Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OBŁAPAĆ

Następne hasło: OBŁAPIAĆ SIĘ »

OBŁAPIAĆ (67) vb impf

o oraz oba a jasne (w tym w pierwszym a 3 r. błędne znakowanie).

Fleksja

indicativus
inf	obłapiać
praes
	sg	pl
1	obłapiåm	obłapiåmy
2	obłapiåsz
3	obłapiå	obłapiają

praet
	sg		pl
2	f	-ś obłapiała	m an
3	m	obłapiåł	m pers	obłapiali
	f	obłapiała	m an
	n		subst	obłapiały

fut
	sg
3	f	będzie obłapiała

imperativus
	sg
2	obłapiåj

inf obłapiać (8). ◊ praes 1 sg obłapiåm (15). ◊ 2 sg obłapiåsz (3). ◊ 3 sg obłapiå (2). ◊ 1 pl obłapiåmy (1). ◊ 3 pl obłapiają (3). ◊ praet 2 sg f -ś obłapiała (1). ◊ 3 sg m obłapiåł (5). f obłapiała (4). ◊ pl 3 m pers obłapiali (1). subst obłapiały (1). ◊ fut 3 sg f będzie obłapiała (1). ◊ imp 2 sg obłapiåj (1). ◊ part praes act obłapiając (21).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) – XVII w.

Znaczenia

1. Obejmować rękami, ściskać (często o geście sympatii, miłości itp.) (66)
- W przen (1)
- Przen (3)
- a. O kontaktach erotycznych (6)
2. Przyjmować (1)

1. Obejmować rękami, ściskać (często o geście sympatii, miłości itp.); amplecti Vulg, Mącz, Calep, Cn; complecti Mącz, Calep, Cn; amplexari HistAl, Mącz; cingere Mącz, Calep; circumdare Mącz; circumplecti Calep (66): BierEz F2v; Przybieżeli mężowie/ [panie] proſząc obłápiáły/ By ſie iuż nie tułáiąc/ rádſzey gárdło dáły. RejZwierz 47v; BielKron 125v; Complector, Oſięgam Ogarniam/ Obłapiam. Mącz 62b; Circundo, Okrążam/ Obłápiám [!]/ Obtaczam. Mącz 92a, 8a, 54a, 303d [2 r.]; Krewnik záſię weſoł/ ſkacże/miłuie/ obłápia/ dałby bárzo rad káżdemu by iedno co miał. RejZwierc 3v; Complector – Obłapiąm, obeimuię. Calep 227b, 64a, 198b, 227b.

obłapiać kogo (27): BierEz Q2v; OpecŻyw 18v, 20v, 39, [80], 147v; Leop Gen 46/29, Mar 10/16; RejFig Dd7v; BielKron 53, 104v; Dźiś ſąſiádá obłápiam/ iutro z nim zá włoſy Prot B2; GórnDworz Z2; HistRzym 132; RejPos 251; GrzegŚm 27; SkarŻyw 112, 171, 293, 349, 441, 593; KochTr 9; ActReg 84; Y wźiąwſzy dźiećiątko/ poſtáwił ie w pośrzod ich: á obłápiáiąc ie [cum complexus esset] (marg) á wziąwſzy ie ná ręce (–) rzekł im WujNT Mar 9/36, Mar10/16. Cf »obłapiać jeden drugiego«.

obłapiać co (9): [Maryja] ſtála podle krzyża/ oblapiaiątz krzyż ſwégo milégo ſyna OpecŻyw 145v, 151v, 157v; [król] obłapiał iego [Kletusa] ciało nartwe [!] á ranę zatwarzał BielŻyw 105; Cżemu rzecż ktorą miłuiemy obłapiaiącz ku pierſiom przytulamy. GlabGad D6; SkarŻyw 92; á ty nieſzczęſliwa [matko] [...] Obłápiaſz źimné groby/ w których (ách niebogo) Skłádłáś dziatéczki ſwoie zágubioné ſrogo. KochTr 14. Cf Zwroty.

W połączeniu szeregowym (1): matuchna [...] żądá ciebie karmitz/ ij na ſwych rękách noſytz/ tzalowatz ij oblapiatz. OpecŻyw 20v.

W charakterystycznych połączeniach: obłapiać mile, pięknie, z radości, wdzięcznie, żądliwie.

Zwroty: »obłapiać nogi, za nogi« [szyk zmienny] (1:1): SkarŻyw 133; Accido – Przipadąm, Obłapiąm zanogij vpadan vnog. Calep 13a; [BielKron 1597 120 (Linde)].

»obłapiać jeden drugiego« (1): Turcy [...] żegnáli ſie ſwym obycżáiem obłápiáiąc ieden drugiego/ iákoby ſie iuż nie mieli widzieć. BielKron 251.

»obłapiać ramiona [czyje]« (1): Iákiémi mię córa ma námilſza prośbámi Nálęże? z iáką twarzą będźie obłápiáłá Rámioná mé/ gdy ná śmierć będźie iuż iść miáłá? ZawJeft 32.

Szeregi: »całować, (i, a) obłapiać« [szyk 6:6] (12): matka [...] z wielką pocżliwoſcią ij z boiaznią/ tzaluiąutz ij oblapiaiątz k ſobie go [synaczka] przitulila OpecŻyw 15v, 22v, 147v; Brata Beniamina dzywnie vmyłował Płacżąc nad nim z radoſći obłapiał czałował RejJóz P5; BielKron 104v; GórnDworz Z2; HistRzym 132; SkarŻyw 112, 349; Calep 306b, 332b, 334a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»obłapiać i kłaść ręce [na kogo]« (2): Y obłápiáiąc ie [dziatki małe]/ y kłádąc ná nie ręce [complexans eos et imponens manus super illos]/ błogoſláwił ie. Leop Mar 10/16; WujNT Mar 10/16.

»witać, obłapiać« (1): Gdy nagorę zaprowadzieł Arcyxiązę. Czekalismy, witał obłapiał kazdego. ActReg 84.

W przen (1): Sercem cie potzaluwám/ a chutki oblapiám w tobie ſie wielmi kochám ij barzo roſpálám. OpecŻyw 18v.

Przen [kogo, co] (3): ZOná zacna pocżćiwa/ tę figurę miáłá/ Pod nadobnym drzewecżkem/ Oliwnym ſiedzyáłá. A máćicá iey s piersi/ Winna wyraſtáłá/ A ſwemi gáłąſkámi/ drzewko obłápiáłá. RejZwierz 118; Oto trwożliwy świat á przedśię go miłuią/ coż gdyby był ſpokoyny? pięknego iákobyś ſię trzymał/ ktory ták ſproſnego obłápiaſz? WysKaz 11.

Zwrot: »ołtarze obłapiać« = modlić się; zwracać się do Boga (1): Ciebie my w ſwych vćiſkach/ pánie náſz/ wzywamy/ Y twé ołtarze święte obłápiamy. KochPs 71.

a. O kontaktach erotycznych [w tym: kogo (5)] (6): FalZioł V 52; Ach nieſtétyſz widźiałem gdyś go opłápiáłá [!] Ach/ by nie wſtyd powiedźieć/ widziáłém [errata zmienia: widźiałem] gdyś dáłá. PudłFr 32.

W połączeniu szeregowym (1): Białemi głowámi vwijáią/ obrácáią: á w tem goleni odkrywáią/ obłápiaią [amplexus exercentur]/ cáłuią/ podſzcżypuią/ wſzetecżnie pomácywáią. ModrzBaz 54v.

Zwroty: »obłapiając [kogo] całować« (1): Zatym go wiodłá do łożnice á obłápiáiąc go cáłowáłá [amplexans collum eius osculabatur eum] HistAl N2.

»obłapiać niewiastę cudzą« (1): nýe ſluſzno mężowi ktorý chwali boga prawdzýwego a żywego obłapýatz nýewýaſtę cudzą a całuiącą a chwalącą bałwany głuche HistJóz B4v.

»żonę obłapiać« (1): Kato Rzymyánin złáyał á sfukał był yednego zacnego myeſſcżániná [...] dla thego iż przed corką żonę obłápyał GliczKsiąż E.

2. Przyjmować [co] (1): posłowie Ormiáńſcy [...] ten zdrowy Synodálski dekret [...] ze wſzelákim nabożeńſtwem y posłuſzeńſtwem przyięli/ przyimuią/ y obłápiáią. SkarJedn 319.

Synonimy: 1. obejmować, przytulać, ściskać; 2. przyjmować.

Formacje współrdzenne cf ŁAPAĆ.

Cf [OBŁAPIAJĄCY], OBŁAPIAN, OBŁAPIANIE