[zaloguj się]
[pdf]

MACZUGA (23) sb f

maczuga (21), macuga (2); maczuga : maouga HistAl (5:1), Mącz (4:1).

Oba a jasne.

Fleksja
sg pl
N maczuga
A maczugę
I maczugą maczugami

sg N maczuga (5). ◊ A maczugę (5). ◊ I maczugą (12) [w tym: -a (1)]. ◊ pl I maczugami (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Prymitywna broń w postaci pałki ze zgrubieniem na końcu; clava, sparum, sparus Mącz, Cn; cambuca BartBydg; cala Mącz (17): ZapMaz VII Z 17/449; BartBydg 21b; Pan też dawno w wąwozye poſpołu z rydwanem/ Oblicża ſie mácżugą s ſwoim pánem Ianem RejWiz 73; RejFig Bb5, Bb8v; KochSat A3; Sparus, vel sparum, Chłopska bróń krziwa pałká mácugá/ bengel niektórzi zową. Mącz 404b, 30d, 56a [2 r.]; á ſam biegáiąc zá nimi z mácżugą ták ſie vfráſuie że mu ſie y ieść ledwe áż k wiecżorowi záchce. RejZwierc 106v, 107, 109v; A ty Pietrze z łyſą głową Wárá wąſá z śiwą brodą. Byś nie wźiął máczugą ową. MWilkHist B4v, B4v.

W charakterystycznych połączeniach: toczona maczuga; maczugą machać, obliczać się, odpędzić, wziąć; z maczugą biegać, gonić się, obchodzić się.

Zwrot: »błogosławieństwo maczugą dawać« = bić (1): Znáć będzye obiáwienie twoie od ktorego ie bogá miewaſz po guziech twoich/ y ponáieżonym łbie twoim / y ktho cie ſtrzeże/ y ktoć błogoſłáwieńſtwo mácżugą dawa. RejAp 11.
Szereg: »maczuga i kij« (1): Clavis ac fustibus repulerunt, Máczugámi y kiymi odpędźili. Mącz 287c.
2. Kij do gry w piłkę (6): Przez macugę która ieſt skrzywiona od głowy [Per zocham que a capite curva existit; przes pylnyk[k] ktory od wyerzschv naklonykszya HistAl 1510/110] znamionuiemy/ iże wſzyſcy krolowie y kſiążętá ſwieckie przed náſzą oblicżnoſcią będą ſie kłániáć. HistAl C6.
Szereg: »piła, (i) maczuga« (5): Poſláłem mu piłę y mácżugę [ludrioram pilam et zocham; pyla y pylnyk HistAl 1510 98] áby gry ſtroił dziećińskie HistAl D8v, C3v, C4v, C6 [2 r.].

Synonimy: 1. bengel, buława, kiczka, kijec, kula, pałka; 2. pilnik, piłatyk.

ZZa