[zaloguj się]
[pdf]

LAMENTOWAĆ (49) vb impf

1- (38), ł- (3), L- (8).

-e- (48), -ę- (1).

Wszystkie samogłoski jasne (w tym w pierwszym a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf lamentować
indicativus
praes
sg pl
1 lamentuję lamentuj(e)my
2 lamentujesz
3 lamentuje lamentują
praet
sg pl
1 m -m lamentowåł m pers lamentowaliśmy
3 m m pers lamentowali
n subst lamentowały
imperativus
sg pl
2 lamentuj
3 niech lamentują
impersonalis
praet lamentowåno
participia
part praes act lamentując

inf lamentować (9). ◊ praes 1 sg lamentuję (5). ◊ 2 sg lamentujesz (3). ◊ 3 sg lamentuje (13). ◊ 1 pl lamentuj(e)my (1). ◊ 3 pl lamentują (4). ◊ praet 1 sg m -m lamentowåł (1). ◊ 1 pl m pers lamentowaliśmy (1). ◊ 3 pl m pers lamentowali (2). subst lamentowały (2). ◊ imp 2 sg lamentuj (1). ◊ 3 pl niech lamentują (1). ◊ impers praet lamentowåno (1). ◊ part praes act lamentując (5).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Płakać, narzekać zawodząc; deplorare, lamentari Mącz, Calep, Cn; eiulare, plangere Mącz, Cn; (de)flere Calep, Cn; indignari, quiritari Mącz; lacrimare Calep; commiserari, conqueri, deplangere, edere ploratum, eiulitare, obvagulatum ire, miserari, obvagulari, ululare Cn (49): RejKup cc7v; Przyſzłá bábá poránu/ ięłá lamentować RejFig Bb6; Mącz 277c, 306a; GórnDworz R8; Melánkolik záſię lámentuie/ wſzytko mu niewcżás/ wſzytko ſie mu krzywdą widzi. RejZwierc 3v; CzechEp 173; PudłFr 51; Calep 579b.

lamentować na kogo, na co (8): Zephira lamenthuie na Potyfara iż ſie ża rażem nie pomſćił RejJóz H8; RejKup cc6v; RejFig Ee3v; CzechEp 115, 117; ow záśię kogo vkrzywdzono/ bárzo łámęntuie ná takie práwo GórnRozm B, B marg. Cf lamentować na kogo przez kogo.

lamentować na kogo przez kogo (1): przetoż też támże/ y ná inſzych mieyſcách/ lámentuie [Bóg] ná nie przez Proroki. CzechEp 332.

lamentować o co (1): Ale y Phrixus miał ócz lámentowáć/ Iż niemógł śioſtry nieſczęſnéy rátowáć GórnTroas 67.

lamentować nad czym (1): Nád gorámi imę ſie płákáć y lámentowáć Leop Ier 9/10.

Ze zdaniem przyczynowym (1): Drudzy [...] nye wyedząc yáko máyą co cżynić/ cżęſto mylą/ dla tego iż wſſytkyego w pámięć włożyć nye mogą/ s cżego byádáyą y lámentuyą/ że ſie kyedy nye vcżyli/ cżego wżdam wthen cżás rádziby nábyli/ ále yuż pozno y prozno. GliczKsiąż I4.

W połączeniach szeregowych (7): Leop Ier 9/10; Eiulo, Lkam Lámentuyę/ Wyyę/ Nárzekam/ mulierum est. Mącz 101a, 183b, 340b, 343a; Bo Więc ieden gdy widzi cżłowieká bogátego [...]/ nárzeka/ lámentuie/ fráſuie ſie vſtáwicżnie RejPos 280; RejZwierc 152v.

W przeciwstawieniu: »lamentować ... radować się« (1): Iam ſmutny ták lámentował/ A tyś vſłyſzał w niebie: Teraz ſye będę rádował/ Máiąc obróńcę z ćiebie. KochPs 14.

Szeregi: »biadać i lamentować« (1): GliczKsiąż I4 cf Ze zdaniem przyczynowym.

»lamentować, narzekáć« [szyk 1:1] (2): Mącz 302d; Tákże też y przygodá gdy ná kogo iáka ſroga przypádnie/ tedy lámentuie/ tedy nárzeka RejZwierc 152. [Ponadto w połączeniαch szeregowych 7 r.].

a. Opłakiwać zmarłego, zawodzić (często w związku z obrzędem pogrzebowym); lamentari Vulg, Mącz; eiulare, indignari, squalere Mącz (17): Est in luctu senatus, squalet civitas publico consilio mutata veste, Ieſt w ſmutku rádá/ lámentuye wſziſtko miáſto/ wziąwſzy ná ſię żáłobne ſzáty. Mącz 411b, 472a; lámentowáliſmy (marg) żałobnieſmy śpiewáli. (–)/ a wyśćie nie płákáli [lamentavimus et non planxistis]. WujNT Matth 11/17.

lamentować kogo (2): Nie ták Sulmo lámentuie Naſoná zmárłego KlonŻal C; WujNT Luc 23/27.

lamentowac na co (1): Wiem że Sláchetne ſerce tych ludźi ż[a]łuie/ Y ná ták pośpieſzną śmierć onych lámentuie. KołakCath C5.

lamentować nad kim (3): á wzowćie niewiaſt rzewliwych/ áby przyſſly: y do onych ktore mądre ſą/ poſlićie/ á niechże ſie kwápią/ niechże imą nád námi lámentowáć [assumant super nos lamentum] Leop Ier 9/18 [przekład tego samego tekstu SkarKazSej], Luc 23/27; SkarKazSej 706a.

lamentować po kim (2): Y płákał go wieldze wſſyſtek lud Izráelſki/ y lámentowali po nim [plaxerunt eum] przez nie máły cżás. Leop 1.Mach 13/26; KochPs 49.

W połączeniu szeregowym (1): Iákoſz tu nie nárzekáć y rzewno nie płákáć/ Iáko nie lámentowáć/ y ćięſzko nie wzdycháć? KołakCath B3.

W charakterystycznych połączeniach: lamentować barzo (5), okrutnie, rzewno (2).

Szeregi: »narzekać i lamentować« (1): Niewiáſto cżemu to płácżeſz? Cżego v tego grobu chceſz? Kogo ſzukaſz nárzekáiąc? Y ták bárzo lámentuiąc. MWilkHist H3v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»płakać, (i) lamentować« = plangere et lamentari (a. lugere) Vulg (7): Leop 1.Mach 13/26, Mar 5/38, Luc 23/27; KochPs 49; Niewiáſto/ cżemu to płácżeſz? Y ták bárzo lámentuieſz? (–) [...] Cży żáłuieſz vmárłego? MWilkHist H3, H3; WujNT Luc 23/27. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»lamentować, (abo) uskarżać się« (2): Mącz 89a; tedy oni y ták przyſzedſzy do ſwych/ nie ták bárzo lámentowáli/ ábo ſię vſkarzáli/ iáko ſię ſpolnie z nimi/ [...] Pánu Bogu modlili CzechEp 24.

W przen (2): Nie ták Pándyonowá iáſkołká okrutnie Lámentuie pod dymną ſtrzechą/ nie ták ſmutnie Tereus krolewic Thrácki ſynacżká żáłował/ [...] Iáko my ćiebie płácżem ſzcżodrym oblewamy KlonŻal B2.
Szereg: »płakać, lamentować« (1): Płácżą też po ogrodźiech niewymownie owi Co przyſzli z Helleſpontu bogowie wierzbowi. W żáłobie chodząc płácżą/ lámentuią rzewno KlonŻal B.

Synonimy: biadać, frasować się, łkać, narzekać, opłakawać, płakać, skarżyć się, styskować, uskarżać się, wyć; a. płakać, wzdychać.

Formacja współrdzenna: lamentować się.

Cf LAMENTOWANIE

KN