Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: KUNSZTOWNIK

Następne hasło: [KUNSZTOWY] »

KUNSZTOWNY (28) ai

kunsztowny (26), kunstowny (2) KwiatKsiąż, GosłCast.

-n- (18), -ń- (10).

o jasne.

comp kunsztowni(e)jszy (1).

Fleksja

sg
m	N	kunsztowny	f	N	kunsztownå	n	N	kunsztown(e)
	G			G	kunsztown(e)j		G
	A	kunsztowni(e)jszy		A			A	kunsztown(e)
	I			I	kunsztowną		I

pl
G		kunsztownych
A	subst	kunsztown(e)
L		kunsztownych

sg m N kunsztowny (8). ◊ A kunsztowni(e)jszy (1). ◊ f N kunsztownå (4). ◊ G kunsztown(e)j (2). ◊ I kunsztowną (1). ◊ n N kunsztown(e) (2). ◊ A kunsztown(e) (1). ◊ pl G kunsztownych (5). ◊ A subst kunsztown(e) (2). ◊ L kunsztownych (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

Znaczenia

1. Mistrzowsko wykonany, piękny; wymyślny (5)
2. Żartobliwy; niepoważny (20)
3. Sprytny, przebiegły (1)
4. Sztuczny, nieprawdziwy, wymyślony (2)

1. Mistrzowsko wykonany, piękny; wymyślny (5):ſynowi młodſzemu dał trzy kunſzthowne á bárzo drogie dáry. Pierśćień Złothy/ Sponki/ á drogie Sukno. HistRzym 61, 61; złyli moy Rym/ moiá ſzkodá/ Dáy kuńſztownieyſzy (doydźie z námi zgodá) KlonKr F4v; ná bánkietách tylko/ W ſtroiách á grách kuńſtownych/ tám trawimy wſzytko. GosłCast 37.

W charakterystycznych połączeniach: kunsztowny (-a) dar (2), gra, rym, wymowa.

Szereg: »kunstowny a subtelny« (1): Retorika tedy trzecia ieſt miedzy roſtropnymi á rozumnymi naukami/ przez ktorą ſzukamy kunſtowney á ſubtelney wymowy KwiatKsiąż Iv.

2. Żartobliwy; niepoważny; facetus Mącz, Calag, Cn; iocosus, salsus Mącz, Cn; festivus, ludicrus, ludibundus Mącz; ludicer, urbanus Cn (20): Sale conditus et facetiis, Smieſzny y kunſztowny. Mącz 63a; Dictum ridiculum. Smieſzna/ Kunſztowna przipowieść. Mącz 86c, 113b, 125c,198d, 199a; Höfflich. Zártowny. Kunſztowny. Faeetus. Calag 285a.

W przeciwstawieniu: »kunsztowny ... stateczny« (1): Tákową trefność zową z Greckiego Ironią/ á ieſt bárzo przyſtoyna wielkiemu pánu/ ták w kunſztownych/ iáko y w ſtátecżnych rzecżach GórnDworz R2.

Wyrażenie: »kunsztowna posługa« [w tym: żart abo kunsztowna posługa (6)] = żart (8): żárt/ ábo kuńſztowna poſługá nic inego nie ieſt/ iedno iákieś oſzukánie przyiacielſkie/ w rzecży áni ſzkodliwey/ áni obráźliwey: á ieſli czo/ tedy nie bárzo. GórnDworz S3v, B6, S3v, S4, S6, T3v, T6, T7v.

Szeregi: »bezpieczny a kunsztowny« (1): [dworna pani] chcąc ſie popiſáć beſpiecżną/ á kunſztowną/ niechay ſproſnie / á niewſtydliwie nie mowi GórnDworz X.

»trafny, (a) kunsztowny« [szyk 2 :1] (3): Salsus, Słony. Et Metaph. Tráfny/ kunsztowny. Mącz 364c, 174a; Lukaſz Gornicki opiſał w opiłych Polakách tráfne á kuńſztowne dworſtwo w ſwym Dworzáninie. WerGośc 247 marg.

3. Sprytny, przebiegły (1): Niektorym theż ktorzy ná męki máią być dani/ pierwey wſzytki włoſy brzytwą ogoIą/ dla opátrzenia/ áby iákich kuńſztownych pomocy we włoſyech niemiał GroicPorz ii2.

4. Sztuczny, nieprawdziwy, wymyślony (2): Imaginariae militiae genus, Kunſztowne ſzermowánie. Mącz 165d.

W przeciwstawieniu: »kunsztowny ... prawdziwy« (1): Nuptiae vere, Nie kunſztowne weſele ále prawdziwe. Mącz 489b.

Synonimy: 1. mistrzowski, piękny, wdzięczny, wymyślny, zmyślny; 2. biesiadny, błazeński, krotofilny, śmieszny, trafny, żartowny; 3. chytry, podstępny; 4. zmyślony.

Cf [KUNSZTOWY], NIEKUNSZTOWNY