NOWOKRZCZENIEC (144) sb m
nowokrzczeniec (110), nowochrzczeniec (25), nowokrczeniec (4), nowokrzceniec (2), nowochrzceniec (2), nowokrzeniec (1); nowokrzczeniec KromRozm III (9), BibRadz (2), BielKron (19), RejPos (5), KuczbKat, WujJud (11), RejPosRozpr, RejPosWstaw, Calep, PowodPr (3); nowochrzczeniec SeklWyzn (3), NiemObr (4), ReszPrz(3), ReszList, SkarKaz (9); nowokrezeniec SeklKat, GrzegŚm, BiałKaz; nowokrzeniec GliczKsiąż; nowokrzczeniec : nowokrzceniec : nowokrezeniec KromRozm I (11:–:1), CzechEp (7:1:–), WujNT (36:1:–); nowokrzczeniec : nowochrzczeniec : nowochrzceniec BiałKat (1:2:–), SkarJedn (1:1:1), StryjKron (–:1:1). SkarKazSej (1:1:–).
W pisowni łącznej (141), w rozłącznej (3).
Oba o oraz oba e jasne.
Fleksja
|
sg |
pl |
N |
nowokrzczeniec |
nowokrzczeńcy |
G |
|
nowokrzczeńc(o)w |
D |
|
nowokrzczeńc(o)m |
A |
|
nowokrzczeńce, nowokrzczeńc(o)w |
I |
nowokrzczeńc(e)m |
nowokrzczeńcy, nowokrzczeńcami |
L |
nowokrzczeńcu |
nowokrzczeńcach, nowokrzczeńcoch |
sg N nowokrzczeniec (5). ◊ I nowokrzczeńc(e)m (4). ◊ L nowokrzczeńcu (1). ◊ pl N nowokrzczeńcy (80) [w tym: -i (2)]. ◊ G nowokrzczeńc(o)w (13). ◊ D nowokrzczeńc(o)m (16). ◊ A nowokrzczeńce (7), nowokrzczeńc(o)w (1) BielKron. ◊ I nowokrzczeńcy (7) SeklWyzn (3), KromRozm I (2), BielKron, SkarKaz; nowokrzczeńcami (7) GrzegŚm, WujJud, CzechEp (3), NiemObr, WujNT. ◊ L nowokrzczeńcach (2) ReszPrz, SkarKazSej, nowokrzczeńcoch (1) KromRozm I.
Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI i XVIII – XIX w.
1.
Nazwa nadawana zwolennikom odłamu reformacji powstałego w. XVI w. to Szwajcarii, Niemczech i Holandii, nie uznającego chrztu dzieci i stojącego w opozycji zarówno do Kościoła katolickiego jak i do zinstytucjonalizowanych form reformacji luterskiej i kalwińskiej;
anabaptista Cn (139):
Nietrzymam z nowo chrzcżeńczy/ y ynſzymi heretiki/ y odſzcżepieńczy wiary SeklWyzn D,
c3,
d3;
Nowokrzczeńcy vczą/ Gdyz nas Kriſtus wyſwobodźił/ nyemamy nikomu poſluſſni być/ vrzędow/ przełożonych/ praw/ áni vſtaw żadnych nyemyeć. KromRozm I G2v;
A ſam przećiw Nowokrzcżeńcom/ krztu máłych dźyatek/ ktorego oni zábranyáyą/ iż onim w piſmye nyemáſz/ zwyczáyem tylko á vſtáwą koſćyołá broni. KromRozm I H4v,
Gv,
I4,
K2v,
K4,
L4v,
Mv;
Rzecze Nowokrzczenyec: Iż to wymyſly ludzkye. Koſcyoł boży tákich vrzędow/ áni vrzędnikow nye potrzebuye. KromRozm III G2v,
M6v;
Nye dbáyąć nic ná błazeńſtwá Nowokrzeńcow ktorzy tego zdrowya bronią miłem dzyathkom/ yákoby nyewyernym GliczKsiąż Dv;
BibRadz I 63c marg,
II 135d marg;
Tegoż roku ozwáłá ſie nowa druga wiárá miedzy chłopſtwem / ktorą zowiemy nowokrzcżeńcow / ktorzy máłych dzyeći krzćić niedádzą/ ták że ſie mu znowu krzćili/ ći też ſwego dobrá vżywáią ſpołu BielKron 205;
w Mimigrodzie mieśćie Monáſterſkim Nowokrzcżeńcy pánowáli Láthá 1533. ktore wykorzeniono. BielKron 290v;
bo [chrześcijanie] ſie tákież ná troie rozdzyelili/ iedni Rzymſcy/ drudzy Greccy/ drudzy Nowokrzcżeńcy z brátry/ iedni drugie potąpiáiąc BielKron 119,
118v,
119 marg,
158,
205 marg,
213v [2 r.] (
16);
RejPos 153 marg;
RejPosWiecz3 96v;
BiałKat 118v,
248v [2 r.];
pewny żywot przez zmartwychwſtánie ćiáłá nam wydźieráiąc y lekce ważąc/ zowie nas Nowokrcżeńcámi/ Epikurámi/ ludźmi zápámiętáłymi GrzegŚm 28;
Bo ieſli to dobre opiſánie Heretyká/ cżemuſz wy Nowokrzcżeńce zá Heretyki maćie; ponieważ y oni wierzą Troycę świętą/ y krzcżą ſie w imię Oycá y Syná y Duchá świętego? WujJud 20,
31,
170,
215 marg,
Mm7;
Gánimy y odrzucamy tákże Nowokrzcżeńce wſzyſtki/ ktorzy ſwoy Krzeſt powtarzáią/ y dźiatek málucżkich miedzy ludem Bożym krzćić nie dopuſzcżáią. WujJudConf 170;
Sektá Apoſtolcżykow byłá/ iáko v nas Mniſzy álbo Nowokrzcżeńcy nie mieć nic właſnego/ nie mieć żon. WujJud 213;
A przeto gánimy y odrzucamy precż Nowokrzcżeńce/ ktorzy iáko niechcą áby ludźie wierni á Chrześćiáńſcy ná Vrzędźiech byli/ y przełożeńſtwo ná ſobie nośili WujJudConf 214v;
RejPosRozpr b3;
Nie trzebá ſie nam thedy namniey oględáć ná náukę Ariuſzá/ Serwetá/ y dziſieyſzych Nowokrzcżeńcow. RejPosWstaw [213]v;
iáko Nowokrcżeńcy gregoriſte y inſzy Anticriſtowie vcżą? BiałKaz G4;
żadenſię nigdy tego ważyć nie śmiał (okrom bluzniercow Troycey S. Nowochrzceńcow/ ktorzy ſię Bogá w Troycy iedynego z poháńcy zaprzeli) SkarJedn 286;
StryjKron A6;
y zowie nas y cżyni podcżás Arriany/ Sábeliany/ pod cżás też nowokrzcżeńcámi y iáko ſię kiedy I.M. vpodoba. CzechEp 97;
názywáiąc nas nieſłuſznie (ále podobno z niewiádomośći) Nowokrzcżeńcámi/ przypiſuiąc nam to żebyſmy gdźie y iáko mogąc z zwierzchnośći ſię wybijáli CzechEp 383,
56,
57,
358 [2 r.],
364;
Dármo nas tedy Nowochrzcżeńcámi názywa/ bo z łáſki Bożey/ my żádnego chrztu Papieſkiego/ dźiećinnego nie wyznawámy/ y owſzem ſię go wyrzekamy: ná iednym prawdźiwym ponurzeniu przeſthawáiąc. NiemObr 149,
166;
Tákże o Nowochrzcżeńcách świadcży Káluinus: iż nie wierzą áby Pan Chryſtus był prawdźiwym cżłowiekiem ReszPrz 80,
78,
79;
Fanaticus ‒ Zachwicenię w iakim biwaią nowokrzczency tak ze tez kroliami ſie bic powiedaią. Calep 408a;
Widźieli/ iż rychło záś potym Nowokrzczeńcy/ zgániwſzy Biblią Brzeſką/ y omyłki iey nie máłe pokazawſzy/ wydáli drugą w Nieświeżu ieſzcze gorſzą WujNT przedm 1;
Nowokrzczeńcy ſłowo krztu y krzczenia w kośćiele zdawná zwyczáyne/ y ſákrámentowi pirwſzemu przywłaſzczone/ śmiele odrzućiwſzy/ ná to mieśce nurzánie/ ábo ponurzánie ſwe ſproſne/ błędom ſwoim kwoli/ podrzućili WujNT 11;
Iákoż dziśieyſzy odſzczepieńcy/ ták Kálwiniſtowie iáko y Nowokrzczeńcy/ chcą być pewni/ y namniey nie wątpić/ że ſą w łáſce Bożey/ y będą zbáwieni? WujNT 600;
To mieyſce fałſzuie Kalwin y z vczniámi ſwemi/ Brzeſzczány y Nowokrzczeńcámi/ ták ie przekłádáiąc. WujNT 760;
kiedy Arianowie y Sámoſátenowie poczęli bluznić boſtwo/ á Nowokrzczeńcy y Vbiquiſtowie człowieczeńſtwo Páná Chriſtuſowe WujNT 860,
przedm 2,
s. 11 marg,
22 [2 r.],
30,
333 (
30);
PowodPr 35;
Iáko byli Sádduceuſzowie y dźiś Nowochrzczeńcy niektorzy/ y w Angliey Puritani/ co mowili iż nie máſz áni Anyołá/ áni duchá ábo duſz ludzkich. SkarKaz 208b,
277b,
453b,
485b,
516a;
SkarKazSej 687a,
703a.
W połączeniach szeregowych (24): Grekowye/ Ormyánye/ Indy/ y wſſytcy Azyátycy y Afrikani wyęcey ſye ſnámi y z Rzymſkim koſćyołem/ niżli z wáſſymi Luterany/ Sákrámentarzmi y Nowokrzczeńcy zgadzáyą. KromRozm I E4, K2v, M3v, [P2]v; V Pikártow/ Huſow/ Nowokrzczeńcow/ Sákrámentarzow/ Lutheranow Proteſtántow/ y wſſech inych/ ktorzy ſye od nas odłączáyą/ wſſyſtko ſye odmyeniło? KromRozm III I4v, B6, D7, G3, K3; BielKron 213; Niechayże tu tedy vmilkną Kápárnáitowie/ Papiſtowie/ Luteranowie/ Nowokrzcżeńcy/ y tym podobni/ ktorzy vſty cieleſnemi ſwemi/ chcą pożywáć ćiáłá Páná Kryſtuſowego/ ypić kreẃ iego. RejPosWiecz2 94v; RejPosWiecz3 97v, 99; KuczbKat a2; Toć o ſobie Luteranowie/ to Sákrámentarze/ toż Nowokrzcżeńcy/ to też Troybożánie y inſze rozlicżne Sekty powiádáią. WujJud 131; A ták Heretyckie zgromádzenie/ y dziśieyſzych Sáſow/ Luteranow/ Zwingliánow/ Nowokrzcżeńcow Synágogi/ prożnoſię Kośćiołęm Bożym pokrywáią. SkarJedn 34, 349; chroniąc ſię tych ktorzy nieſnaſki y zgorſzenia w wierze Chrześcijáńſkiey cżynią/ iacy ſą Lutheranowie/ Káłwinijanowie [!]/ Nowochrzcżeńcy/ Trydeiſtowie/ y Confeſyoniſtowie/ y inſzych Báłwánow ſzátáńſkich nie máło ReszList 178; ktorzy wzięli náukę od Lutrá/ Kálwiná/ Cwingliuſá/ Nowokrzczeńcow WujNT 375, 688, 777, 783; Inſzych ſekt choć rozlicżnych y iákmiarz bez licżby iuż iákoby v nas tylko cień zoſtał: bo ie wygryzł y wygłádźił ten oſtátni płod Aryanow/ Sámoſzáteńcżykow / Troibożánow/ ábo Dwoybożánow y Nowokrzcżeńcow. PowodPr 34; SkarKaz 417b.
Wyrażenie: »samosateński, samoszatański nowokrzczeniec« [szyk 1:1] (1:1): Co iż proſto ieſt w brew Nowokrzczeńcom tym Sámoſzátáńſkim/ przeto tu Graeckiego textu odſtępuią/ á do Láćińſkiego ſię vćiekáią/ pierwey gi wzgárdziwſzy y ohydziwſzy. WujNT 726; Y to ieſt bárzo iáſne mieyſce przećiw Sámoſáteńſkim Nowokrzczeńcom / o práwym Boſtwie Syná Bożego WujNT 828.
Szeregi: »aryjani (i) nowokrzczeńcy« (
4):
PowodPr 36 marg;
Záczym trochę weyrzym w rodzenie przedwieczne/ y perſonę rożną/ y iedno z Oycem boſtwo Syná Bożego Iezuſá Chryſtuſá: przećiw dawno przeklętym Aryanom y Nowochrzczeńcom dźiśieyſzym. SkarKaz 484a,
118a,
548a marg. [
Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»lutrowieć, (i) nowokrzczeńcy« [szyk 1:1] (2): KromRozm III H3; káżdego kto do nog iego vpádáć nie chce [...] heretykuiąc/ káceruiąc/ Lutrámi/ Nowokrzcżeńcámi/ świniámi dźikimi/ beſtyámi/ potworámi niewiedźieć cżym názywáiąc CzechEp 25. [Ponadto w połączeniach szeregowych 17 r.]
»nowokrzczeńcy i pikarci« (1): Nowokrzczeńcy y Pikárći nye ſą w koſcyele. KromRozm III G3 marg. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]
»sakramentarze ani nowokrzczeńcy« (1): Iáko tedy to mieyſce Sákrámontarzom nic nie pomaga: ták áni Nowokrzczeńcom/ ktorzy kośćioły y mieyſcá ná iáwne modlitwy náznáczone ták lekce poważáią/ iáko y inne ktore mieyſcá ábo domy poſpolite. WujNT 425. [Ponadto w połączeniach szeregowych 10 r.]
»trydeici a nowokrzczeńcy« (1): Wy iuż z Trideitámi á z Nowokrzcżeńcámi niewiecie co cżynić WujJud 35v.
»nowokrzczeńcy i trojbożanie« (1): Toć tedy Pan Bog Nowokrzcżeńcom y Troybożánom/ co inácżey niżli wy rozumieią obiáwił WujJud 141. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]
»zwinglijanie albo nowokrzczeńcy« (1): iákoby też z Zwingliany álbo z Nowokrzcżency żadnego ſkłádu niemieli BielKron 210v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]
2. Ten, który został powtórnie ochrzczony (3): Y ieſcze to bierznowanie [!] w papyeſtwie trzimaią ale go zle vżiwaią/ prziwiodą dziecie do biſkupa/ a on miaſto poczwierdzenia wiari [!] vcziny ye nowokrczeńczem/ bo mu ymię inſze da niż mu nachrcie dąno SeklKat Zv; iż oni ſą nowochrzcżeńcy/ ktorzy chrzeſt ná chrzeſt wnoſzą/ y wprowádzáią. NiemObr 149, 150.
3. Ten, który został niedawno ochrzczony, neofita (2): Tego cżáſu przyſzli byli dwá mężowie święći z klaſztorá Pereáſkiego Benedikt y Ian do Polſki/ vcżyć Nowokrzcżeńcow wiáry Krześćiáńſkiey BielKron 345v; Wypráwił też Boleſław Pudicus v Alexandra Papieżá czwartego Priuilegia/ áby nowy Biſkup Iatwieżom Nowochrzczeńcom był vſtáwiony StryjKron 340.
Synonimy: 1. anabaptysta, aryjan, nowoaryjanin, nurek, ponurznik; 3. nowochrzczony.
Cf NOWOCHRZCZONY
AKtt