[zaloguj się]
[pdf]

ODMIENIENIE (35) sb n

-mie- (31), -mię- (4); -nie- (34), -nię- (1).

o oraz pierwsze e jasne; -nie- (8), -nié- (1); -nie- : -nié- SarnStat (4:1); -e z tekstów nie oznaczających é oraz -é lub oznaczających niekonsekwentnie.

Fleksja
sg
N odmienieni(e)
G odmienieniå
D odmienieniu
A odmienieni(e)
I odmienieni(e)m
L odmienieniu

sg N odmienieni(e) (12). ◊ G odmienieniå (6); -å (5), -(a) (1). ◊ D odmienieniu (3). ◊ A odmienieni(e) (5). ◊ I odmienieni(e)m (2). ◊ L odmienieniu (7).

Sł stp w innym znaczeniu, Cn, Linde brak.

I. Rzeczownik od „odmienić” i (lub) „odmienić się” (27):
1. Uczynienie a. stanie się innym, przekształcenie, przeinaczenie; mutatio Mącz, PolAnt; transfiguratio Mącz (19): Y obacżył to był Pan z dawná/ iż tá trudność zakonu onego narodowi lydzkiemu [!] nieznośna byłá/ obiecał to przez Proroki ná wielu mieyſcach łáſkáwiey odmienić. [...] Iáko y Izáiaſz Prorok nadobnie o tym odmienieniu piſze RejPos 32v; SkarŻyw 131.

odmienienie czego (10): Z ktorich [rzeczy pływających w urynie] pewniey podczaſz mozeſz poznacz niemoc wczłowiecze: [...] a nizli z barwy iey [uryny] czirwoney białey /czarney/ y inſzych/ a tho dla łacznego odmienienia barw/ ale ty rzeczy ktore ſą w vrinie: nieodmieniaią ſie FalZioł V 6v; Iakoż tho widamy iż thez ludzie chocia z ciepłych krain przichodzą do zimnych, gdy ſie iuż tham przyłożą powiethrzu czudzemu tedy thak dobrze piją y iedzą iako y oni czo ſie tam zrodzili, to wſzitko czyni odmienienie ich ſkładnoſci dla inſzego powietrza. GlabGad G3v; KromRozm II e2v; KrowObr 151v; BibRadz I 426b marg; Mącz 63c, 219b; RejPos 32v; SkarŻyw 312. Cf Wyrażenie.

odmienienie czego [= przez co] (1): [Kardynał Kampejus mówił] dzywuiąc ſie tákim mężom zácnym cierpieć miedzy ſobą tákie odmyennośći w náuce Piſmá Swyętego [...]. Kſiążętá dáli odpowiedź co ma być ſzkodliwego co ma przynieść tho odmienienie náuki Luterowey/ rozumiemy dobrze BielKron 200.

W połączeniach szeregowych (2): [Św. Paweł Efezejczykow] ku vgodźye/ odmyenyenyu żywotá/ ſkromnoſci/ ſtátecznoſci/ záchowányu powinowátſtwá káżdego/ ſtałoſci/ y czuynoſci pobudza. KromRozm II e2v; IAko w káżdych ile ich kolwiek wyſzło y wychodzi Kſięgach z Drukárni/ omyłki ſie w Literach/ y w ſyllábach álbo ich przenieſieniu/ odmienieniu/ opuſzczeniu/ zopákowániu/ álbo vmnieyſzeniu/ tráfiáią Czytelniku mili StryjKron 792.

Wyrażenie: »[czego] w lepsze odmienienie« (1): Niechay będźie ſerce moie nowe/ z ſtrony ſpraw moich w lepſze odmięnienia LatHar 231.
Szeregi: »odmienienie i odnowienie« (1): iż prawdźiwa pokutá ieſt odmienieniem y odnowieniem żywotá. BibRadz I 426b marg.

»odmienienie i sprzewracanie« (1): Tu ſlyſzyſz iáwne odmienienie y ſprzewrácánie ſlow Duchá Swiętego? KrowObr 151v.

W przen (1):
Wyrażenie: »odmienienie serc« (1): iáko wiele mogą ná odmienienie y wzruſzenie ſerc ludzkich słowá Boże SkarŻyw 312.
a. Przeobrażenie, przeistoczenie (5):

odmienienie czego pod czym (1): (marg) O prawdziwym ćiele Bożym w Sákrámenćie. Odmienienie iſtnośći chlebá/ pod oſobámi ktore zoſtáią. (–) Nád wſzyćiek rozum świeckiey Philozophiey/ odmienia ſię iſtność chlebowa/ w iſtność inſzą SkarŻyw 337.

odmienienie czego w co (3): Leop Am 8 arg; ktore przemienienie Kośćioł Powſzechny Tránſſubſtánciácyą (to ieſt odmienieniem iedney iſtnośći w drugą) bárzo przyſtoynie zowie WujJud 263v; SkarKaz 243b.

odmienienie czyje (1): po wſzytkie dni wieku mego cżekáć będę/ áż przyidzie odmienienie moie [z martwego w żywego]. BudBib Iob 14/14.

[Wyrażenie: »ostatnie odmienienie« [czyje]: = koniec świata: nie bliſku być oſtathnie odmienie/nie [!] wſzego narodu ludzkiego. FlinsCunDzień C8v.]
2. Zastąpienie kimś lub czymś innym; mutatio Modrz; immutatio JanStat (8): iákos Bogá porzućiłá/ á dyabłáś ſię chwyćiłá? O wielce nędzne odmienienie LatHar 150.
Wyrażenia: [»odmienienie jednego po drugim«: iſzby byli prorocy [...] nauczyli/ o wſtąpowaniu a odmynieniu [!] iednego po drugim kroleſtw na tym ſwiecié [!] BrentTrepCat 110v.]

»odmienienie reliijej« (1): Polſkiey po odmienieniu religiey/ iáká odmianá PowodPr 5 marg.

a. Użycie innej formy [czego] (3): Práwieſmy ſtráćili vżywánie tego słowá TY. Mowiąc do iednego/ ták trzeba rzec [!] ſtoſowáć/ iákoby ſię do wiela mowiło. Drudzy nieprzeſtawáią ná odmienieniu licżby/ ieſlibyś oſoby nieodmienił. ModrzBaz 59v; w których [ziemiach] pozwy dla odmięnienia litery álbo ſłowá [ob immutatam literam vel dictionem JanStat 528] [...] zwykły bydź pſowáné SarnStat 752 [idem] 824.
b. Nastąpienie po kimś na jakieś stanowisko (3):

odmienienie kogo (2): do kthorego [cesarza] Kſiążęthá Luterſkie poſłáli poſły ſwoie ſthymi Artykuły/ ieſli im przyrzecżenie vcżyni przeſpiecżne/ ieſli też łáwicá ſądowna będzie opráwioná przez odmienienie pierwſzych/ [...] tedy niebędziem ſie wymáwiáć ſpoſlug/ y potrzeb rzecży poſpolitey BielKron 221; SarnStat 1118.

odmienienie czyje (1): áby Stároſtowie Wielkiéy Polſki główni/ bądź po śmierći/ bądź po odmieniéniu ſwym/ kśięgi vrzędu ſwégo [...] wedle vſtáwy ſtáréy ná Ratuſzu Poznáńſkim w zámknieniu położyli SarnStat 541.

II. Rzeczownik od „odmienić” (6):
1. Oddzielenie, odróżnienie [kogo, czego] (2): Stádu piątno/ bydłu znák/ owcom tákże: dla odmienienia ſkor/ gdy zdechnie. GostGosp 106.

odmienienie od kogo (1): thám że [...] będźie odmienienie ſpráwiedliwych od nie ſpráwiedliwych/ nieſpráwiedliwi wiecżną śmierćią pomrą. Spráwiedliwi będą żyć w vwielbionych ćielech BielKron 467v.

2. Odwołanie; retractatio Mącz; abrogatio Calep (4): Retractatio, Odmienienie/ odwołánie Mącz 462b; Calep 7b.

odmienienie czego (2): A gdy będźie vchwaloné ruſzenié poſpolité/ ku odmięnieniu iego [ad illam immutandam JanStat 692]/ Séymy niemáią bydź ſkłádáné SarnStat 123 [idem] 299.

III. Rzecz przeobrażona [w co] (1):
Szereg: »przetwora a odmienienie« (1): tedy fałſz á nieprawdę ći powiedáią/ ktorzy mowią/ że iuż oná ſwiątość/ nie ieſt chleb áni wino/ iedno przetworá iákaś/ á odmienienie w ciáło. RejPosWiecz3 96v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Permutatio, Odmienienie. Mącz 239c.

Synonimy: I.1.a. transsubstancyjacyja; II.2. oddalenie, odłożenie, odwołanie.

Cf ODMIANA, ODMIENIĆ, ODMIENIĆ SIĘ, ODMIENNOŚĆ

MP