[zaloguj się]
[pdf]

ŁUPINA (25) sb f

a jasne.

Fleksja
sg pl
N łupina łupiny
G łupiny łupin
A łupinę łupiny
I łupinami
L łupinie

sg N łupina (10). ◊ G łupiny (1). ◊ A łupinę (2). ◊ L łupinie (1). ◊ pl N łupiny (3). ◊ G łupin (4). ◊ A łupiny (3). ◊ I łupinami (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII (z Cn) – XVIII w.

1. bot. (21)
a. Okrywa nasienna (testa), zewnętrzna ochronna powłoka nasienia lub owocnia (pericarpium) czyli ściana owoców suchych; calyx BartBydg, Murm, Mącz, Calep, Cn; putamen BartBydg, Calep, Cn; calyculus, corium, culiola, culleola, echinus, folliculus, operimentum, pericarpium, siliqua, tunica, utriculum, volvola Cn (9): Też vwarzony bluſzcż w ługu z łupinami orzechow włoſkich nie dozrałych: włoſi cżerni FalZioł 48b; Co kſiędzu łupiny dał miáſto orzechow. RejFig Ee2, Ee2; Calyx – Wſzeliakąłupina [!] ktorą nakriwa owocz, iakoieſt orzech, zołądz. Calep 154b, 879a.

łuipina na czym (1): Iuglans ‒ włoski orzech. łupina zielona na orzechu. Calep 569a.

Przysłowie: Cassa nuce non emam, Y łupiny bych orzechowey zá to nie dał. Mącz 38c.
Wyrażenie: »łupina wirzchnia« (2): Echinatus calix, dicitur putamen superius castaneae, lupyna vyrschnya a ostra castanova BartBydg 45b; Murm 109.
b. Powierzchniowa tkanka okrywająca owoce, bulwy i korzenie; peripsima BartBydg; malicorium Mącz; ciccum Calep (6): BartBydg 112; Albo łupiny rzodkwiáne z ćiemierzycą czarną w ługu warz/ á głowę tym myy. SienLek 47; Legumen – Iarzina wſzekiska [!], na ktorei łupina ieſt. Calep 589b.

łupina z czego (1): Malicorium, Lupiná z yábłká gránowitego. Mącz 205b.

łupina na czym (1): Mącz 205a cf »skora albo łupina«.

łupina w czym (1): Ciccum ‒ Lupina w pomaranczi. Calep 193a.

Szereg: »skora albo łupina« (1): Malicorium, Skóra álbo Lupiná ná gránowitym yábłku. Mącz 205a.
c. Wielowarstwowa powłoka osłaniająca mięsiste łuski cebuli lub czosnku; bulbus Mącz, Calep (6): Bulbus, Leśny czoſnek/ trzemucha niektorzi zową/ y przitym wſzelakie ogrodne ziele/ á korzenie które w okrąg roście á skorę ná skórze y łupinę ná łupinie ma/ yáko yeſt Cebula. Mącz 27d, 27d; Albo weźmi korzenia máłégo y wielkiégo ślazu/ łupin czoſnkowych [...] zárówno/ á warz to w wodźie SienLek 129, 81; Calep 142a.
2. lek. Łuszcząca się powierzchniowa warstwa zrogowaciałego naskórka (1): Elephantia, Nieyáka chorobá trądowi podobna gdy ná cielie ſą nieyákie mákuły álbo łupiny y puchliná. Mącz 101c.
3. Skorupa jajka (1): Albo vwarz iáie kokoſzé wocćie twárdo/ potym odeymi łupiny/ y żołthek: z nowu warz on białek wocćie SienLek 129v.
4. Prawdopodobnie tłukące się naczynie (1): Ambones, Calycis genus. Wſzeliaka lupina. Ambones, calyces, trullae Calep 59b.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Spinae, Lupiny. Mącz 408b.

Synonimy. 1.a. łuska, łuszczyna, ość, ośmieci, otręby, skarłupa, skorka; b. skora; 2. łupież, otręby, parchy.

TK