[zaloguj się]
[pdf]

NIEFORTUNA (60)sb f

niefortuna (59), niefortona (1) MiechGlab.

W pisowni łącznej (59), w rozłącznej (1).

e, pierwsze o oraz a jasne; drugie o z tekstu nie oznaczającego ó.

Fleksja
sg pl
N niefortuna
G niefortuny niefortun
D niefortunie
A niefortunę niefortuny
I niefortuną
L niefortunie niefortunach

sg N niefortuna (14). ◊ G niefortuny (20). ◊ D niefortunie (4). ◊ A niefortunę (9). ◊ I niefortuną (1). ◊ L niefortunie (2). ◊ pl G niefortun (6). ◊ A niefortuny (1). ◊ L niefortunach (3).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI i XVII(XVIII) w. s.v. fortuna.

Brak szczęścia, nieszczęście, zły los; infaustum Miech; adversa fortuna Mącz (60): [Saturnus] Planeta niefortuny wielkiey FalZioł V 50v, V 51; kamień wielki z wierzchu koſcioła Panny Marijey zpadſzy, mało głowy kxiążęcia Henrika nierozwalił, to zaiſthe było znamię nie fortony MiechGlab 9; dziwnie niefortuná wſzytki ſtany kroći. RejWiz 127v; Potym Xerxes iuż ſam niechciał dla niefortuny cżynić z Greki BielKron 117, 316; Assignare culpam fortunae, Nieſzczęśćie winowáć/ złą przigodę niefortunie przipiſowáć. Mącz 392c, 3d; RejZwierc 153 marg, Aaa4; KmitaSpit C5v.

niefortuna czyja [w tym: „swoja” (9), G sb (1)] (10): BierEz A4v; Zuzánná weſtchnęłá/ A ná ſwoię niefortunę nárzekáć pocżęłá KochZuz A3; BielKron 112, 125, 192, 199v, 233v, 326v, 368v; KochZg A2.

W przeciwstawieniach: »fortuna (2), szczęście ... niefortuna« (3): BielKron 60v; RejZwierc 146; Ktoż tákie ſzcżeśćie niefortuną zowie/ Iákim vcżćili ćiebie dźiś Bogowie? GrochKal 11.

W charakterystycznych połączeniach: niefortuna mniejsza, wielka (2); znamię niefortuny; lutować niefortuny [czyjej], skarżyć się, żałować się (2); rozpaczać sobie z niefortuny, żałościw być; niefortunie bronić się (2); baczyć niefortunę, ganić, mieć, widzieć (2); na niefortunę narzekać.

W przen (6): Abowiem niefortuná nigdy więtſzego miſterſtwá ſwego nie vżywa/ iedno gdy ſie o tego pokuśi kto iey figlow nigdy nie ſkoſztował RejZwierc 150; iż mu niefortuná zgołá tho znáć dáłá/ Ze ſie w iego potomſtwie namniey nie kocháłá PaprPan Dd2v; KochPieś 39; [Astianaksie] padń á obłáṕ nogi Páńſkié [Ulissesa] nieboże/ dogódz niefortunie GórnTroas 49; Czy ieſcze niefortuná méy nędze nie ſytá? GórnTroas 64.

W porównaniu (1): Nic oſtrſzego iáko nieforthuná BielKron 253v.

a. Nieszczęśliwe wydarzenie, niepomyślny splot wydarzeń; calamitas, incommodum, malum, procella, ruina Mącz; adversitas JanStat (30): Po tych niefortunách/ ktore ná ten cżás ná krześćiáńſki lud Pan Bog przepuſzcżáć racżył/ Krol Ferdynándus miał Syem w Cżechách BielKron 219v; To żeglowánie cżwarte Amerykuſá [...] nie doſzło ſwego końcá dla niefortuny ktora ſie mu przygodźiłá ná morzu Atlántyńſkim/ ná ktorym to rozbił ſie mu okręt BielKron 448, 191v; In eodem haesitare luto, W tym záś błocie czwałáć álbo tkwieć/ to yeft/ w teyże niefortunie być. Mącz 152b; Malorum mare, Niefortun á nędz pełno. Mącz 209c, 11a, 126d, 213a, 215d, 216a, 324a, 464a; KochFr 40; Ali w nodze Eklipſis: ſzukayćie bárwierzá/ Niefortuná popádłá náſzego żołnierzá. BielSjem 21; KochFrag 17; KlonKr A2.

niefortuna czyja [w tym: G sb i pron (5), pron poss (2)] (7): pokrziky przedavali nyewyaſtham na wſzyach powyadayącz bycz dobre od nyefortuny Bidla LibMal 1545/96; BielKron 206, 398v, 412; GórnDworz R5v; ActReg 83; SarnStat 999.

W połączeniach szeregowych (2): Magna impendet ruina/ Wielka nádchodźi fzkodá nędzá y niefortuná. Mącz 361d, [18]d.

W przeciwstawieniu: »szczęście ... niefortuna« (1): Nie wié człowiek co dobrze: á czáſem ták zbłądźi/ Ze ſwé ſczęśćié zá wielką niefortunę ſądźi. KochPam 84.

W charakterystycznych połączeniach: przeszła niefortuna (2), przyszła, wielka (2); bogini niefortuny, przyczyna, znak; niefortuna nadchodzi (przyszła) (2), przygodzila się, przypadnie (popadnie) (2); niefortuny czekać, domieścić się, ujć, zażyć, żałować; nie cieszyć się z niefortuny [czyjej]; niefortunę baczyć; w niefortunie być, nie opuszczać [kogo], nie tesknić.

Szeregi: »potrzeba i niefortuna« (1): obiecuiemy: [...] ſámégo Króleſtwá Polſkiégó przerzeczonégo/ we wſzyſtkich potrzebách y niefortunách [in omnibus eorum necessitatibus et adversitatibus JanStat 757] ich nieopuſczáć SarnStat 999.

»szkoda a niefortuna« (1): Ate, Latine Noxa, Szkodá. Bogini ſzkód á niefortun Mącz [18]d. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Wyrażenia przyimkowe: »z niefortuny« = nieszczęśliwym zrządzeniem losu (2): gdy ſie naſzym z niefortuny rozbił Okręth/ oni ich rátowáli w ſwoich korytach. BielKron 441, 399.

»z niefortuny [czyjej]« (1): ſromotá ſtákimi cżynić o wolność/ kthorzy nie męſtwem iedno z niefortuny ludzkiey/ cudze kráiny poſiedli? BielKron 244.

W przen (1): dla tego [bogini Ate] ná ſwiecie wſzelkie złe przygody niefortuny á roſterki miedzi ludźmi ſieye. Mącz [18]d.

Synonimy: nieszczęście, nieszczęśliwość; a. nędza, potrzeba, przeciwność, przygoda, szkoda.

Cf FORTUNA

MM