȩ y Dekrétá/ co Stároſtowie ſądźić máią. SarnStat 1149. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»konkluzyja a konstytucyja« (1): przeto wedle concluziiéy á Conſtituciiéy Séymu Parcowſkiégo przy tych pánſtwách/ iáko iuż przy iednéy Rzeczypoſ. onę [ziemię inflantską] zupełnie záchowywamy SarnStat 1200.

»konstytucyja i ordynacyja« (1): Ale żeby kto przećiw ninieyſzym Conſtituciam y ordynáciiéy [Constitutionibus et ordinationibus JanStat 198] przez któré oſoby nieśmiał ſie kuśić/ vſtáwiamy/ y téyże winie poddáne bydź ſkázuiemy wſzytkié w obec y kożdégo z oſobná SarnStat 924. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»prawo i (zwłaszcza) konstytucyja« [szyk 3 : 2] (5): Constituczia seimv Piothrkowskiego i Corunne prawa o thim mowiacze i ninieisą constituczią seimową ve wsisthkiem aprobuye Imieniem slachti Bracziei swei ZapWar 1545 nr 2646; OrzJan 97; SarnStat 49 żp, 1151; ták Prokuratorowie náſzy práwo/ zwłaſzcżá nowe Conſtitucie/ ná wſzyſtkie choć przećiwne cauſi/ iáko woſkowego noſá náćiągną PowodPr 64. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»konstytucyja, (także, i) przywilej« = constitutio et privilegium JanStat [szyk 2 : 2] (4): Aby kazda rzeć płaczona była wedle przywyleyow y conſtitucÿ Krolia Jagieła ktory rząd aby beł wcziągnyeniu trzyman. ConPiotr 32; MycPrz I B3; SarnStat 384, 925. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»rewizyja i konstytucyja« (1): od pozwów/ ákciy/ y win wſzelákich wolnémi perpetuò czynimy/ authoritate conuentus iſtius generalis: ita tamen, iż po śmierći Iéy Kró. M. z tych wſzyſtkich dóbr qwártá R. P. według rewiziiéy/ y piérwſzéy Conſtituciiéy oddawána bydź ma SarnStat 105.

»statut i (ani) konstytucyja« = statutum et constitutio JanStat [szyk 15 : 1] (16): ZapWar 1545 nr 2646 [2 r.]; W wielki á dźiwny lábirynt chceſz mię w wieść/ żebych o wáſzym Státućie y Conſtituciach mowił GórnRozm D4v; Ze iuż ták wiele tych ſtátutów róznych y Conſtituciy nároſło, y ná káżdy rok przyraſta, że certa ſententia legum ex eis elici non poteſt. SarnStat *7v, 57, 267, 390, 400, 441 (12); SkarKazSej 701a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.].

»uchwała a (i) konstytucyja« [szyk 2 : 1] (3): Tákże y około ruſzenia ná woynę/ y w dawániu iákich podatków/ wedle vchwały á Conſtituciiéy Koronnéy Séymowéy/ [...] oni y potomkowie ich od Nas y potomków náſzych będą y máią bydź záchowáni wiecznémi czáſy. SarnStat 1059 [idem 1188], 491, 1188. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»zwyczaj a konstytucyja« (1): Drógi wedle ſtárych zwyczáiów á Conſtituciy Séymowych áby były záchowáné. SarnStat 973. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

Wyrażenia przyimkowe: »wedle (a. wedla, a. według, a. podług, a. podle), po konstytucyjej« = iuxta constitutionem JanStat (87 : 1): Sktoremi rzeczami sliachczicz ten ktori poplinie od pana ſwego prziiſſięgą czielieſną vczynicz ma vedlie Conſtitucii pirwſſych aby Potem na mieyſczach ynſſych nieprziiſſięgal ComCrac 13v, 21v; ConPiotr 32; ZapWar 1545 nr 2646; Diar 80; ZapKościer 1582/33; ActReg 10, 40, 156; Któré wſzyſtkié prowentá máią bydź płáconé do ſkárbu Koronnégo/ iáko y W. X. Litewſkiégo/ ſub poena wedle Conſtituciiéy anni 1591. SarnStat 7; Záczym ná któréyby dźierżáwie po Conſtituciiéy było czworo dożywoćie wytrzymáné/ tedy piąty poſſeſſor iuż powinien Quártę płáćić SarnStat 367, 14, 25, 68, 78 [2 r.], 79 (78); GrabPospR K3v.

»przeciw(ko) konstytucyjej« (5): ActReg 50; A ieſliby kto śmiał przećiw téy Conſtituciiéy vczynić [Si quis autem contrarium facere praesumpserit JanStat 690]/ tego przekonánégo ná zápłácenié ſzkód wſzyſtkich [...] ſkázuiemy SarnStat 118, 81, 542, 924.

b. W zestawieniu: »konstytucyja wołyńska« = nazwa statutu litewskiego, obowiązującego od czasów Zygmunta Augusta na terenie całego Wielkiego Księstwa Litewskiego, a także na Wołyniu, Kijowszczyźnie i Bracławszczyźnie (1): Item, contrà Conſtitucia Wołyńſka, iże tráći pozew y rok, kto imię opuśći. SarnStat 753.
c. Przepis albo rozkaz papieża odnoszący się do całego Kościoła, konstytucja papieska [constitutio papae Łac śr] (2):
Wyrażenie: »konstytucyja papieska« (1): Conſt. Pap. KrowObr 117v marg.
Szereg: »dekretały i konstytucyje« (1): Ale nie tylko ſam Papież oſobą ſwą/ zwierzchnośći świeckiey zdawná ſię ſprzećiwiał/ y onę lekce poważał/ y prześládował: ále też y duchownikom ſwoim do tego pomagał/ áby wolnymi być mogli/ od wſzelákiego ſądu/ y karánia świeckiego: o cżym ich dekretały/ y conſtytucye opiewáią. NiemObr 171.
d. W zestawieniu: »konstytucyje apostolskie« = zbiór ustaw kościelnych przypisywanych apostołom, odnoszących się do porządku kościelnego i kultu (1): Sámę tylko weźmy w rękę HOſiuſową Confeſsyą/ [...] złoż z Conſtitucyámi Apoſtolſkimi [...]: zgodę naydźieſz ReszPrz 33.
e. Przepis, reguła, punkt statutu wewnętrznego jakiejś organizacji lub instytucji (2): Przed kilkiem lat/ gdy ſię dał w piſáć do Bráctwá miłośierdźia/ á gdy cżytano publice Conſtitucye tego to Bráctwá/ przyſzło do owey gdźie ſię bráćia obowięzuią/ gdybj tego potrzebá vkázowałá/ żeby ſię nie wſtydźili ſtać v kośćiołá proſząc Iáłmużny. WysKaz 41; SarnStat 199.
f. Jedno z postanowień umowy prywatnej (1): Pąn Cieſzyca wyzei omienionemi Swiatczel. Contractu nie wzgardzaiąc a ni zadney Conſtituciey wnim brzmiącey na zad nie puſcżaiąc ktora się stala od Sliachetnich panow iednacżow, iak się w Contrakcie. i zapiśie pokaże. ZapKościer 1580/15v.

Synonimy: akt, artykuł, dekret, mandat, ordynacyja, postanowienie, prawidło, prawo, przykazanie, reguła, rozkazanie, statut, uchwała, ustanowienie; c. dekretały.

RS