[zaloguj się]
[pdf]

NIERZĄDNICA (67) sb f

e oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N nierządnica nierządnice
G nierządnice nierządnic
D nierządnicy nierządnicåm
A nierządnicę nierządnice
I nierządnicą nierządnicami
L nierządnicy
V nierządnico

sg N nierządnica (9). ◊ G nierządnice (16). ◊ D nierządnicy (4). ◊ A nierządnicę (9). ◊ I nierządnicą (9). ◊ L nierządnicy (1). ◊ V nierządnico (1). ◊ pl N nierządnice (6). ◊ G nierządnic (6). ◊ D nierządnicåm (2). ◊ A nierządnice (1). ◊ I nierządnicami (3).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

Kobieta lekkich obyczajów, prostytutka, dopuszczająca się nierządu; meretrix PolAnt, Vulg, Modrz, Calep, Cn; scortum PolAnt, Modrz, Calep, Cn; fornicaria Vulg; fornicata PolAnt; alicaria, femina pluribus viris habilis, lupa, meretricula, prostibilis mulier, prostibulum, prostituta a. publicata pudicitia femina, quadrantaria a, quaestuosa mulier, vulgaris uxor Cn (67): MurzNT 66, 163 marg; Ale wy przyſtępćie ſám ſynowie Cżárownice/ náſienie cudzołożnikowe/ y nierządnice Leop Is 57/3, Ez 16/33; WujJud 181v; Nierządnice zá żonę y plugáwey nie poymą: y niewiáſty rozwiedzioney od mężá iey nie poymą BudBib Lev 21/7; A oto niewiáſtá ſpotkáłá go w vbiorze nierządnice [meretricis ornatu]/ á chytra ná ſercu. BudBib Prov 7/10; Ieſliby przez Almę w przeſzłym wierſzu rozumiał nierządnicę/ ábo dziewkę náruſzoną: á cżemuſzby miał był to potym o cudzołożnicy przydáwáć? CzechRozm 131; á od nierządnic nieinácżey bywa dochod wyćiągan/ iedno iáko od złodźieiow/ ábo od mężoboycow. ModrzBaz 54, 54, 113v; W Tyrze zá iednym Mnichem gdy ſzedł przez vlicę záwoła iedná wſzetecżnicá iáwna: Oycże wielebny/ zbaw mię iáko Chryſtus zbáwił nierządnicę. SkarŻyw 100; A widząc iſz bárzo ieſt trudna powśćiągliwość: vmyślił/ iako Iozeph/ nierządnicy ćiągnącey ſię do grzechu płaſzcż zoſtáwić/ á obnáżony przy duſzy zdrowey w ćiele niezmázánym zoſtáć. SkarŻyw 371, 59, 118 [5 r.], 119, 201, [237] [3 r.], 308; Calep 655a, 956b; WujNT Luc 15/30.

W połączeniu z imieniem [w tym: imię + nierządnica (5), nierządnica + imię (1)] (6): Y Phineáſowi ſynowi Aaronowemu/ który Zámbrego z nierządnicą Kozbą corką Kśiążęćiá Mádyańſkiego ná ſproſnym vcżynku miecżem przebił/ dziękował SkarŻyw 483, 172, 501 [2 r.], 502; Tákże też Ráháb nierządnicá/ izali nie z vczynkow ieſt vſpráwiedliwioná przyiąwſzy poſły/ y inſzą drogą wypuśćiwſzy? WujNT lac 2/25.

W połączeniu szeregowym (1): á nietylko iuż mowię dobrzi choćia podłego ſtanu/ ále też y rufianowie/ nierządnice/ wykrętácże práwni/ y lifnicy. ModrzBaz 51.

W przeciwstawieniach: »nierządnica ... oblubienica (3), dziewica, czysta panienka« (5): Záś wdowy y rozwiedzioney y plugáwey nierządnice/ tych niepoymie/ lecż dziewicę zludu ſwego weźmie zá żonę BudBib Lev 21/14; SkarJedn 38 [2 r.]; A iżby ſię kto niechćiał poſtawką zwierzchownego nabożeńſtwá y zmyśloney zwierzchniey ſprawiedliwośći/ iáko nierządnicá wiankiem y bramecżką/ zá cżyſtą pánienkę vdáć/ ku oſzukániu drugiego CzechEp 38; LatHar 150.

W porównaniach (2): á niebyłáś iuż tháką iáko nierządnicá z brzytkośćią podnoſſąc zapłátę/ ále iákoby cudzołożnicá/ kthora ná mężá ſwego przywodzi wielu inych. Leop Ez 16/31; BibRadz II 141b marg.

Zwroty: »jako nierządnice używać [kogo]« (1): yzali iáko nierządnice vżywać mieli śioſtry náſzey? SkarŻyw 348.

»żyć z nierządnicami« (1): Ludźie proznuiący cáły dźień wnich przełeżą [!]/ piją/ á żywą z nierządnicámi bárzo roſpuſtnie [vivunt cum scortis intemperantissime] ModrzBaz 36v.

Wyrażenia: »biała głowa, niewiasta nierządnica« = mulier meretrix Vulg (1:1): Leop 3.Reg 3/16; ktorego [Sardanapala] gdy Arbáces przełożony nád Medámi záſtał miedzy gromádą białychgłow nierządnic kądziel przędącego [!] Phil S2.

»wszeteczna nierządnica« (1): BiałKaz 371 cf »nierządnica albo cudzołożnica«.

Szeregi: »nierządnica albo cudzołożnica« (1): niewiáſtá ták zdrádliwie od mężá o mylóná/ beſpiecznie wſzeteczną nierządnicą może być/ albo cudzołożnicą. BiałKat 371.

»łotr z nierządnicą« (1): Ano łotr z nierządnicą podzyelą ſie ſnádnie/ Owá gdzye co wyłudzi/ á ow też vkrádnie. RejWiz 139v.

»nierządnice i ci co do rozkoszy przyczynę dawają« (1): Lecż nierządnic/ y tych co do roſkoſzy przycżynę dawáią [scorta voluptatum institores]/ y inſzych ludźi niepotrzebnych z obozu zbyć/ ieſt rzecż bárzo pożytecżna ModrzBaz 116.

»wszetecznica i nierządnica« (1): abowiem z wſzethecżnicámi odchodźićie ná ſtronę/ y z nierządnicámi ofiáry ſpráwuiećie [cum meretricibus diviserunt se et cum scortis sacrificaverunt] BibRadz Os 4/14.

W przen (5): Leop Ez 16/33; Iedná tylo miedzy nimi [kościołami] ieſt oblubieńcá: á inne wſzytkie ſą nierządnice. Iedná tylo ieſt owiec Chryſtuſowych owcżárniá. SkarJedn 38, 38; Ty [duszo] przedtym będąc oblubienicą Krolá Niebieſkiego/ sſtáłáś ſię śmiele nierządnicą kátá piekielnego. LatHar 150; Ktore zgromádzenie w Ewángeliey [...] częſto świátem zową: á tu nád to zową ie czáſem Nierządnicą: iż złą pożądliwośćią odwodzi ludzie ćieleſne y ziemſkie od drogi Bożey WujNT 838.
Przen (15):
a) Występek, wada (2): Dlugi tzas niebozeta wnierzadzie chodzili/ Doſtawſzi znowu cnoti/ tym wſzitkim wzgardzili. Trzimali ſie iei mocno po vpaku [lege: upadku] onim/ Przes ſprawe tich nierzadnic barzo poſzkodzoni. Thim Kroleſtwie tak ſlawnim/ tez to nierzadnice/ Przeſzli iakos do ciebie znowu przes Granice. PaprUp A3.
b) bibl. W pismach proroków: naród izraelski, który nie dochowuje wierności Bogu Jahwe (2): Iáko ſie ſtháło Nierządnicą [meretrix] ono miáſto wierne [Jerozolima]/ pełne ſądu? Spráwiedliwość w nim obywáłá/ á teraz mężoboyce. Leop Is 1/21; á iż dla thych wſzytkich przycżyn/ przez kthore ſię tá nierządnicá [fornicata] Izráelſka cudzołożyłá BibRadz Ier 3/8.
c) bibl. Alegoryczna postać z Apokalipsy św. Jana interpretowana jako cesarstwo rzymskie lub (przez innowierców) jako kościół rzymski (11): Wody ktoreś widział/ gdzie oná nierządnica [meretrix; wſzetecznica WujNT] ſiedzi/ ludzie ſą/ y narodowie/ y ięzyki. Leop Apoc 17/15, Apoc 17/16; iſz to dziećię ieſli náukę mieć będzie/ á do nierządnice ſię oney (kośćioł Rzymſki tak zowiąc) vda: wielkim będzie kośćiołá Bożego (to ieſt zborzyſzcżá Heretyckiego) przenáśládownikiem. SkarŻyw 371; NiemObr 163 [2 r.], 164 [2 r.], 165; dla przeſtrogi y informácyey tych/ ktorzy to Miáſto Bábilonem y nierządnicą zowią: wypiſáne y przełożone z kſiąg teraz nowo w Kolnie wydánych/ De opreſſo Dei verbo. ReszHoz 114.
Wyrażenie: »wielka nierządnica« (2): Okażęć potępienie wielkiey nierządnice [magnae meretricis] ktora ſiedźi nád wodámi wielkiemi. BibRadz Apoc 17/1, Apoc 17 arg.

Synonimy: cudzołożnica, fryjerka, gamratka, kurwa, mercha, nałożnica, przyłożnica, sprostnica, wszetecznica.

AKtt