Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROZCHWYCENIE

Następne hasło: ROZCHWYCONY »

ROZCHWYCIĆ (11) vb pf

rozchwycić (10), rozchycić (1) BudNT.

roz- (9), roſ- (2).

o jasne.

Fleksja

inf	rozchwycić, rozchycić

praet
	pl
2	m pers	-ście rozchwycili
3	m pers	rozchwycili
3	m an	rozchwycili

conditionalis
	pl
3	m pers	by rozchwycili

inf rozchwycić (1), rozchycić (1). ◊ fut 3 sg rozchwyci (2). ◊ 3 pl rozchwycą (3). ◊ praet 2 pl m pers -ście rozchwycili (1). ◊ 3 pl m pers rozchwycili (1). m an rozchwycili [cum N pl: ptacy] (1). ◊ con 3 pl m pers by rozchwycili (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (cztery z niżej notowanych przykładów) – XVII(XVIII) w.

Znaczenia

1. O wielu: wziąć dla siebie wszystko po kawałku, częściami (3)
2. Odebrać komuś, przywłaszczając sobie, zwłaszcza rozkraść, rozgrabić (8)

1. O wielu: wziąć dla siebie wszystko po kawałku, częściami [co] (3): Cżego ptacy żałowali/ Iż na niey [wronie] ſwe pierze ználi. Ná nię ſie wſzyſcy rzućili/ Swoie pierze rozchwyćili BierEz K2; RejFig Dd8v; Náprośił ná wiecżerzą/ więc miáſto [tj. potrawę w kształcie miasta] dał ná wet/ Lacny był ſzturm zá ſtołem/ rozchwyćili ie wnet. RejZwierz 25.

2. Odebrać komuś, przywłaszczając sobie, zwłaszcza rozkraść, rozgrabić; diripere Vulg, PolAnt, Cn; praedari, rapere PolAnt (8):

rozch(w)ycić co [= co skradziono] (7): RejZwierz 32; BibRadz Ez 29/19; Ze ledwe połowicá ná tho gdzie przyſtoi/ Obroći ſie/ oſtátek rozchwycą to moi. RejZwierc 245, 248v; BudBib 4.Esdr 16/47; BudNT Matth 12/29; iáko może kto wnidź do domu mocarzowego/ y ſprzęt iego rozchwyćić: áżby pierwey związał mocarzá onego? WujNT Matth 12/29; [BudBib 410c marg; Leop 1575 Iob 24/2 (Linde); WujPs 108/11; BielKron 1597 311 (Linde).]

rozchwycić co [= miejsce, skąd skradziono] (1): WujNT 49 marg; [Oboz Wołoſki Zołnierze rozchwyćili BielKron 1597 565].

[rozchwycić kogo [= kogo okradziono]: Tedy zapaliło ſię oblicże Iehowy ná Izráelá/ y dał ie do rąk rozchwytácżow/ y rozchwyćili ie [tj. Izraelitów] BudBib Iudic 2/14 (Linde s.v. rozchwytacz); rozchwycą rozchwytácże ſwé WujBib Ez 39/10 (Linde s.v. rozchwytacz).]

[Zwrot: »miedzy sobą rozchwycić«: Miał wielkie ſkárby ten Arcybiſkup/ ále ie brát Piotr z innemi powinnemi [...] miedzy ſobą rozchwyćili. BielKron 1597 311 (Linde).]

Szereg: »złupić i rozchwycić« (1): [Nabuchodonozor] wſzytki máiętnoſći złupi y rozchwyći bogáctwá iey [ziemi egipskiej] BibRadz Ez 29/19.

Synonimy: 2. rozdrapać, rozedrzeć, rozerwać.

Formacje współrdzenne cf CHWATAĆ.

Cf ROZCHWYCENIE, ROZCHWYCONY

KW, (LWil)