[zaloguj się]
[pdf]

NIESPRAWIEDLIWY (297) ai

W pisowni łącznej (277), w rozłącznej (20).

Oba e oraz a jasne (w tym w a 5 r. błędne znakowanie).

comp i sup (6 + 1) (na)niesprawiedliwszy (7).

Fleksja
sg
mNniesprawiedliwy fNniesprawiedliwå, niesprawiedliwszå, niesprawiedliw(a) nNniesprawiedliw(e)
Gniesprawiedliwégo Gniesprawiedliw(e)j Gniesprawiedliw(e)go, niesprawdedliwsz(e)go
Dniesprawiedliw(e)mu Dniesprawiedliw(e)j Dniesprawiedliw(e)mu
Aniesprawiedliw(e)go, niesprawiedliwy Aniesprawiedliwą, naniesprawiedliwszą Aniesprawiedliwe
Iniesprawiedliwym, niesprawiedliwszym Iniesprawiedliwą Iniesprawiedliwym
Lniesprawiedliwym, niesprawiedliw(e)m Lniesprawiedliw(e)j Lniesprawiedliwym
V Vniesprawiedliwå Vniesprawiedliw(e)
pl
N m pers niesprawiedliwi
subst niesprawiedliwé
G niesprawiedliwych
D niesprawiedliwym
A m pers niesprawiedliwé, niesprawiedliwych
subst niesprawiedliwé
I m niesprawiedliwymi, niesprawiedliwémi
f niesprawiedliw(e)mi
n niesprawiedliw(e)mi
L niesprawiedliwych

sg m N niesprawiedliwy (46). ◊ G niesprawiedliwégo; -égo (1) OpecŻyw, -ego (1) KochPs, -(e)go (11). ◊ D niesprawiedliw(e)mu (6). ◊ A niesprawiedliw(e)go (14), niesprawiedliwy (7). ◊ I niesprawiedliwym, niesprawiedliwszym (16). ◊ L niesprawiedliwym (2) Mącz, WujNT, niesprawiedliw(e)m (1) ModrzBaz. ◊ f N niesprawiedliwå, niesprawiedliwszå (12), niesprawiedliw(a) (1). ◊ G niesprawiedliw(e)j (14). ◊ D niesprawiedliw(e)j (1). ◊ A niesprawiedliwą, naniesprawiedliwszą (10). ◊ I niesprawiedliwą (3). ◊ L niesprawiedliw(e)j (4). ◊ V niesprawiedliwå (1). ◊ n N niesprawiedliw(e) (8). ◊ G niesprawiedliw(e)go, niesprawdedliwsz(e)go (13). ◊ D niesprawiedliw(e)mu (2). ◊ A niesprawiedliwe (9); -é (5), -(e) (4). ◊ I niesprawiedliwym (3). ◊ L niesprawiedliwym (1). ◊ V niesprawiedliw(e) (1). ◊ pl N m pers niesprawiedliwi (18). subst niesprawiedliwé (14); -é (3), -(e) (11). ◊ G niesprawiedliwych (26). ◊ D niesprawiedliwym (9). ◊ A m pers niesprawiedliwé (11), niesprawiedliwych (1); -é : -ych WujNT (1:1); ~ -é (1), -(e) (10). subst niesprawiedliwé (19); -é (2), -(e) (17). ◊ I m niesprawiedliwymi (3) WujJud, WujNT, PowodPr, niesprawiedliwémi (3) BibRadz, GórnDworz, KochWz; -émi (1), -(e)mi (2). f niesprawiedliw(e)mi (1). n niesprawiedliw(e)mi (1). ◊ L niesprawiedliwych (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu s.v. sprawiedliwy.

1. Niezgodny z prawem (280):
a. Postępujący wbrew prawu, przykazaniom, normom moralnym, zawsze powodując czyjąś krzywdę; iniustus Vulg, PolAnt, Modrz, Calag, Calep, Cn; iniquus Vulg, Mącz, PolAnt, Cn; iniuriosus Calep (148): FalZioł V 46v; BielŻyw 54, 163; WróbŻołt 139/12; raczyſz tedy naſz panie nas nigdy nieprzypuſcic przed ſąd nieſprawiedliwy w ktorem by był vciſnion człowiek niewinny RejPs 123v; A ktorzy ſye [żądzom] nyeprzećiwyą/ ále im ſye poddawáyą przećiw przykazányu bożemu/ á dopuſſczáyą ſye vczynkow przećiw ſumnyenyu/ ći ſą nyeſpráwyedliwi KromRozm I Hv; Czaſem nieſprawiedliwy ſędziá/ dlá pięniędzy abo czégo inſzégo ſprawiedliwie oſądzi/ [...] a wżdy to nie fáłſz/ że ſędziá nieſpráwiedliwy/ nieſprawiedliwie ſądzi MurzNT 61; GliczKsiąż I3v; KrowObr 210v; RejWiz 142; Leop Sap 12/12, Is 41/29, Rom 3/5, 9/14; BibRadz I 478d marg, Rom 3/6[5]; [Luterianie] od piſáli przez lifty/ napirwey żáłuiąc ſie ná ſędzie nieſpráwiedliwe duchowne/ iż co zle to zádobre przyimuią/ áco dobrze to gánią/ iáwne złośći potwierdzáiąe BielKron 213, 63v marg; Mącz 170c, 254d, 482c; OrzQuin S4; GórnDworz Ee8; RejPos 250, 334v; RejZwierc 211v; WujJud 34v; BudBib Eccli 19/21[22], 3.Esdr 4/36, 40; ModrzBaz 17v, 137v; Calag 531a; KochPs 103; SkarŻyw 391; Zaſzći ſie nam te pokoie [piekło] Wnet nápełnią tyle troie. (did) Clamabit. ( —) Z Szynkarek nieſpráwiedliwych Y z pánienek nieprawdźiwych. MWilkHist E4v; á nád Sędziego nieuká/ y grubianá niemáſz w ſwiecie nie nieſpráwiedliwſzego/ gdy o tym iáko Oſieł miedzy Słowikiem á Kukułką ſądzi/ ná czym ſie nie zna. StryjKron A6; CzechEp 337; Brygidá [...] niecudnie Papieżá wſpomina/ zowiąc go [...] okrutnieyſzyin niż Iudaſz/ nieſpráwiedliwſzym niż Piłat/ náoſtátek gorſzym niż ſzátan NiemObr 155; PaprUp G4; Iniuriosus. Qni iniuriam infert, iniquus, iniustns – Nie ſprawiedliwi, vkrziwdzaiąci. Calep 538b, 538b; bo tákowi ktorzy gwałtem cudze dobrá biorąc przyſługuią ſie inſzym nimi/ bądź też drugie do poſług ſwych obowięzuią nie zá ſzcżodrobliwe/ ále zá złośniki y nieſprawiedliwe ludzi máią być ſłuſznie miani Phil F3; nie ćiérpi BOg ſam/ áby człowiek nieſpráwiedliwy/ krzywoprzyśiężcá/ mátácz/ miał kiedy páńſtwo mocné poſtáwić OrzJan 31; LatHar 306, 538; Iozeph święty w niewinności żyiąc y cżyniąc dobrze brátom ſwym [...] wywyżſzon był od Páná Bogá nád wſzytek Aegipt. A Pháráoná nieſpráwiedliwego potárł Pan Bog/ y w morzu cżerwonym zátopił. KołakSzczęśl C3, C3; ná wieki potępion ieſt [Piłat]/ iż był nieſpráwiedliwey woley ludzkiey/ przećiw właſnemu ſumnieniu ſwemu/ ſługą y exekutorem. WujNT 121; Rzekł tedy Pan: Słuchayćieſz co mowi nieſpráwiedliwy ſędźia [quid iudex iniquitatis]. WujNT Luc 18/6; Abowiemći nie ieſt Bog nieſpráwiedliwy/ áby zápamiętał roboty wáſzey y miłośći ktorąśćie okazáli ku imieniu iego WujNT Hebr 6/10, przedm 37, Luc 16/8, s. 267, Act 18/14, Rom 3/5, s. 763 [2 r.]; byłby nieſpráwiedliwym ten / ktoryby wedle więtſzey álbo mnieyſzey ćiężkośći wyſtępku/ niemiał dáć więtſzey álbo mnieyſzey ćiężkośći w karániu. WysKaz 20, 20 [3 r.], 31 [3 r.]; SiebRozmyśl H2; PowodPr 66 marg; Nie ieſtem nieſpráwiedliwy/ dáię káżdemu co czyie ieſt/ cudzego nic nie mam. SkarKaz 351b; ći w kośćiele ſtrzeláią y zábijáią/ á ieſzcze bez karánia zoſtáią. O Kroleſtwo nieſpráwiedliwe/ iáko tego przypłáćiſz. SkarKazSej 681a, 685a marg.

niesprawiedliwy w czym (5): A ieſlim wtym ieſt nieſpráwiedliwy/ áby mię Pan Bog zátráćił GroicPorz h3; CzechEp 207 [2 r.]; WujNT Luc 16/10 [2. r.].

W połączeniach szeregowych (10): Bożé dźiękuię tobie/ iżem nieieſt iáko inſzy ludźie/ Drápieżni/ nieſprawiedliwi/ cudzołożnicy/ abo téſz iako tento Celnik MurzNT Luc 18/11 [przedkład tego samego tekstu BibRadz, RejPos, WujNT]; KrowObr 242v; y daleś nas w ręce nieprzyiaćioł náſſych nieſpráwiedliwych y bárzo złych/ y przeſtępnikow Leop Dan 3/32; BibRadz Luc 18/11; SarnUzn B8; GórnDworz Hh3; RejPos 199v; CzechEp 7; LatHar 317; WujNT Luc 18/11.

W przeciwstawieniach: »sprawiedliwy (7), wierny (2), pobożny ... niesprawiedliwy« (10): iż ktorzykolwiek ludzie wierzą w tego Krolá/ ſą ſpráwiedliwi w Kroleſtwie Bożym. A ktorzy záſię niewierzą/ ſą nieſpráwiedliwi/ y ſą w kroleſtwie Dijabelſkim/ wietznie potępieni. KrowObr 180v, 57v; Vmieć Pan pobożne ludźi z pokuſzenia wybawić/ á nieſpráwiedliwe ná ſądny dźień ku karániu záchowáć BibRadz 2.Petr 2/9, I 208c marg; Był Saul s przodku dwie lecie dobrym á ſpráwiedliwym krolem [...] Ale Potym był okrutny nád ludem/ nieſpráwiedliwy/ vſtáwámi Boſkiemi gádził BielKron 64v; KuczbKat 85; KarnNap D4v; Kto wierny ieſt w mále/ y w wielu wierny ieſt: á kto w mále nieſpráwiedliwy ieſt/ y w wielu nieſpráwiedliwy ieſt. WujNT Lue 16/10, s. 530.

W charakterystycznych połączeniach: niesprawiedliwy(-a, -e, -i) człowiek (3), farao, hetman, instygator, krol (4), krolestwo, ludzie (9), mąż, pan, przełożony, sąd (4), sędzia (12), szafarz (2), szynkarka, tyran, wojsko.

Szeregi: »grzeszny a niesprawiedliwy« (1): Przetoż od grzeſznych á nieſpráwiedliwych ludźi/ niemogą ſie/ by też nalepſze vcżynki podobáć. WujJudConf 102. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»niesprawiedliwy i niepobożny« (1): iedná rotá prośiłá/ áby ich ſtárośćie błogoſłáwieńſtwo ſwoie poſłał: Druga záwołáłá/ iſz tego nie godzien/ bo ieſt nieſpráwiedliwy y niepobożny SkarŻyw 30.

»niesłowny i niesprawiedliwy« (1): co ieſli vczyniſz [odbierzesz raz dane nagrody]/ [...] ſam nieſłownym y nieſpráwiedliwym Krolem v wſzech ludźi zoſtánieſz. OrzRozm R4.

»niesprawiedliwy a (i) zły (a. nagorszy)« [szyk 2:1] (3): y dałeś nás w ręce [...] krolowi nieſpráwiedliwemu y nagorſſemu nade wſſyſtkę źiemię [et regi iniusto et pessimo ultra omnem terram]. Leop Dan 3/32; RejPos 78v; RejPosWstaw 42. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

α. W funkcji rzeczownika (52): RejWiz 122v marg, Cc7v; Tego ktory oſſiáruie ze źle nábytego/ ofiárá ieſth zmázána: á nie ſą dobrze miłe Bogu náigráwánia nieſpráwiedliwych. Leop Eccli 34/21, Sap 11/7; BibRadz Sap 10/3, 16/24; RejPos 218v; Nie ſpráwiedliwi ſkaráni będą/ naſienie niezbożnych wykorzeni ſię. BudBib Ps 36/29 [28], 4.Esdr 2/8, Eccli 34/20[21], Dan 13/32; CzechRozm 7v; Prózno zły ma tuſzyć ſobie/ Aby miał zmieſzkáć przy tobie: Nieſpráwiedliwy nie ſtánie Przed oczymá twémi/ pánie. KochPs 7; Phil L; WujNT 1.Cor 6/9, s. 720.

W połączeniach szeregowych (5): Zakon nye yeſt vſtáwyon ſpráwyedliwemu/ ále nyeſpráwyedliwym [sed iniustis Vulg 1.Tim 1/9] á nyepoſluſſnym bezbożnym á grzeſſnym/ złoſciwym y zmázánym rć. KromRozm II nv [idem (2)] KrowObr 227v; WujNT 1.Tim 1/9; SkarKaz 351b; nieſpokoyni/ łákomi/ nieſpráwiedliwi/ śieią wſzędźie niezgody/ nic ná dobre poſpolite nie pomniąc SkarKazSej 659a.

W przeciwstawieniach: »sprawiedliwy (21), dobry, pobożny, święty ... niesprawiedliwy« (24): OpecŻyw 134; KromRozm II nv; Nieſprawiedliwy zginie/ iáko obłok dzdzowy/ Ale ſpráwiedliwego/ grunt mocny gotowy. BielKom B7; KrowObr 227v; Leop Sap 4/16 [2 r.], 18/7, 1.Tim 1/9; BibRadz Is 5/23; BielKron 81, 467v [2 r.]; RejPos 71v; RejZwierc 70; WujJud 94; Iż on będąc Bogiem ſpráwiedliwym/ nigdy winnego niewinnym/ á złego dobrym/ nieſpráwiedliwego ſpráwiedliwym cżynić nie chce CzechRozm 217, 217; Nieſpráwiedliwy źle myśli dobrému/ Zębami zgrzyta ſproſnie przećiw iemu. KochPs 53; LatHar 268; KołakSzczęśl Cv; SMieſz ktory z was máiąc ſpráwę przećiw drugiemu/ ſądźić ſię przed nieſpráwiedliwymi/ á nic przed ſwiętymi (marg) to ieſt, práwowáć ſię przed Pogány, á nie przed Chrześćiány. (—)? WujNT 1.Cor 6/1; Vmieć Pan pobożnych z pokuſzenia wyrwáć; á nieſpráwiedliwych ná dźień ſądny ná ſkaránie chowáć WujNT 2.Petr 2/9, 1.Tim 1/9, 1.Petr 3/18.

Szeregi: »niesprawiedliwy i drapieżca« (1): [Pan] tych ktorzy dźieśięćin nie dawáli, názwał nieſpráwiedliwymi y drapieżcámi. PowodPr 24.

»niesprawiedliwy a niemiłosierny« (1): przy tey pladze Apoſtoł wſpomina/ iż ludzie ták więc ſobie zeckną/ [...] iż muſzą bluźnić imię Páńſkie á nárzekáć nań iákoby ná iákiego nieſpráwiedliwego á niemiłoſiernego. RejAp 135.

»niewierny a niesprawiedliwy« (1): A niewiernemu á nieſpráwiedliwemu iuż dawno nálezyoná drogá do zginienia iego. RejPos 334v.

»sprawiedliwy (jako) i niesprawiedliwy« (5): KrowObr 53; ábowiem [Bóg] to ſpráwuie/ iż wſchodzi ſłońce iego ná złe y ná dobre/ y ſpuſzcża deſzcż ná ſpráwiedliwe y ná nieſpráwiedliwe [super iustos et iniustos]. BibRadz Matth 5/45; BudNT Matth 5/45; máiąc nádźieię w Bogu/ iż będźie zmartwychwſtánie ſpráwiedliwych y nieſpráwiedliwych [iustorum et iniquorum] WujNT Act 24/15, Matth 5/46[45]. [Ponadto w przeciwstawieniach 21 r.]

»zły a niesprawiedliwy« (2): MurzNT 3v; y ći/ ktorzy nyepráwoſć czynyą/ to yeſt źli á nyeſpráwyedliwi KromRozm III D.

b. Wynikający z bezprawnego postępowania, nieliczenia się z prawem oraz normami moralnymi: niesłuszny, bezprawny; iniustus Vulg, PolAnt, Modrz, JanStat, Cn; iniquus Vulg, PolAnt, Modrz, Cn; falsus, sceleratus Mącz; impius PolAnt; periniquus Modrz (132): Dáy mi dlá miloſci ijmienia twégo/ niebátz ſie złych ludzi ſądu nieſprawiedliwégo OpecŻyw 114, 159; TarDuch C2v; BielŻyw 52; WróbŻołt 100/3; RejPs 122v; ComCrac 18v; Tak że też czinią Krolowie/ Kxiązęta / Ceſarze gdi nieſprawiedliwą walkę czinią [...] y wſziſczi yny ktorzi o maczaią ſwe ręcze wniewynney krwy blizniego ſwego SeklKat I3; KromRozm I I3v; LubPs X2v; Miáry káżde y wagi nie ſpráwiedliwe wſzelkiego iedzenia y pićia y kupiey wſzelkiey obáczáć/ áby korce y inne miáry pod Mieyſkim znákiem były GroicPorz b4; KAżdy ktory ſye roznmie być iákim nieſpráwiedliwym ſkazánim obciążony/ w káżdey ſpráwie od káżdego vćiążenia może áppellowáć. GroicPorz bb2v; iż to ieſt w poſpolitey rzeczy wielka ſkázá/ nieſpráwiedliwe Inwentarze GroicPorz ee4, ee4, oo3v; RejWiz 69 marg, Dd3v; Nie bądź piecżliwym o bogáctwach nieſpráwiedliwych: boć nic niepomogą w dzień ſmierći y pomſty. Leop Eccli 5/10; BIádá tym ktorzy poſtánawiáią práwá nie ſpráwiedliwe: á piſſąc/ nieſpráwiedliwość zápiſowáli: áby tylko vćiſnęli vboſtwo ná ſądzie/ á gwałt cżynili ſpráwie poniżonych ludu moiego Leop Is 10/1; one nędzniki ktorzy by też więc byli przed Tátáry rzecż ſwą prowádzili/ oſądzono by ie było niewinnemi: te on ná ſmierć zdał. A ták bárzo prętko nieſpráwiedliwe káranie podięli/ ktorzy o miáſto/ o lud/ y o nacżynie kościołá bożego rzecż á ſpráwę prowádzili. Leop 2.Mach 4/48, Iob 19/6, Ps 100/3, Sap 12/4, 13, Eccli 35/15 (10); Pánie ſędzia ſkazni tey nieſpráwiedliwey którąś vczynił zá práwną nieprzyimuię UstPraw C2; Izali będę cżyſt z wagą nieſpráwiedliwą/ y z workiem fáłſzywych gwichtow? BibRadz Mich 6/11, I 313d mary, Eccli 17/12, 2.Mach 4/48; OrzRozm Sv marg; BielKron 80, 109v, 372; Falsa causa, Nieſpráwiedliwa rzecz. Mącz 117a; iuż nie chcę pátrzyć y tych vſtáwionyeh dniow wáſzych/ obnowienia mieſiącow wáſzych/ y rokow wáſzych/ y ſobot wáſzych/ ábowiem w nich ieſt nieſpráwiedliwe ſchodzenie wáſze/ á práwiem iuż vſtał ćirpiąc to od was. RejPos 32v; Tu iuż Ppotym wiemy/ iáko z oneg o nieſpráwiedliwego ſkazánia/ onych złych á vpornych ſędzyow ſwoich/ był vbicżowan/ vplwan/ vkoronowmn RejPos [105], 72v, 218v, 289v, 334v; KuczbKat 420; Nigdy też zá nieſpráwiedliwą rzecż będzie/ dobrodzieyſtwem dobrodzieiowi nágrádzać/ káżdemu co komu należy oddáwáć ModrzBaz 1v; Było w tem ſądzie wiele rzecży nieſpráwdedliwych: Sędźiego oſzukano [...]. Obżáłowany namniey ſię niemiał zá krzywoprzyśiężcę [...] A powodowa ſtroná w iáką złośći przepáść wpadłá? ModrzBaz 86, 19v, 89v, 119v; SkarŻyw 81, 241, 509; CzechEp 101; NiemObr 26; ARiſtotimus Tjran [...] ſurowo y niepobożnie z ludźmi ſwymi ſye obchodźił. Między inſzémi nieſpráwiedliwémi iego poſtępki znáczny y to ieſt/ co nád Philodemem vczynił. KochWz 141; GórnRozm F4; Przećiwko Siodmemu. [...] Lupieſtwo/ y czynienie ſzkody drugiemu/ by też y ná woynie nieſpráwiedliwey. LatHar 117, 115, 117 [2 r.], 118; WujNT 120 marg, 121, 155, 337, 395 marg, Yyyyy3; SarnStat 160, 798, 805, 1271, 1296, 1307; SiebRozmyśl A3, D2; PowodPr 43 [2 r.]; SkarKaz 2a, 347a; Wiele nieſpráwiedliwych praw w Konſtytucyách Polſkich SkarKazSej 701a marg, 664b, 696, 697a, 701a; Przeto nie mow/ Wygrałem rzecż nieſpráwiedliwą/ Ale práwną Bo práwną muśiſz zwáć prawdźiwą. KlonWor 66, 64, 66.

W połączeniach szeregowych (1): A przetoż to zeznáć muśi káżdy/ iż odeymowánie drugiey cżąſtki Sákrámentu/ to ieſt kielichá/ ieſt nieſłuſzne/ nieſpráwiedliwe/ niezbożne. WujJudConf 247v; KarnNap D; PowodPr 39; Zepſuyćie złe nieſpráwiedliwe y do ſpráwiedliwośći przeſzkadzáiące práwá. SkarKazSej 701b.

W przeciwstawieniach: »sprawiedliwy (4), dobry, prawdziwy, słuszny ... niesprawiedliwy« [w tym: sprawiedliwy i słuszny (1)] (6): MurzHist L4v; RejZwierc 228v; ModrzBaz 62; Ieſliżeśćie tedy w nieſpráwiedliwey mámmonie wiernymi nie byli: ktoż ſię wam prawdźiwey zwierzy? WujNT Luc 16/11; któré [prawa] ſpráwiedliwé y ſłuſzné [...] té ábyſmy potwiérdzili/ á któré záśię nieſpráwiedliwé/ té ábyſmy ſkáźili SarnStat 397; SkarKazSej 696a.

W charakterystycznych połączeniach: bogactwo niesprawiedliwe(-y, -a) (2), cło, dekret (5), gniew, inwentarz (2), karanie, kauza (4), (s)kaźń (2), list, morderstwo, obrona, obwinienie (2), obyczaj, ofiara (2), panowanie, podatek, postępek (2), praca, prawo (22), przedanie, robota, rozkazanie, rzecz (17), sąd (15), sentencyja (2), skazanie (4), sprawa, statut (3), śmierć (3), ustawa, waga (2), walka (3), wiano, winowanie, wojna (2), wyrok (2), zapis, zapłata, zdanie (3), (prze)zysk (2), życie, żywot.

Wyrażenie: bibl. »niesprawiedliwa(-e) mamona, pieniądze« = mammona iniquitatis Vulg [szyk 2:1] (2:1): Cżyńćie ſobie przyiaćiele z nieſpráwiedliwych pieniędzy/ ktorzy by was przyięli do wiecżnych przybytkow ſwoich SkarŻyw 141; WujNT Luc 16/9, 11.
Szeregi: »nieprawy i niesprawiedliwy« (1): Biádá tym ktorzy práwá niepráwe y nieſpráwiedliwe ſtáwią y piſzą. SkarKazSej 696a.

»nieprzystojny a niesprawiedliwy« (1): wiele ludzi [...] nie przyſtoyne á nieſpráwiedliwe morderſtwo mężá [ob viri iniustam necem] onego z ćięſzkośćią á niewdzięcżnie przyimowáli. BudBib 2.Mach 4/35. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»niesłuszny a (i) niesprawiedliwy« = iniustus Vulg (5): GroicPorz ſv; Leop 2.Mach 4/35; co śię okazáło w niesłuſznem á nieſpráwiedliwem ártykule [in iniquissima lege] o mężoboyſtwie. ModrzBaz 24v; CzechEp 102 165. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»nikczemny abo niesprawiedliwy« (1) ieſliby ſentencia Rektorowá nikczemna abo nieſpráwiedliwa ſie bydź zdáłá [si de nullitate vel iniustitia argueretur ... sententia JanStat 219]: Conſyliarze Vniuerſitatis niech to między ſobą rozbiorą SarnStat 203.

»okrutny i (a) niesprawiedliwy« = crudelis et iniustus JanStat (3): Bo wſpomni też ſobie onę Zuzánnę/ ktora byłá vćiſniona okrutną potwarzą á okrutnym á nieſpráwiedliwym ſądem w niewinnośći ſwoiey RejPos 127; SkarŻyw 408; SarnStat 1118.

»sprawiedliwy abo niesprawiedliwy« (1): A gdy będzie od Commisſarzow przynieſiona ſprava mieyſcz tich na ktorychbysie iem zdalo czlo grobelne abo Moſtove spraviedlive abo nieſpraviedlive. My dopiro zradami naſſemi [...] niektore lifty podnieſiemy a niektore vmiarkvyemy ComCrac 13. [Ponadto w przeciwstawieniach 4 r.]

»szkodliwy a niesprawiedliwy« (1): Hasta scelerata, Szkodliwe á nieſpráwiedliwe dóbr cziych przedánie. Mącz 371b.

»uporny a niesprawiedliwy« (2): RejPos 313; Walká vporna á nieſpráwiedliwa/ Nigdy fortunna ni dobra nie bywa. RejZwierc 228v.

»zawikłany a niesprawiedliwy« (1): vpádły by [...] záwikłáne á nieſpráwiedliwe z dziwnemi hánſzlaki ony práwá obrzydłe RejZwierc 96.

»niesprawiedliwy i złośliwy« = iniquus et iniustus JanStat (3): Pánie Sędźia/ tego ſkazánia álbo Dekretu iáko nieſpráwiedliwego y złośliwego zá práwo nie przyiymuię SarnStat 807 [idem 810], 806, 810.

»zły (a. gorszy), (a, i) niesprawiedliwy« [zyk 6:1] (7): SeklKat L2v; RejPos 72v; Ledwie ſię ktora rzecż dźiałá v nas ták zła/ á nieſpráwiedliwa [Causa apud nos vix unguam fuit tam iniqua]/ ktoraby niemiáłá doſtáć obrońce ModrzBaz 141v; CiekPotr 65; SkarKazSej 696a, 700a, 702a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

W przen (1): Płotem nieſpráwiedliwym w cudze ſię wgradzáią KlonWor 4.
a. W funkcji rzeczownika (3):
»niesprawiedliwe« (2): Bo wiecznych liſtow, przivilieyow, y Poſſeſſiiey staradawnych, weczliech grobelnych, moſtovych nikomv lamacz a odmienicz zdaloſie za niespraviedlive. ComCrac 13; RejZwierz 138v.
»naniesprawiedliwsza« (1):
~ Zwrot: »naniesprawiedliwszą mieć« (1): y sſtąd mogłby bácżny cżytelnik obacżyć/ kto [...] gwałt/ y bezpráwie ćierpiał. Bo choćiażby też y ná nieſpráwiedliwſzą [!] miał: przedśię to nie ogniem ále ſłowem Bożym miáło być rozwięzowano. CzechEp 94. ~
2. Niezgodny z prawdą (14):
a. Wynikający z kłamstwa, zawierający kłamliwą treść; iniustus Vulg (11): WróbŻołt 118/118; SeklKat M2v; Aby nie obráźił [...] bliźniego ſwego/ vſzkadzáiąc go nieſpráwiedliwą przyſyęgą ná máiętnoſći iego GroicPorz y4, g2, aa2, aa2v; wiárá famá/ dobrali w kim ieſt/ dobre też [...] owoce z śiebie wypuśći: á to bez potwarzánia inſzych/ [...] y nieſpráwiedliwego do zwierzchnośći y poſpolſtwá obnoſzenia CzechEp 57; NiemObr kt, 3; GórnRozm G3; PowodPr 49.
b. Który mówi nieprawdę, kłamie; tu w przen z metonimicznymi określeniami człowieka; iniustus PolAnt (3): od fáłeſznego oſkárżenia przed Krolem/ y od potwarzy ięzyká nieſpráwiedliwego. BibRadz Eccli 51/7; podnośicie ręczę ſwe do mnie/ á głoſy wáſze nieſpráwiedliwe/ á ręce wáſze pomázáne krwią RejZwierc 261; Pánie/ [...] zátkay káżde vſtá nie ſpráwiedliwe. BudBib 2.Mach 14/36.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Iniurius, Nieſpráwiedliwy krziwdzący. Mącz 179a, 170c, 179b.

Synonimy 1. grzeszny, niepobożny, nieprawy, niesłuszny, niesprawny, zły; a. złośnik; 2. fałeszny, fałszywy, kłamliwy.

Cf SPRAWIEDLIWY

AK