[zaloguj się]
[pdf]

MOŁODZIEC (7) sb m

mołodziec (4), mołojec a. mołodziec (3), [mołodec]; mołodziec KlonWor (4); mołojec a. mołodziec PaprPan, MWilkHist, KlonFlis.

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
sg pl
N mołodziec mołojcowie, mołojcy
G mołojc(o)w, mołodc(o)w
A mołojca mołojce
V mołojcowie

sg N mołodziec (1). ◊ A mołojca (1). ◊ pl N mołojcowie (1) PaprPan, mołojcy (1) MWilkHist. ◊ G mołojc(o)w (1), [mołodc(o)w]. ◊ A mołojce (1). ◊ V mołojcowie (1).

Sł stp brak, Cn: mołojec, Linde XVI ‒ XVII w.

1. Młody, dzielny człowiek płci męskiej; adolescens, adolescentulus, primaevo flore iuventus, proles mascula, pubes agrestis, tiro, torosa iuventus Cn (7): PaprPan Z4; Tu mogą mołoycy/ napráwni na to/ obycżáynie ſtrzeláć z ruſznic. A tym cżáſem Anyołowie odkryią grob/ y śiędą w nim kożdy oſobno. MWilkHist C4; A choć nie ma pieniędzy mołodźiec Sáláchá Mężowemi pieniądzmi [żona] podeymuie Gáchá. KlonWor 59, 6, 7.

W przeciwstawieniu: »starszy ... mołojcowie« (1): Vcżćie ſię y wy ſtárſzych ſłucháć mołoycowie KlonWor 38.

Szereg: »bohaterz i mołodziec« (1): on ſtárowiecżny Orpheus, ktory też był ieden Argonauta miedzy onym wyborem Boháterzow y mołoycow Greckicb. KlonFlis A3.
2. [Żołnierz lekkozbrojny, także żołnierz zaciężny, rekrutowany często spośrod mieszkańców dawnej Ukrainy: druga część tych Alanow álbo Litalanow mdleyſza y nie ták do woyny ſpoſobna [...] po oney od Sicambrow porażce/ Mołoycow bitnych moc ſtráciwſzy/ niebárdzo vſáli beſpiecznie ſie oſiedzieć w właſney Oyczyſtey ziemi StryjKron 37 (Linde); [mowa Jaropołka, księcia kijowskiego:] ieſli Polacy [...] walczą przećiw Węgrom/ y Czechom [...] Náſzymić oni śiłámi ſą mocni/ nie ſwoimi/ náſzáć młodź náſzá/ náſze czerſtwych mołodcow ricerſtwo/ pirwſze y naoſtrzeyſze naiázdy/ y gwałtowna [!] moc Polſkich nieprzyiaćioł/ na ſobie záwżdy czołem zátrzymawa StryjKron 214 (Linde).

W charakterystycznych połączeniach: bitny mołodziec, czerstwy.

Wyrażenie: »zaporojscy mołojcy«: Dom Rożyńſkich Kniáźiow/ mężow wielikich [...] Bohdan kthory był Hetmánem Zaporoyſkich mołoycow mąż ſławny. PaprGniazdo Tt4v.]

Synonimy: 1. gołowąs, młokos, okrzos, szpiczak, wyrosłek; 2. kozak.

Cf MŁODY, MŁODZIC, [MŁODZIEC], MŁODZIENIC, MŁODZIENIEC, MŁODZIK, MŁODZION

JB