Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIECIECZA

Następne hasło: NIECIELESTNY »

NIECIELESNY (17) ai

niecielesny (16), niecielestny (1) KromRozm II.

Zawsze w pisowni rozłącznej.

Wszystkie e prawdopodobnie jasne (tak w nie- oraz cielesny).

Fleksja

sg
m	N	niecielesny	f	N	niecielesnå	n	N	niecielesn(e)
	G			G	niecielestn(e)j		G	niecielesn(e)go
	A			A	niecielesną		A

pl
N	m pers	niecieleśni
G		niecielesnych
A	subst	niecielesn(e)

sg m N niecielesny (2). ◊ f N niecielesnå (2). ◊ G niecielestn(e)j (1). ◊ A niecielesną (2). ◊ n N niecielesn(e) (5). ◊ G niecielesn(e)go (1). ◊ pl N m pers niecieleśni (2). ◊ G niecielesnych (1). ◊ A subst niecielesn(e) (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w. s.v. cielesny.

Znaczenia

Bezcielesny, niematerialny (17)
- Przen (1)
- a. Nie mający ciała (6)
  - α. W funkcji rzeczownika: Bóg (1)
- b. Nie z udziałem ciała (5)

Bezcielesny, niematerialny; incorporalis Calep (17): Oćyec wyętſſy yeſt niż ya. Nyemoże tá wyętſſoſć [...] rozumyaná być wedle zroſtu. [...] A tak muśiſz rozumyeć wedle [...] tych przypadkow/ ktore z iſtnoſci nye ćyeleſtney pochodzą/ yáko yeſt moc/ władza/ zacnoſć/ mądroſć/ dobroć. KromRozm II r3; ktorzy [poetowie] rzecży nie ćieleſne/ niektoremi figurami ábo podobieńſtwy/ iákoby nie widźiánymi ogárnuią. CzechEp 258; Calep 523a.

W przeciwstawieniu: »cielesny ... niecielesny« (2): ieſliſz ćieleſna ieſt cżyli nie ćieleſna náturá? SkarŻyw 31, 301.

Przen (1): w ćiele mieſzkáiąc/ iáko mowi Apoſtol [!] nie ćieleſną woynę słuſzmy. SkarŻyw 560.

a. Nie mający ciała (6): áby oná [dusza] iáko nie cieleſna/ ciáło grube ſpráwiáłá BielKron 127v, 127v; GrzegRóżn K3v; SkarŻyw 119; iáko ániołowie choćia tákże ſą nie ćieleśni y nie widziáni/ [...] á wżdy przećię w ſtárym zakonie byli málowáni y rzezáni WujNT 471.

α. W funkcji rzeczownika: Bóg (1): áby [...] nie ciáło onę [tj. duszę] iáko ſubtylną rzecż [sprawiało]/ od nie cieleſnego nie cieleſną rządzoną. BielKron 127v.

b. Nie z udziałem ciała (5): Nie ćieleſne tám bywa iedzenie ćiáłá Páná Kryſtuſowego/ y nie ćieleſne pićie naſwiętſzey krwie iego KrowObr 200v, 200 marg, Ss4v; Apoſtol piſze iż go widział że ſtał iedną nogą ná ziemi/ á drugą ná morzu. Ale ſie y ſam s tego ſnádnie wypráwiſz/ iż to było nie cieleſne sſtąpienie iego/ boć by to bárzo ſzyrokie nogi być muſiáły. RejAp 85.

Synonimy: nikczemny; a., b. duchowny, duchowy.

Cf BEZCIELESNY, BEZCIELNY, CIELESNY