[zaloguj się]
[pdf]

1. ODDANIE (83) sb n

o oraz a jasne (w tym w a 3 r. błędne znakowanie); -é (2), -e (1); -é OpecŻyw; -é : -e SarnStat (1:1).

Fleksja
sg
N oddanié
G oddaniå
D oddaniu
A oddanié
I oddani(e)m, oddanim
L oddaniu

sg N oddanié (27); -é (1), -e (1), -(e) (25). ◊ G oddaniå (25). ◊ D oddaniu (7). ◊ A oddanié (9); -é (1), -(e) (8). ◊ I oddani(e)m (3), oddanim (1); -(e)m LibLeg, ModrzBaz; -(e)m : -im ZapKościer (1:1). ◊ L oddaniu (11).

Składnia przydawki dopełniającej równoznacznej z dopełnieniem sprawcy: oddanie przez kogo (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

I. Rzeczownik od „oddać” (78):
1. Danie; redditio Cn [w tym: czego (17)] (21):
Wyrażenie: »oddanie broni« (1): bespieczni będą zdrowia swego [...] za oddaniem broniey bez zadnei ranzon [? lege: rzeczy?] albo okupu wolno będą pusczęni ActReg 75.
Szereg: »oddanie albo wzięcie« (1): Tesserae nummariae, Pieniędzne cechy oddánia álbo wźięćia pieniędzy. Mącz 452a.
a. Darowanie (1):
Wyrażenie: »oddanie Bogu« (1): iż dáry ná vżywánie y ochędoſtwo kośćiołá y ołtarzów ofiárowáne/ bywáią poświęcone przez oddánie Bogu WujNT 98.
b. Danie do przechowania (1):
Zwrot: »dać w oddanie« (1): zeznalá yſch bramow kthore yey kaſzka zaſzyą wroczila Lokczi 4 Catharzynye Czerwownye [...] dala woddanye LibMal 1547/133v.
c. Zapłacenie, uiszczenie świadczeń (6):

W połączeniu z rzeczownikiem określającym rodzaj świadczenia [w tym: czwartej a. piątej części (2), poboru (2), kontrybucyjej (1)] (5): ieſliby Poborca ná deláciiéy kogo niewinnie podał/ tedy zá vkazániém kwitu zupełnégo oddánia Contribuciiéy/ ſtronę wolną Stároſtá od wſzyſtkiégo vczynić będźie powinien SarnStat 345; Oddánie czwartey części. SarnStat 361 marg, 88, 344, 345.

Przen (1): Iezu ktorys winniczę koſcioła twoiego prałatom ku ſprawianiu y ku owoczu oddaniu cżaſu twego naiął. TarDuch B7.
d. Przekazanie rzeczy otrzymanej celem dostarczenia właściwemu odbiorcy (4): (marg) Mieyſce oddánia prowentow. Czás oddánia ich. (–) NA mieyſce y czás opiſny pan Podſkárbi Koronny y Deputaći ziácháć ſie máią/ [...] y mieſzkáć tám trzy niedźiele ſpełná dla odbiéránia tych prowentów. SarnStat 362.
Wyrażenie: »oddanie listu« = traditio litterarum Mącz (2): Lyſth theſz drvgy kthori do Baſch pyſchemy [...] yem odda. alye przed oddanyem lyſthv thak ma mowycz LibLeg 11/135v; Mącz 93a.
e. Zwrócenie właścicielowi (3): Za ktorim oddanym ſsumy wyſzy mianowanym sliachętny Andrzęy glinsky yest zadał od sliachetnego Cristofa Tępskyego aby mu podziękowanye vczinięl Cristoff tępsky ZapKościer 1587/73v.
Szereg: »oddanie abo przywrocenie« (1): [Tarkwinijus prosił] áby mu były dobrá iego wrocone [...]. [...] Około oddánia ábo przywrocenia dobr deliberácya cżyniłá ſie Phil E.
Przen [czyje komu] (1): Ktorą rzecż iáko támże záraz wywodźi z 1.Kor. 15. o oddániu ſynowſkim kroleſtwá BOgu Oycu CzechEp 248.
f. Dostarczenie dokumentów urzędowych; exhibitio Calep (4): Poprawa Rad Koronnych z posły ziemskiemi po oddan[i]u spisku około obrony Diar 90; ZapKościer 1584/49; Calep 388b; ten pozew od oddánia przez dwu ſzláchćicu y Woźnégo będźie w ſobie zámykał termin ſześć niedźiél. SarnStat 605.
2. Odpłacenie, odwdzięczenie się, rewanż; retributio Vulg, Mącz, PolAnt; talio Mącz, Cn; recompensatio BartBydg; compensatio, hostimentum, pensatio Mącz; relatio meritorum a. gratiae, renumeratio officiorum a. benevolentiae, vicissitudo Cn (28): BartBydg 129b; TarDuch A7; LubPs Q; Kiedy ſpráwuieſz obiad/ álbo wiecżerzą/ nie wzyway przyiaćioł thwoich/ [...] by ćie też záś y oni nie odproſili do ſiebie/ á ſtháłobyć ſie oddánie Leop Luc 14/12; Mącz 11c, 159b, 237c, 288c, d, 464a; RejPos 171v; wedle dzielá rąk ich/ day im/ náwroć im nagrodę ich. (marg) wł: oddánie. (–) BudBib Ps 28/4; KochFrag 49.

oddanie czego komu [sobie] (1): co cżyniſz w nádzyeię iákiego vmnożenia pożytku ſwego/ álbo też w nádzyeię oddánia iákiey pocżćiwośći ſobie. RejPos 243v.

oddanie za co (3): Nutritia, Myto/ zapłátá/ á oddánie zá dobrodźieyſtwo wychowánia. Mącz 255c, 466c; WujNT 26.

Wyrażenia: »oddanie dobrodziejstwa« = antipelargesis Calep [szyk 1:1] (2): przetoż też onych dobrodzieſtw oddánia nie ſkąd inąd iedno od ſwiátá ſpodzyewáć ſie mogą RejPosWstaw [414]v; Calep 77a.

»rowne oddanie« (1): Talio, Równe oddánie/ Równa zápłátá/ Równa pomſtá Mącz 438d.

»oddanie zapłaty« (1): ktorá [korona sprawiedliwości] ieſt oddanijé záplaty/ za dzialanijé dobrych vcżynków OpecŻyw 188v.

Szeregi: »nawiedzenie [= pomsta], oddanie« (1): Przyſzły dni náwiedzenia [visitationis]/ przyſzły dni oddánia [retributionis] BudBib Os 9/7.

»pomsta, oddanie« (1): Bo dzień pomſty [ultionis] (ieſt) Iehowy/ rok oddánia [retributionum] przy [= sporu] Cyiońſkiey. BudBib Is 34/8.

»oddanie abo (a) zapłata« [szyk 1:1] (2): Mącz 466c; To oddánie ábo zapłátá w niebie zá dobre vczynki [...] pokazuie/ iż vczynki dobre wiernych máią ſwą zaſługę WujNT 26.

W przen (2): niebali ſie Boga/ y roſciągnął rękę ſwoię w oddaniu. TarDuch A5v.
Wyrażenie: bibl. »oddanie na duszę [czyją]« = oddanie komu (1): thak niechci będzie oddanie na duſzę moię [ita retributio in animam meam]. WróbŻołt 130/2.
α. Dar dany w rewanżu; antidorum (antidoron) Mącz, Calep, Cn (2): Mącz 95a; Antidora – Oddorawanie [!], oddanie. Calep 76a.
β. Zrekompensowanie straty materialnej (1):
Wyrażenie: »oddanie we dwojnasob« (1): ſzkodá bywáłá nágradzána/ ábo oddániem we dwoy naſob [dupli restitutione]/ ábo dániem wniewolą/ ábo záprzedániem złodźieiá. ModrzBaz 78.
3. Danie pod opiekę, powierzenie Bogu (3): Bądź pozdrowioná naświętſza duſzo Páná náſzego Iezuſá/ ná krzyżu dla nas w ręce Oycowſkie oddána. Przy tym oddániu ia tobie dźiś j záwżdy polecam duſzę moię LatHar 267.
Wyrażenia: »oddanie samego siebie (a. nas samych)« (2): Devotio – Oddanie ſamego ſziebie, obiecanie, offiarowanię. Calep 316b; WujNT 116.

»oddanie pod wolą i zrządzenie boże« (1): Doſkonáły przykład poſłuſzeńſtwá/ y oddánia nas ſámych y woley náſzey pod wolą y zrządzenie Boże/ we wſzytkich trudnośćiách y przećiwnośćiách WujNT 116.

4. [Zawarcie związku małżeńskiego:
Wyrażenie: »oddanie małżeńskie«: ktory [król Janusz] vmárł roku 1540. w rok po oddániu Małżeńſkim StryjKron 763.]
5. Przekazanie wykonanej pracy; ustąpienie z urzędu [czego] (2): Abowiém oni [robotnicy sypiący wał] rádźi w poſrzodku czynią Pagorek/ á ku Bórćie przyſtruże ku oddaniu roboty. Strum F2v; áby kożdy Zupnik/ który kupi Zupy od Królá Iego M. był powinien tákże wiele wróćić ſoli/ iáko przyiął [...]. A ieſliby po oddániu Zup ſwégo vrzędu ták wiele/ iáko przyiął/ nie oddał/ tedy wſzyſtko ma zápłáćić królowi gotowémi pieniądzmi SarnStat 375.
6. Spełnienie, wywiązanie się (3):
Wyrażenia: »oddanie powinności« (2): Krótkiégo vżycz czáſu mátce do oddánia Powinnośći ſynowi/ y z nim pożegnánia GórnTroas 52; WujNT 170.

»ślubow oddanie« (1): W zborze wyernych vcżynyę ſwych ſlubow oddánye. LubPs F2v.

7. Uczynienie; wyrządzenie, wyświadczenie komuś; przeważnie w wyrażeniach z rzeczownikiem określającym rodzaj czynności (14):
Zwrot: bibl. »oddać oddanie« (2): O cżorko babilońska miſerna bogoſlawion ktory tobie odda oddanie twoie [retribuet tibi retributionem tuam] WróbŻołt 136/8, ſſ2.
Wyrażenia: »oddanie chwały« = nabożny hołd (2): kiedy mieśce y przybytek P. Bogu ſwemu/ do oddánia chwały máieſtatowi iego chętliwie gotowáli. LatHar +4, 70.

»oddanie ofiary« = dokonanie ceremonii ofiarowania (1): Aaronowi/ y ſynom iego śmierćią zágrożono/ ieſliby kiedy śmiał do ołtarzá/ ná oddánie ogniſtey ofiáry przyſtąpić LatHar 245.

»oddanie ostatecznej posługi« = sprawienie pogrzebu (1): vśilne ſtáránie/ y Nabożeńſtwo ktoreś W.X.M. w oddániu oſtátecżney poſługi/ Sławney pámięći Kśiążęćiu Słuckiemu [...] pokazáłá WysKaz )?(3.

»oddanie przysięgi« = uroczyste, urzędowe przysiężenie (7): Czás oddania Przyſyęgi trwa do południá w dźień ku Przyſyędze nákazány. GroicPorz zv, ſ, zv, z2, z2v, oo2 [2 r.].

»oddanie świadectwa« = zeznanie w sądzie jako świadek (1): áby káżdy ktoby ieno był pozwan do oddánia świádectwá [...]/ pod wiárą á ſumnieniém prawdę powiedźiéć był powinien SarnStat 614.

8. Wyrażenia w znaczeniu ‘wyklęcie, przeklęcie’ (4):

»oddanie szatanowi, czartowi« [w tym: czego na co (1)] = wyklęcie (2:1): CzechRozm 248v; Skąd znáć/ że y to/ lub wyłącżenie ze Zboru/ lub cżártowi oddánie/ lub też zá pogániná pocżytánie/ nie ma ſię dźiać od wiernych [...]. (Bo grzeſzniká [...] winni ſą inſzy duchowni [...] nápráwowáć [...]: á to po onym oddániu ná trapienie ćiáłá iego ſzátánowi. CzechEp 30.

»oddanie wszemu złemu« = złorzeczenie (1): Devotio etiam Przeklęcie/ oddánie wſzemu złemu. Mącz 508a.

9. Tłumaczenie terminów „apodosis, redditio” ‘druga część okresu retorycznego’ (1): Apodosis, Latine, Redditio, Figura seu schema, Rethoricum est. Oddanie/ álbo/ przyſtoſowánie rzeczi ku rzeczy. Mącz 12c.
** Bez wystarczającego kontekstu (2): Traditio, Nauká/ Oddánie. Mącz 93a, 93a.
II. Rzeczownik od „oddać się” (5):
1. Poddanie się czyjejś władzy, opiece; ślub wierności (prawdopodobnie zawsze wobec Boga) (2): Devotorius, Co ku oddániu álbo przeklęciu należy. Mącz 508b.

oddanie czyje (1): Przez wſſyſtkie dni oddánia ſwego/ [nazarejczyk] święthym będzie Pánu. Leop Num 6/8.

2. Poświęcenie, ofiarność (1): Ták też ten vććiwy á vcżony cżłowyek Trepká ná to wſſytko wyodł ſyny Páná Poznáńſkyego [...]. Zá co [...] powinnosć yemu dobrodzyeyſtw á oddánya myáłaby zacna vrosć GliczKsiąż L6v.
3. Połączenie się kobiety z mężczyzną, spełnienie małżeństwa (2):
Szereg: »śłub i oddanie« (1): Abowiem w káżdey ſpráwie małżeńſkiey napirwey bywa ſmowá/ potym ſluby y oddánie RejAp 157v.
Przen (1):
Szereg: »ślub a oddanie« (1): Slubu á oddánia dokonał/ gdy iuż ſam przyſzedł cieleſnie/ y złącżył ſie s ćiáłem náſzym RejAp 158.

Synonimy: I.2. nagroda, nagrodzenie, oddarowanie, oddziałanie, oddzielenie, odpłata, odsługa, odsłużenie, odwetowanie.

Cſ ODDAĆ, ODDAĆ SIĘ

KW, MG