Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIEPROSTOŚĆ

Następne hasło: NIEPROSZONY »

NIEPROSTY (24) ai

W pisowni łącznej (13), w rozłącznej (11).

e oraz o jasne.

Fleksja

sg
m	N	nieprosty	f	N	nieprostå	n	N	nieprost(e)
	G	nieprost(e)go		G			G
	I	nieprostym		I			I	nieprostym

pl
N	m pers	nieprości
N	subst	nieprosté
A	subst	nieprosté
I	m	nieprostymi
I	f	nieprostymi

sg m N nieprosty (3). ◊ G nieprost(e)go (2). ◊ I nieprostym (1). ◊ f N nieprostå (2). ◊ n N nieprost(e) (1). ◊ I nieprostym (1). ◊ pl N m pers nieprości (1). subst nieprosté (5). ◊ A subst nieprosté (5). ◊ I m nieprostymi (1). f nieprostymi (2).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Taki, który jest krzywy, zgięty, nieforemny; nieuporządkowany (17)
2. Niezwykły, niepospolity (6)
3. Niechętny, nieskłonny (1)

1. Taki, który jest krzywy, zgięty, nieforemny; nieuporządkowany; incompositus, indirectus, irregularis, pravus Mącz (17): Iter devium, Daleko z drógi/ nie proſta drógá. Mącz 175d, 168d, 203c, 320a, 351a.

W przeciwstawieniu: »prosty ... nieprosty« (4): A ieſli ſye kąty nieproſté tráfią/ tedy oćináią ié/ áby proſté były GrzepGeom K2, Cv, F4 [2 r.].

Zestawienia: »kąt nieprosty« = kąt ostry lub rozwarty [szyk 4:3] (7): Ty dwie Figurze/ ponieważ nieproſté kąty máią/ nie mogą być pomiérzóné tym obyczáiem/ iáko Kwádratowa y długiégo Kwádratu Figurá. GrzepGeom F4, D2 [2 r.], F4 [3 r.], K2.

»linea nieprosta« = linia krzywa [szyk 2:1] (3): Zaśię nie proſté Lineae, iedny ſą Okrągłé/ drugié ſą Zátoczóné/ drugié Krzywé: á inſzé króm tych/ zową Zámotáné. GrzepGeom C2, Cv, C2.

W funkcji rzeczownika: »nieprosta« = linia krzywa (2): Kąt álbo Angulus ieden ieſt/ który między dwiemá liniámi proſtymi leży. A drugi ieſt/ co między dwiemá nie proſtymi. GrzepGeom C3, C3.

2. Niezwykły, niepospolity (6): FalZioł I 120a; też to miáſto ná źiemi niepłodney y piaſzcżyſtey/ á dla thego potrzebuie ludu nie proſtego rozumu dla żywnośći. BielKron 289; RejZwierc 197 marg, Bbb3; zaſz nie śiłá ludźi/ á nie proſtego ſtánu ginię [!] o kradźieſz GórnRozm E3v.

Szereg:»nauczony a nieprosty« (1): ácż mogł być w zakonie ſwoim náucżonym á nie proſtym/ ále ná nowo zácżętych rzecżach onych [...] máło ieſzcże práwie ćwicżonych á beſpiecżnych było. RejPos 285.

3. Niechętny, nieskłonny [do czego] (1):

Szereg:»niepilny a nieprosty« (1): á teraz w tákim twym nieſtátku y mátáctwie/ náſzem tyło łákomſtwem/ y niepilnym á nieproſtym do ſtraży duſz ludzkich ſercem/ ſtoią. SkarŻyw 238.

Synonimy: 1. krzywy, pochylony, skręcony, zgięty; 2. niepospolity, niezwykły, osobliwy; 3. nieskłonny, wykrętny.

Cf PROSTY