Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIEPOJĘTNY

Następne hasło: [NIEPOKAJANIE] »

NIEPOJĘTY (29) part praet pass pf

W pisowni łącznej (24), w rozłącznej (5).

e oraz o jasne.

Fleksja

sg
m	N	niepojęty	f	N	niepojęta	n	N	niepojęt(e)
	G			G	niepojęty		G
	A			A	niepojętą		A
	I	niepojętym		I	niepojętą		I
	V	niepojęty		V			V

pl
N	subst	niepojęt(e)
A	subst	niepojęté

sg m N niepojęty (7). ◊ I niepojętym (1). ◊ V niepojęty (2). ◊ f N niepojęta (3). ◊ G niepojęty (1). ◊ A niepojętą (3). ◊ I niepojętą (1). ◊ n N niepojęt(e) (1). ◊ pl N subst niepojęt(e) (3). ◊ A subst niepojęté (7); -é (4), -(e) (3).

Sł stp brak, Cn s.v. niepojętny, Linde XVII (z Cn) – XVIII w. s.v. pojąć.

Znaczenia

W funkcji przymiotnika: Którego nie można pojąć; niezrozumiały, niezbadany, nieodgadniony (29)

W funkcji przymiotnika: Którego nie można pojąć; niezrozumiały, niezbadany, nieodgadniony; incomprehensibilis Vulg, Calep, Cn; imperceptus Calep, Cn; incomprehensus Calep (29): y ktorego Tron ieſt myſlą nie ogárniony/ y ſlawá nie poięta: przy ktorym ſtoi woyſko Angiołow Leop 4.Esdr 8/21; KochPs 92, 114, 147; Imperceptus, Quod satis perceptus non est, quodve satis percipi non potest ‒ Nie poiety, trudny. Calep 510b; Incomprehensibilis, Quod comprebendi non potest ‒ Nie poięty. Calep 522a, 522a; GrabowSet Y; Wſpomni y ná wielkość niepoiętą zmiłowánia twego/ ktorymeś ſię nád námi o śmierć przypráwionemi/ y w roſpácż przywiedźionemi grzeſznikámi wzruſzył LatHar 294; Naprzod niepoiętą táiemnicę świętey Troyce [święty Atanazyjusz objaśnił]. LatHar 375; Oſtátecżna rzecż/ którą S. Athánázyuſz w ſwoim Kredźie o S. Troycy wyłożył/ ieſt rożność nie iáka tych perſon: w tym ſámym/ że Oćiec niepoiętym obycżáiem rodźi Syná [,..] á ſam ieſt nieurodzony. LatHar 379, 495; SkarKaz 160b, 277b; Zyy nam o Symonides [.,.] ćiebie nápawáły Cytherides pokármem niepoięty ſmáki: Piſmá twego ſtucznégo/ iáſne wſzędy znáki. GosłCast 10, 69; KlonWor 6; SzarzRyt B2v.

niepojęty komu, czemu [= przez kogo, przez co] (3): KochFr 116; On to Wergielt święty [= krew Chrystusa]/ Z ktorego ſkarb wypłynął ludźiom niepoięty. KlonWor 82. Cf »rozumieniu niepojęty«.

W połączeniach szeregowych (4): NiemObr 117; A Bozka Duchá ś. náuká/ máiąc rzeczy bárzo wielkie/ wyſokie/ prawdźiwe y niepoięte/ o ſłowá nie dba SkarKaz 122a, 276b, 417a.

W charakterystycznych połączeniach: niepojęta(-e, -y) godność, mowy, obyczaj, ogień, postępki, rzeczy (2), sądy (3), sława, smaka, sprawy, subtelność, szczęście, tajemnica, wielkość.

Wyrażenia: »(Pan) Bog niepojęty« [w tym: V sg (1)] (3): KochMon 29; Bóg náſz/ bóg wielkiéy śiły/ wielkiéy możnośći/ Niepoięty/ niezmierny w ſwoiéy mądrośći. KochPs 213; SapEpit B4.

»niepojęty rozumem« (1): Obiecałći rádośći niebieſkie/ niepoięte rozumem/ á doſtátkiem/ zacnośćią/ ſpokoynośćią/ y wiecżnośćią zálecone. LatHar 680.

»rozumieniu niepojęty« (1): powiáda rzeczy dźiwne/ nowe/ nieſłycháne/ trudne/ y rozumieniu ludzkiemu niepoięte SkarKaz 417a.

Szereg: »niepojęty i niewysłowiony« (1): gdźie ſzcżęśćie ono niepoięte y niewyſłowione/ záleca ſię wiecżnośćią y nieodmiennośćią. LatHar 649.

Synonimy: nieogarniony, nieporozumny, niepościgły, niepościgniony, niezrozumiany, trudny.

Cf NIEPOJĘTNY, POJĘTY