[zaloguj się]
[pdf]

MIŁOWANIE (36) sb n

miłowanie (35), miełowanie (1) Calep,

-o- (1) KochCn, -ó- (1) KochPieś, -(o)- (34); a jasne; w mieł- e z tekstu nie oznaczającego é; końcowe e pochylone.

Fleksja
sg
N miłowani(e)
G miłowaniå
D miłowaniu
A miłowanie
I miłowanim, miłowani(e)m
L miłowaniu

sg N miłowani(e) (5). ◊ G miłowaniå (11). ◊ D miłowaniu (7). ◊ A miłowanie (5); -é (2), -(e) (3). ◊ I miłowanim (1) BielŻyw, miłowani(e)m (1) ArtKanc. ◊ L miłowaniu (6).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. s.v. miłować.

I. Rzeczownik od „miłowáć” (33):
1. Pragnienie dobra dla kogoś, troszczenie się o kogoś, przywiązanie do kogoś (11): Oytcże moy mily/ ienże ies wyſoki w ſtworzeniu/ ſlodki w milowaniu/ miloſierny w odkupieniu/ wezrzy na mię ſyna twégo iedynégo OpecŻyw 100; Dwie ſą przyczynie/ któré miłość w ludźiech pobudzáią/ rzecz właſna/ á to co w ſobie ma godność miłośći/ álbo co ieſt godno miłowánia. KochCn B4v.

miłowanie kogo (6): OpecŻyw 158; będę ćie ćieſzył we wſzyſtkich ſmutkach twoich [...] y pobudzał/ ku modlitwom/ tzytániu/ rozmyſlániu/ y ſwego bliźniego miłowániu KrowObr 47; ſnadź było lepiey/ dziękowáć im [białym głowam] zá to/ iż one/ niemiłoſcią ſwoią/ vcżyniły mię wolnym/ od miłowánia ſiebie. GórnDworz V; Pliilostorgia. A Graecis dicitur indulgentia, amorque vehemens parentum in liberos ‒ Mesłowanie [!] dzieczi. Calep 800b; SkarKaz 311a. Cf »miłowanie samego siebie«.

W połączeniu szeregowym (1): Aleś ty doſzedł moiey náuki/ poſtánowienia/ przedſie wźięćia wiáry/ nie ſkwápliwości/ miłowánia [dilectionem]/cierpliwośći/ przeſládowánia/ mąk/ iákie mię potykáły w Antyochiey Leop 2.Tim 3/10.

W charakterystycznych połączeniach: miłowanie bliźniego, dzieci, nieprzyjacioł, syna; miłowanie wielkie; słodki w miłowaniu.

Wyrażenia: »łaska miłowania« (1): proſzylam yzbych boga nadewſzytko mylouala a blyſznego mego podluk uoley yego, uyedzyalam bouyem yſch kozda laſka mylouanya od laſky yego pochodzy PatKaz III 152v.

»miłowanie samego siebie« (1): bo ieſt nawyſſza mądroſć ſamego ſiebie poznać, aby miłowanim ſamego ſiebie cżłowiek niebył okłaman BielŻyw 139.

a. O zwierzęciu (1): [pies] Wſzytki zwierzęta trzemi rzecżami przechodzi/ w Rozeznaniu/ w miłowaniu/ y w vſlugowaniu. FalZioł IV 6c.
2. Wielbienie Boga i jego przymiotów, otaczanie go czcią [w tym: kogo (4), czego (1)] (10): proſzylam yzbych boga nadewſzytko mylouala [...] uyedzyalam bouyem yſch [...] zadna cznota krom yego mylouanya wnaſz bycz nyemoze PatKaz III 152v; KuczbKat 5; Bernát S. nápiſał: że miárá miłowánia páná Bogá/ ieſt miłowáć go bez miáry. WujJud 106v; SkarŻyw 362; [Duchu Święty] Oświeć iáſne myśli náſze/ day ſkutecżne miłowánie [Accende lumen sensibus, Infunde amore cordibus] ArtKanc H6, O14v.

W nawiązaniu do przykazania bożego (1): Dwa młodzieńcy w komorze wiſzący kthore nieprzyiaćieł [!] twoy zábił/ ſąć miłowánie Bogá/ y bliźniego thwego HistRzym 54.

W charakterystycznych połączeniach: miłowanie Boga (3), dobroci bożej; miłowanie skuteczne, spełne.

Wyrażenie: »gorące miłowanie« (1): bo ſtego przyymouanya [ciała Boga] panna marya wzyąla cząſthſche wſpamyątanye mąky yego a gorączſche yego mylouanye PatKaz III 137.
W przen (2):
Zwrot: »ku miłowániu [czyjemu] serca rozpalać; zapalić serce miłowaniem« (1;1): hned przylącży ſie [Jezus] k nám potwierdzaiątz/ niewidomie oſwiétzaiątz/ ij ku milowaniu ſweému ſertza rozpálaiątz OpecŻyw 168v; zápalże [Duchu Święty] ſerce miłowániem/ á day nam w zaſłudze Kryſtowey/ trwáć y poſłucháć iego wiernie ArtKanc H7v.
3. Pociąg czysto fizyczny, miłość zmysłowa (9): Wiernie ſami ſiebie zrádzámy przez nierządné milowanijé/ ktoré k cialu mámy OpecŻyw 191v; Ku milowaniu (ieſthli maſz pieniądze) czas barzo dobry FalZioł V 53, V 50; głodnemu ſni ſie o iedle, łacżnemu o piciu/ gamratowi o miłowaniu, rozumnemu o naucze GlabGad L4; Bo ią w ſwym miłowániu troſki nie náyduię/ Owſzem rádość ná ſercu niewymowną czuię. KochPieś 5.

W połączeniach szeregowych (3): FalZioł V 51v; Fałsze, zdrady, przewrotności, Przykryctwo, [o]kazowanie, Fryjerstwo i niecne miłowanie BierRozm 3; mieſzkał thám [w Kijowie] Boleſław przez niemáły cżás/ áż ſie iął roſkoſzy/ opilſtwá/ myſliſtwá/ godowánia/ miłowánia/ z pokoiá/ y innych rzecży rycerſkim rzecżąm ſzkodzących BielKron 348.

W charakterystycznych połączeniach: miłowanie niecne, nierządne.

a. Ruja (u zwierząt)(1):
Wyrażenie: »czas miłowania« = okres wzmożonego popędu płciowego, okres godowy (1): kiedy cżas iego [barana] miłowania [cżas iego iurności SienHerb 271a] naſtawa/ tedy o żony walcży á przeciwniki rogami tłucże FalZioł IV 2d.
4. Upodobanie w czymś, wysoka ocena jakiejś wartości i pragnienie, by się ta wartość realizowała (3): Lecż prawdźiwie ſzcżęliwym [!] ieſt/ nie ten co ma to co miłuie/ ále ieſli to miłuie/ co miłowánia godnego być rozum zdrowy vkázuie. WysKaz 7.
Wyrażenie: »miłowanie pokoja« (1): Tego krolá [Artakseksesa] wychwaláią Hiſtorykowie w iego cnotach/ a w miłowániu pokoiá BielKron 117.
W przen (1): gdy by ſię iey [cnocie] práwie przypátrzono/ á oná moc ſwą okazáłá/ dźiwnieby ſercá ludzkie ku miłowániu śiebie poruſzyłá [mirabiliter animos hominum commoveret ad se amandam] ModrzBaz 136.
II. Rzeczownik od „miłować się” (3): Dáy nám weſołą záplatę/ Byſmy mieli każdą tznotę/ Racż datz zgodę milowánijé OpecŻyw 177v; Nikomu nic niebądźćie dłużni: tylko żebyśćie ſie zobopolnie miłowáli: A ták zupełność zakonu ieſt miłowanie. Leop YY4v.
Wyrażenie: »społne miłowanie« (1): A on [Bóg] też ſwey odwłoki przeſtánie/ á tu nam zgodę da y ſpołne miłowánie ArtKanc T15.

Synonimy: I.1. dbanie, kochanie; 2. czczenie; 3. gamratowanie; a. jurność; 4. upodobanie.

Cf MIŁOWAĆ, MIŁOWAĆ SIĘ, NIEMIŁOWANIE

TZ