[zaloguj się]

NIEWIERNIK (221) sb m

Oba e jasne.

Fleksja
sg pl
N niewiernik niewiernicy, niewiernikowie
G niewiernika niewiernik(o)w
D niewiernikowi niewiernik(o)m
A niewiernika niewierniki
I niewierniki(e)m niewierniki, niewiernikami
L niewierniku niewiernikoch
V niewierniku niewiernicy

sg N niewiernik (8).G niewiernika (6).D niewiernikowi (2).A niewiernika (2).I niewierniki(e)m (8).L niewierniku (2).V niewierniku (14).pl N niewiernicy (25), niewiernikowie (2) [w rymie]; -owie ArtKanc; -y : -owie LubPs (3:1).G niewiernik(o)w (28).D niewiernik(o)m (43).A niewierniki (43).I niewierniki (33), niewiernikami (1); -i : -ami WujNT (1:1).L niewiernikoch (1).V niewiernicy (3).

stp, Cn brak, Linde XVIXVIII w.

1. Odszczepieniec, bezbożnik, niedowiarek; praevaricator PolAnt; infidus Calep (217): Nyechay cye wyznawáyą wſſyſcy narodowye/ R. A ſtąd ſie rozráduyą y nyewyernikowye LubPs P4 [idem ArtKanc]; Vſkárżenie ná niewierniki/ iż v nich Koſcioł bozy tu ná ſwiecie iáko iáki dziw. LubPs Q3 marg; Y nadobnie tu okázuie iáko niewiernicy opuśćiwſzy Páná Bogá/ vdáią myſli ſwe zá ſproſnymi báłwány LubPs Z6v; Złorzecżenie iákye ma być od wiernych ná niewierniki. LubPs ce2v marg; Iáko ieſt w dziwnym trapieniu od niewiernikow położon kościół ſwięthy Páńſki. LubPs ee3v marg, B6 marg, O3v marg, P3v, R, Rv marg (12); Pan vkázuie iż chce vcżynić pomſtę nád niewierniki cżáſu ſwego. BibRadz Hab 2 arg, I 141b marg, II 135c marg, 141b marg; co Sálomon nápiſał o tych wyznáwácżoch prawdy Páńſkiey: Iż ſie będą ſwiećić miedzy niewierniki iáko iſkry ogniſte miedzy trzćinámi. RejAp 89; A iż Koſcioł Páńſki ſtał po ten cżás w oney ſzcżirey/ wierney/ á prawdziwey náuce Páńſkiey/ chociay ſie nań niewiernicy tárgáli. RejAp 165v, 24, 39v [3 r.], 40, 59v, 72v (24); Othoż wierni zápráwdę przed niewierniki wiele naprzod máią/ bo ich wſzytká nádzieiá/ nie w ſwieckich możnoſciach/ ále w ſámym Pánu Bogu RejPos 7, 3, 4v, 6, 28, 31 (19); A tym maſz w wierze około zmartwywſtánia dźielnicę/ z Máchometany/ z żydy/ y z Grzegoryanki/ y z inſzymi niewierniki: którzy Chryſtuſá zá Bogá práwégo wyznáwáć niechcą BiałKat 180v; RejZwierc 174; Niewiernicy też wiernych przeſladuią; bezbożnicy pobożnych trapią CzechRozm 183v; áby w wierze/ W nádźiei/ w miłośći/ y w ſłużbie Chriſtuſowey/ wedle woley BOżey/ nie vſtawáli: áni tego niewiernikom/ przez chytrą ich Filozofią/ ſobie wydźieráć dopuſzcżáli. CzechRozm 198v, 185; ArtKanc P17; Calep 533a; Zadnego tedy Sákrámentu/ á zwłaſzczá ołtarznego [...] nie godzi ſię dáwáć niewiernikom WujNT 30; Ktoż inſzy oprocz niewierniká/ miałby záprzeć tego/ że Pan Chriſtus rzeczywiśćie do piekłá sſtąpił? WujNT 804, 44 marg, 57 marg, 184 marg, 804; WysKaz 16; Kto kośćiołá odſtąpi nie wiernikiem ieſt. [...] Z ktorego iednośći ktorzyby ſie odłącżyli zowie ich indźiey filios ſubtractionis: ſynámi oderwánia ku zátráceniu PowodPr 29, 28, 29; Okaz iáwnie moc ſwoię Pánie niewiernikom/ Pomagáiąc nam ná nię ſwoim ſłużebnikom. CzahTr G4.

niewiernik czemu (2): RejAp 197v, 198 cf »wykrętnik (a. wywrotnik) a niewiernik«.

niewiernik czyj [= pański a. boski] [w tym: pron poss (37), G pron (15), ai poss (7)] (59): áby dopuśćili onym ludziom powſtáć á pokaráć niewierniki iego RejAp 81v; A tym miecżem ſwoim ſłyſzyſz iż nie będzie karał iedno niewierniki ſwoie RejAp 162, BB5v, CC2, CC2v, 33v, 85v (24); áby ná nas nie przyſzły ty przeklęctwá/ kthore ſą z dawná tym wſzytkim niewiernikom twoim zgotowáne. RejPos [278]; A toć iuż Pan w tey roſpráwie ſwoiey s tymi niewierniki ſwemi okázáć racżył RejPos 326v, 21, 67, 87v, 106, 106v (26); RejZwierc 205, 272v. Cf »niewiernik pański«.

W połączeniach szeregowych (5): O mogliżby ći niewiernicy/ á ći wymyſlácże/ a ći ſprzećiwnicy twoi lękáć ſie á vpádáć ná kolaná ſwoie/ oſtrzegáiąc ſie they ſrogiey nád nimi á práwie im obiecáney mocy y pomſty twoiey. RejAp 33v; Słuchayże drugiey pomſty ná thy niewierniki á ná thy wzgárdziciele álbo wykrętácże ſłowá wiernego Páńſkiego RejAp 59v; A tu rozumiey kogo tu Pan ſprzećiwnemi ſobie álbo niewierniki ſwemi á prawie iádowitemi iáſzcżorkámi zowie. RejAp 192v, 179; O wſzechmogący á dziwny Boże iákoż tho tobie bárzo łácno vcżynić s proſthatka [!] Doktorá/ z niewierniká wiernego/ z okrutniká ćichego á pokornego. RejPos 283v.

W przeciwstawieniach: »wierny (pański) (36), ludzie szczyrzy, miłośnik, swoj, święty, ci, co wierzyli ... niewiernik« (41): A nye zoſtawi nigdy ſwych ſwyętych w nyerządzye. A owſſem ye beſpyecżnye ták záchowáć racży/ Nyewyernikow ſwą pomſtą teżći nye przebacży LubPs K2; Iáko ieſt ſłodkie iárzmo Boże á lekkie brzemię iego/ ktore on kłádzye ná wierne ſwe. A iákie ieſth cięſzkie iárzmo od cżártá ná nyewierniki włożone. LubPs P5v marg; Przipominánie koſciołá ſwiętego [...] że Pan tłumi niewierniki y s fáłeſzną ich náuką á wierne ſwe cieſzy. LubPs Q3v marg, K2 marg, R4, R4v; Dźiwne ſą ty słowá/ okázuiąc ſrogi ſąd páńſki nád niewierniki/ á wielkie miłoſierdźie iego nád wiernymi BibRadz II 143d marg, Prov 2/22; iákie wezmą zapłáty á pociechy wierni iego/ iáko záſię będą ſkazáni ná ſrogie zátrácenie niewiernicy iego RejAp BB5v; iż nigdy Pan ſwoich wiernych nie opuſzcżał/ gdy niewierniki karáć racżył. RejAp 59, CC3, 24, 39v, 61v [2 r.], 62 (17); da s cżáſem ſwym vznánie Boſtwá ſwego ſwiętego. A nád niewiernikiem onym/ roſciągnie ſrogie obietnice ſwoie/ ná pomſtę á ná vpadek iego. RejPos 341, 7v [2 r.], 127v, 232 [2 r.], 263, 332v, 351v; Abowiem tu Páweł o pierwſzym vſpráwiedliwieniu mowi/ ktorym cżłowiek z niewierniká sſtawa ſie wiernym/ z nieprzyiaćielá przyiaćielem y ſynem Bożym przez Krzeſt. WujJud 111v; RejPosWstaw 22v; CzechRozm 76v, 189; CzechEp 4, 9; PowodPr 41.

W porównaniu (1): Azaſz tych przykłádów máło/ iż thák záwżdy iáko gárnce v zduná wálili ſie niewiernicy przed wiernemi. RejAp 33v.

Wyrażenia: »niewiernik cielesny« (1): choćiaſz iey [obrzeszki] ieſzcże y podziś dzień niewiernicy ćieleſni/ potomkowie Abráhámowi/ Turcy/ Tátárzy y Zydowie vżywáią CzechRozm 73v.

»niewiernik dzisiejszy« (1): Iż przykazania iego nie ſą ćięſzkie. Proſto przećiwko Niewiernikom dźiśieyſzym ktorzy mowią/ iż nie tylko ſą ćięſzkie/ ále y ku záchowániu podobne. WujNT 48.

»nędzny niewiernik« (4); O nędzny niewierniku przecż ſie nie vciekaſz do thák wdzięcżnych obietnic Páná ſwoiego od tey ſtolice ſzátáńſkiey RejAp 25, 40v, 157, 174.

»nieslachetny niewiernik« (1): A nákoniec vſłyſzyſz on ſtráſzliwy dekret nád ſobą y z inemi: Odſtąp nieſláchetny niewierniku odemnie precż/ ná wiecżne męki ſwoie/ gdyżeś niechciał nic dbáć o ſwięte Boſtwo moie. RejPos 223.

»niewiernik niezbożny« (1): iż też Ewánielia ktorey on náucżał/ y náucżáć roſkazał/ ieſt ſłowem Bożym? ponieważ wiele ieſt niewiernikow niezbożnych ktorzy tego nie przą: choćiaſz ſie ſámi wedle tego nie rządzą. CzechRozm 186v.

»niewiernik odporny i nieposłuszny« (1): Abo cżemu ieſzcże do ſzábátu prawdziwego odpocżynienia ſwoiego niechćiał Bog przypuſzcżáć niewiernikow odpornych y niepoſłuſznych CzechRozm 72v.

»niewiernik pański« (7): RejAp 27v, 131, 174v; Abowiem ſłuchay co Prorok z dawná o nim y o tákim káżdim złoſniku á niewierniku Páńſkim powiedáć racży/ á iáką pomſtę odnieść ma káżdj ná ſobie zá tę ſproſną złość ſwoię RejPos [290], 205v, [290], [290]v.

»niewiernik świata tego« (2): RejAp 40v; A tu też iuż maſz iáki ieſt zgotowan vpadek/ żáłość/ á nieomylna pomſtá niewiernikom ſwiátá tego. RejPos 322.

Szeregi: »heretyk i niewiernik« [szyk 1:1] (2): Ale potym gdy ſię Ceſárze y Krolowie do P. Chriſtuſá náwroćili/ tedy ſłuſznie ſwey zwierzchności náprzećiw Haeretykom y niewiernikom vżywáią WujNT 43, 249.

»niewiernik a licemiernik« (1): Co ſie to iuż wſzytko było okazáło przed ocżymá tych niewiernikow á tych Licemiernikow/ iáko tu y w tey Ewányeliey ſłyſzyſz. RejPos 66v,

»nic tylko niewiernik ale też miłośnik« (1): A nie tylko to okázował nád niewierniki ſwemi/ ále też y miłoſnikom ſwoim RejPos 200.

»upadłe narody świata tego i niewiernicy« (1): á owſzem będzye ſądził s Pánem ſwoim ony nędzne vpádłe narody ſwiátá tego y wſzytky niewierniki iego. RejPos 319.

»niewiernik a niedbalca o słowo [boże]« (1): Abowiem ſłuchay co Pan do thákich niewiernikow á do thákich niedbalców o ſłowá ſwoie przez Ezechielá zacnego Proroká thymi ſłowy wſkázowáć racży RejAp 192.

»nie pokutujący a niewiernik« (1): á zámykáiąc kroleſtwo niebieſkie/ y zwięzując wſzyſtki niepokutuiące á ſwowolne niewierniki. WujJudConf 86v.

»nieprzyjaciel [Chrystusa] a niewiernik« (2): A ten to ſwięty Pan dobrowolnie bez twey wſzey zaſługi/ ieſzcże ktemu iáko zá nieprzyiacielá ſwego á zá niewierniká ſwego ćirpi wſzytko/ á ná ſię przyimuie wſzytko coś ty ćirpieć miáł. RejPos 106, 106v.

»niewiernik a niewdzięcznik pański« (1): kthorzy mieli obwołáć á otrąbić y oznaymić wſzytki plagi y wſzytki ſrogośći ktore ſie máią dziać nád niewierniki á nád niewdzięcżniki Páńſkimi RejAp 71v.

»niewiernik a podstępca« (1): A iáko tu ſłyſzyſz iż oni niewiernicy á oni podſtępce/ ktorzy ſie byli náſádzili ná iákie podſtąpienie Páná tego/ gdy ie onymże rzemięſłem ich poráźić racżył RejPos 227.

»poganin i (to jest) niewiernik« (2): RejAp 90; Gdyż ty/ nie tylko ty kthorzy ſą przeźrzeni od ciebie/ Ale y pogány y niewierniki opátrowáć racżyſz/ gdy ſie iedno vciekáią á záwołáią do ciebie á do ſwięthego wſpomożenia thwoiego RejPos 218v.

»niewiernik a prostak« (1): iákoś był vderzyć racżył ná tego cżłowieká ſwiętego/ ktoregoś był miedzy niewierniki á proſtaki ſobie obráć racżył. RejPos 284.

»przeciwny [Bogu], niewiernik« (1): tedy kto znim [z Bogiem] nie ieſt w iednymże wyznániu y wierze iego/ iuż iemu przećiwnym/ niewiernikiem ieſt PowodPr 41.

»przeklęty a niewiernik« (2): A wy przeklęći á niewiernicy [...] odſtąṕcie precż RejAp 173v; RejPos [292]v.

»niewiernik a prześladownik [wiernych]« (1): nie wątpili w tym nie/ iż ſą zgotowáne pewne pociechy wiernym ktore ich iuż nigdy ominąć nie mogą. A thákże theż y pomſty niewiernikom á przeſládownikom ich RejAp 155v.

»niewiernik a spoździ(a)łego serca (nędznik)« (2): iż on tákich nie opuſzcża ktorzy ſie iedno o nim pytáią/ á prawym go ſercem ſzukáią. Abowiem[...] iż on y ty zowie być niewierniki á ſpoździłego ſercá/ á przedſię ſie im obiáwić racżył RejPos 113, 113.

»niewiernik a sprzeciwnik [Boga]« (5): Oto maſz miecż oſtry á ná obie ſtronie ſiekący Páná tego/ ſrogie dekretá á wyroki ktore pochodzą z vſt ſwiętych iego ná niewierniki á na ſprzećiwniki iego RejAp 24, BB5, 160v; RejPos 128, 284v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»zły szafarz a niewiernik« (1): ná on cżas gdy przynieſie zápłátę wiernym ſwoim/ á wiecżną pomſthę złym ſzáfárzom á niewiernikom ſwoim/ [...] cżáſu ſądu ſwoiego. RejPos 211.

»niewiernik i ten, który mieszka w kościele szatańskim« (1): Aleć iuż tu teraz dokłáda ſrogośći y pomſty ſwoiej/ [...] iż ná niewierniki y ná thy ktorzy mieſzkáią w koſciele ſzátáńſkim ma miecż oſtry y ná obie ſtronie ſiekący. RejAp 24.

»wierny pański i niewiernik« (1): Thákżeć ſie też sſthánie nád káżdym wiernym Páńſkim/ y nád niewiernikiem iego RejPos 127v. [Ponadto w przeciwstawieniach 36 r.]

»wykrętnik (a. wywrotnik) a niewiernik« (2): Słyſzyſz thu wykrętniku á niewierniku ſzcżyrym ſłowom Páńſkim/ iákie ſrogie klątwy Duch ſwięty nakłáda ná tákiego káżdego RejAp 197v, 198.

»niewiernik a wymyślacz Zakonu Starego« (1): widzimy/ iżechmy v niego wzgárdzeńſzy á w więtſzym omierżeniu / niżli ći niewiernicy á ći wymyſlácże zakonu ſtárego/ ktorzy ſie wżdy z dáleká przypátrowáli Boſtwu iego RejPos 230. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»niewiernik a złocżyńca« (1): A niewiernik á złoczyńcá iuż tu ieſzcże zá żywotá ſwego ieſt odſądzon od tych rádośći á od tych wiecżnych roſkoſzy iego RejPos [292]v.

»złośnik (a. złośliwy, a. złościwy, a. zły (człowiek)) a niewiernik« [szyk 9: 3] (12): LubPs cc6v; Potym iuż roſkazano ieſt ſiedmi Anyołom/ áby [...] wylał káżdy z oſobná [ze swej bani] gniew Boży ná niewierniki á ná złe ludzi. RejAp CC3; kthorzy [Anieli] mieli rozlicżne pomſty [...] wylewáć ná złoſniki á ná niewierniki Páńſkie po wſzey ſzyrokośći tej márney á obłudney ziemie. RejAp 131, 61v, 97v, 99; Druga przycżyná tych cudow thá ieſt/ iżby niewiernicy á ludzie złośćiwi nie ſzukáli ſobie wÿmowki/ iákoby o tym nic nie wiedzieli/ żeby on tu miał kiedy ná ſwiecie opowiedáć im prawdziwie wolą Oyczá ſwego niebieſkiego RejPos 41; Pan nic niedbáiąc ná ono ſzemránie á ná ono poſądzánie złoſnikow á niewiernikow onych/ ſzedł przedſię ná żądność cżłowieká onego do domu iego. RejPos [308], [290] [2 r.], [290]v; RejZwierc 205.

»Żyd i niewiernik« (2): iż wiárá Chrześćijáńſka od Żydow y niewiernikow názwána ieſt haereſią ábo ſektą Názáreyczykow/ ná wzgárdę Chriſtá Páná náſzego. WujNT 509; Iż to Pan ćierpi od żydow y niewiernikow/ iáwnych nieprzyiaćioł ſwych PowodPr 43.

2. Zdrajca, przeniewierca (4): O nędzny niewierniku/ przecż nie pomniſz ná to/ Iż wſtyd gdy iednem myliſz/ kole w oczy zá to. A tu prze kęs nádzyeie/ pożytku márnego/ Pſuieſz Rzecżpoſpolitą/ y ſiebye ſámego. RejZwierz 109v; Gdy Apoſtolowie s pokornemi prośbami vciekli ſie do Páná ſwego/ áby im obiáwił kogoby mieli obráć ná mieyſce niewierniká onego [Judasza]. RejPos [290]v, 320v.
Wyrażenie: »niewiernik Judasz« (1): Thy wſzechmogący Pánie/ [...] obiaw nam kthorego racżyſz ſobie powołać [...]/ áby wzyął mieyſce táiemnic twoich á Apoſtolſtwá ſwego/ s ktorych wypadł on niewiernik Iudaſz RejPos 287v.

Synonimy: 1. bezbożnik, heretyk, niedowiarek, odszczepieniec; 2. podstępca, podstępnik, zdrajca.

Cf [WIERNIK]

IM