Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OCHORZAŁOŚĆ

Następne hasło: OCHORZEĆ »

OCHORZAŁY (13) part praet act

Oba o prawdopodobnie jasne (tak w o- oraz chorzeć); a jasne.

comp ochorzalszy (1).

Fleksja

sg
m	N	ochorzalszy	f	N	ochorzałå	n	N	ochorzał(e)
	A	ochorzał(e)go		A	ochorzałą		A
	I			I	ochorzałą		I
	L			L			L	ochorzał(e)m

sg m N ochorzalszy (1). ◊ A ochorzał(e)go (1). ◊ f N ochorzałå (3). ◊ A ochorzałą (2). ◊ I ochorzałą (2). ◊ n N ochorzał(e) (3). ◊ L ochorzał(e)m (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (cztery z niżej notowanych przykładów) s.v. ochorzeć.

Znaczenia

Chory, cierpiący, schorowany (13)
- Przen (11)

Chory, cierpiący, schorowany (13): iż w tych oſtátecżnych cżáſiech ſwoich á w they oſtárzáłośći ſwoiey/ nie cżuie thakich mocy y śił w ochorzáłem ciele ſwoim/ iákie przed tym miał w kwitnączey młodośći ſwoiey LubPs A3; To ácżći prawdá ieſt/ iżći iuż ku ſtárośći nie ták buyne á poſkocżne [ciało] być muśi/ ále iżby ſie nie miáło w niwecż nie przygodzić/ máło tego widamy/ chybá iżby było iákie názbyt ochorzáłe/ á od Páná Bogá ſkaráne. RejZwierc 164.

Przen (11): A ktoż ieſt ochorzálſzy? á ktoż ieſt więcey trądem záráżony? iedno ty nędzny cżłowiecże/ ktory leżyſz práwie iáko ná ſmiertelney poſcieli w grzech [!] twoich RejPos 81; Zmiłuy ſie nádęmną miły Pánie/ boć ieſt ták ochorzáła we mnie nędzna duſzá moiá RejPos 81, [236]v.

W połączeniu szeregowym (1): będzye záſię ożywioná [...] tą nędzna á ták bárzo ochorzáła á grzechem iáko iádem práwie záráżona niewinna duſzycżká twoiá. RejPos 256.

W przeciwstawieniu: »ochorzały ... uzdrowiony« (1): też ochorzáłe ſumnienie nigdy nie może być cudzą wiárą vzdrowione RejPos [236]v.

Zwrot: »ochorzały leżeć« (1): iż ochorzáła leży w tobye nędzna duſzá twoiá RejPos 76.

Szeregi: »nędzny a ochorzały« [szyk 3:1] (4): ciáło twoie [...] wiecżnie y bez końcá iużby ten boleśćiwy wrzod ćirpieć muſiáło poſpołu y z oną ochorzáłą á nędzną duſzycżką twoią RejPos 326v, 75, 255v, 327v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»ranny a ochorzały« (1): gdy vſłyſzy ony pocieſzliwe ſłowá iego [Pana]/ ktoremi on [...] pocieſzáć racżył każdego tákiego ránnego á ochorzáłégo ſwego RejPos 327v.

Synonimy: chory, mdły, niedołężny, niemocny, niezdrowy, osłabiały, osłabiony, słaby, ułomny.

Cf OCHORZEĆ