« Poprzednie hasło: OBDZIERŻEĆ | Następne hasło: 2. [OBEC] » |
1. OBEC (225) sb f
obec (213), obiec (12); obiec KromRozm I (3); obec : obiec KromRozm II (1:6), KromRozm III (5:3).
o oraz e jasne.
sg | |
---|---|
N | obec |
G | obcy, obecy, obce |
D | obcy, obc(e)j, obiecy |
L | obiecy |
inne | sg A skostn - w obec |
sg N obec (5). ◊ [G obcy, obecy, obce.] ◊ D obcy (1), [obc(e)j, obiecy]. ◊ [L obiecy.] ◊ A skostn w obec (219).
Składnia orzeczenia: obec była (2), obec byli (2); była BielKron; była : byli BierEz (1:2).
Sł stp: obec a. obiec, Cn: w–obec, Linde XVI – XVIII w.
- Społeczność, grupa (225)
~ W przeciwstawieniach: »wszyscy w obec ... wybrani (2), niektórzy, obrani« (4): KromRozm III H2; Ktore złącżenie nie wſzytkim wobec należy/ iedno tylko wybránym/ á tym ktore dał Bog Ociec w porucżeńſtwo á w opiekę ſynowi ſwemu RejPosWiecz2 92v; choć ták piſmo mówi przedſię tego nie o wſzyſtkich wobec ná źiemi żywiących rozumie/ ále o niektorych tylko. CzechRozm 109v, 116v.
»wszędy w obec« (1): [Rabi Janatas] ofiarę chlebá piſze być ná źiemi wſzędy wobec w przyſzćiu Meſyaſzowym BiałKat 346.
»wszy(s)tek [w tym: pl (126), sg (przeważnie z rzeczownikiem w funkcji coll.) (18)], *wszen [w tym: pl (48), sg (z rzeczownikiem w funkcji coll. (1)] w obec« [w tym: konstrukcje: wszystek w obec + sb a. pron (170), wszystek + sb a. pron wobec (23)] = in commune Vulg, Modrz; omnes Vulg, PolAnt, Modrz, JanStat; generatim, toto genere Modrz; generaliter omnes, in omnibus, generaliter a. universaliter universi JanStat [szyk 170:23] (144:49): KromRozm I B, G3, I2; KromRozm II b, e2v, e4v, g4, n; wſſyſtko wobec krzeſciáńſtwo rádo nyerádo zwirzchnoſć papyeſką wynzawáło [lege: wyznawało] KromRozm III P7, B, B2v, H2, M5v, Q3; DiarDop 104; Nápominánie wſzytkich w obec ku dzyękam zá dobrodzyeyſtwá Páńſkye LubPs F2v marg; GroicPorz t2; KrowObr 16v [2 r.], 17v; áleſz to wſſyſtcy w obec vczyniemy [in commune faciamus] przećiwko Gábáá. Leop Iudic 20/9; wſſyſtkiego nacżynia w obec [omnia autem vasa] złotego y ſrebrnego/ było pięć tyſięcy/ ośmſet/ y ſſeśćdzieſiąt. Leop 3.Esdr 2/14, Num 26/41, Ier 50/29, 3.Mach 6/35, k.*2v, 1.Petr 5/5; Ktore to vchwały y Státuty chcemy y roſkázuiemy/ áby od wſzech w obec poddánych náſzych iáko komu należą chowány y wypełniány były. UstPraw K3, Kv; Liſt pierwſzy do wſzech wobec Piotrá świętego Apoſtołá. BibRadz II 128a, *2v, *3v, Num 11/10; BibRadzBaz ktv; BielKron 100, 308, 334v, 476; Figere omnes maledictis, Wobec o wſziſtkich źle mówić. Mącz 205c, 366a; Prot B3v; RejAp [Ff5]; nuż wſpominánie miánowicie kilka oſob Fráncuſkiego narodu/ y w obec wſzytkich Francuzow GórnDworz B2; á wobec záś miedzy wſzemi ludźmi/ kto nie płákał/ ten vmiał tę ták wielką cznothę chwalić GórnDworz Bb3, D4, O2, V7, V8, Y2 (13); RejPosWiecz2 92v; Roſkazánie o chrzćie ieſt powſzechné/ ná wſzythek kośćiół wobec przynależące BiałKat 256, 176, 258v; KuczbKat 9, 235; WujJud A8, 25, 26, 63, 84 (8); WujJudConf 33v, 74, 84, 87, 88v (8); BudBib Ier 25/20, 24; BudBibKaw A2v; BiałKaz Bv, Mv; BudNT przedm b3v, k. z4, z7 żp, Bb3, Cc2v; StryjWjaz Cv; [Izajasz] przez wſzyſtkich wiele ich rozumie/ á nie wſzyſtkich wobec. CzechRozm 110v; Mowi ſie wobecż o wſzyſtkim żywocie Chriſtiáńſkim/ ktory ſie w zaprzeniu ſámego ſiebie należy CzechRozm 231, A2, A2v, A4 żp, A7, 76v (19); KarnNap A4v; że ſię w Turcech ták záchowuie/ iż wſzytcy w obec ludźie/ choćia też y bogáći/ y zacnych domow/ w dźiećinnych lećiech/ bywáią wyucżeni rzemiosłá iákiego ręcżnego ModrzBaz 13; trzeba ábych o wſzytkich w obec [de toto genere] Vrzędźiech powiedźiał. ModrzBaz 39; y ieſliby wſzytcy wobec [in commune] tego niedoyrzeli/ ábo pirwey nieopátrzyli/ żeby Rzecżpoſpolita vłomku iakiego nieodniosłá. ModrzBaz 50, kt, 3v, 13, 32v, 49v (13); SkarŻyw 257, 362; ZapKościer 1582/32v; StryjKron A; CzechEp 4, 46, 54, 57, 63, 158, 361; NiemObr 4, 38, 43, 84, 85 (10); WerGośc 204; PudłFr 28; GórnRozm Bv, E2; ále wſzjſcyć to ludźie ták máli iáko y wielcy wobec mówią/ żeſmy zginęli KochWr 19; PaprUp C2v; ActReg 125; GórnTroas 73; KochFrag 49; OrzJan 111; LatHar 562, 593; [listy inszych Apostołów pisane są] do wſzytkich wiernych: y dla tegoż ie zowią Kátholickimi/ to ieſt powſzechnymi/ ábo dowſzech w obec. WujNT 516, 31, 56, 76, 249, 516 (9); ABY SIĘ WSZYSTKIM WOBEC dobrze działo, Król oko opátrznośći ma mieć SarnStat 333; A my żadnému innému tákowégo vrzędu nie damy/ iedno iednému z tych cztérzéch/ którzy obráni od wſzyſtkich wobec będą [ab omnibus generaliter JanStat 485] SarnStat 556, 12, 13, 18, 19, 54 (27); CzahTr D3; Wſzyſtkich wobec poſpolićie proſzę/ [...] Iż króćiuchno zechcećie poſłucháć/ Spráwy ktorą będę wam powiedáć. PaxLiz A4v.
»pospolity, w obec« (1): ćiáło y Krew Syná Bożego ieſt poſpolita w obec krześćijáńſka offiárá KrowObr 178v.
»społecznie, w obec« (1): ták to vcżynić obiecał/ ieſiiżeby złożywſſy poſt/ ſpołecżnie w obec wſſyſtcy Pánu Bogu ſie modlili Leop *2v.
»w obec, zgoła« = generatim et universe Modrz [szyk 1:1] (2): Ale iż ták oni wobec zgołá wſzyſtko piſmo ſtárego przymierza zakonem názywáią CzechRozm 84; ModrzBaz 49v.
»wszędzie i w obec« (1): [przyrodzenie ludzkie] nie łácno poymuie tego co wſzędźie y w obecz ieſt/ y do tákiey rzeczy z trudnością ſerce ſkłánia/ chybá do tákiey ktora tu ieſt y teraz SkarKaz 39a.
»(bądź) w obec i (bądź) zwłaszcza« [szyk 1:1] (2): KromRozm III B2v; GDyż śie wiele rzecży w Chrześćijáńſkiey náuce ludźiem podawa/ o kthorych trzeba miec [!] pewną y mocną Wiárę/ bądź o káżdey zwłaſzcżá/ bądź w obec o wſzyſtkich KuczbKat 9. ~
Synonimy: rzeczpospolita, społeczność, towarzystwo; wyrażenie przyimkowe: »ogołem«, razem.
LW