Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ODPRAWCA

Następne hasło: ODPRAWIAĆ SIĘ »

ODPRAWIAĆ (26) vb impf

o oraz oba a jasne.

Fleksja

indicativus
inf	odprawiać
praes
	sg	pl
1	odprawiåm	odprawiåmy
3	odprawiå	odprawiają

praet
	sg
3	m	odprawiåł
3	f	odprawiała

fut
	sg
1	m	będę odprawiåł

imperativus
	sg	pl
2		odprawiåjcie
3	niechåj odprawiå

conditionalis
	sg
3	m	by odprawiåł

inf odprawiać (6). ◊ praes 1 sg odprawiåm (4). ◊ 3 sg odprawiå (6). ◊ 1 pl odprawiåmy (1). ◊ 3 pl odprawiają (2). ◊ praet 3 sg m odprawiåł (2). f odprawiała (1). ◊ fut 1 sg m będę odprawiåł (1). ◊ con 3 sg m by odprawiåł (1). ◊ imp 3 sg niechåj odprawiå (1). ◊ 2 pl odprawiåjcie (1). ◊ [part praes act odprawiając.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII (z Cn) – XVIII w. s.v. odprawić.

Znaczenia

1. Załatwiać, wykonywać, realizować (13)
- a. Wykonywać czynności związane z pełnioną funkcją publiczną lub uczestniczyć w nich (4)
  - α. Rozpatrywać, rozstrzygać sprawę sądową (2)
- b. Wykonywać czynności kultowe (3)
2. Odpowiadać komuś (2)
- Przen (1)
3. Wysyłać, wyprawiać (6)
- a. Kazać odejść (1)
4. Obdarowywać, wyposażać, zaopatrywać (5)
- Przen (2)
- a. Dawać; przen (1)

1. Załatwiać, wykonywać, realizować; defungi efficere Calep; agere, expedire, explicare, exseqm, fungi, obire, peragere, perfungi Cn (13): Efficio – Dokonuię, odprawiąm. Calep 351a.

odprawiać co (wyraz o znaczeniu ogólnikowym) (2): Calep 1006a cf odprawiać co czym; PudłFr 67 cf »swe sprawy odprawiać«.

odprawiać co (czynność lub stan) [= wykonywać] (2): Defungor – Pracą odprawiąm. Calep 297b; [gżegżelica] W cudzym gniaźdźie odpráwia nierządne połogi KlonWor 60.

odprawiać co [= robić to, co związane jest z czymś] (1): przecz Appellácyey ná dálſzym dniu [strona] nie odpráwiáłá GroicPorz bb4v.

odprawiać co czym (1): Stimuleus – Rzecz ktorą kolenim odprawiami. Calep 1006a.

Zwroty: [»odprawiać naturę swą« = mieć stosunek seksualny: ⟨introiens ad uxorem⟩ semen fundebat in terram odpravyaÿ{v}c nature ſwv/ nazemÿe wypuſzczal/ a nye wſſąd zonÿ ſwey TomZbrudzBrul Gen 38/9.]

»swe sprawy odprawiać [jak]« (1): Niechay záwżdy ſwé ſpráwy odpráwia ſczęśliwie PudłFr 67.

a. Wykonywać czynności związane z pełnioną funkcją publiczną lub uczestniczyć w nich; celebrare, iudicare JanStat (4):

Zwrot: »sejmy odprawiać« (2): Séymy y ſtánowienia rzeczy/ kiedy tego będzie potrzebá w Lublinie álbo w Parcowie [...] máią odpráwiáć [conventiones et parlamenta ... celebrabunt JanStat 113] SarnStat 28 [idem] 990.

α. Rozpatrywać, rozstrzygać sprawę sądową (2):

odprawiać kogo [= czyją sprawę] (1): Ano iedno bogacżow kilká odpráwiáią/ A nędznikom przez tydzyeń ſądy odwołáią. RejWiz 123v.

Zwrot: »kauzy odprawiać« (1): Inné wſzyſtkié kauzy práwo świetckié ma odpráwiáć [Alias ... causas iudicium seculare debet iudicare JanStat 238] SarnStat 216.

b. Wykonywać czynności kultowe (3): muśić dla téy woyny kośćiół ſtać puſtkámi/ A ia ſam nieſzpór będę odpráwiał z wróblámi. WyprPl Cv.

Zwrot: »odprawiać służbę Pańską [jak]« [szyk zmienny] (2): przeklęty ieſt (mowi Hieremiaſz męcżennik y Prorok) ktory ſłużbę Páńſką odpráwia zdrádliwie. LatHar [+10] [przekład tego samego tekstu] 122.

2. Odpowiadać komuś [kogo] (2): Spitaicie teras onego Pana o Skarbi Tikocinſkie/ ktori ono poſli waſze gdi ſie onich pitali zroſkazania waſzego/ niewſtidliwie odprawiac ſmial [...] ſpomiewiſkiem [!] znich mowił PaprUp K2.

Przen (1):

Zwrot: »krociuchno odprawiać« (1): A cżymżeć moy miły Pánie to nędzne zebránie tho záſłużyło iżeś im ták ty drzwi otworzył? Oto nas krociuchno odpráwia/ ſłuchay co Pan mowi do thám tego zebránia: Iżeś chował ſłowá moie RejAp 39.

3. Wysyłać, wyprawiać; amandare, extrudere, relegare Mącz; amittere, dimittere Cn (6): Relego, Odſyłam/ záś wrácam/ odpráwiam/ oddalam. Mącz 187a, 206c.

odprawiać kogo (3): Tabellarios extrudere, Kwápiąć ye odpráwiáć. Mącz 467a. Cf odprawiać kogo dokąd

odprawiać kogo dokąd (2): gdyſz my czyą do Turek odprawyacz raczyly, doſzycz doſtateczną Inſtructyąſmy thobye daly MetrKor 38/500. Cf Zwrot.

Zwrot: »posły odprawiać [dokąd]« (1): a od moyego wielkyego ymyenya roſzkazanye donyego [wałaskiego wojewody] wiſlo. abi do zadnich ſtron poſlow nyeodprawyal. any poſſilal. MetrKor 46/47.

Szereg: »nie odprawiać ani posyłać« (1): MetrKor 46/47 cf Zwrot.

a. Kazać odejść [kogo] (1): (did) Kupieċ odprawia Plebána: Iſz mu nic poniem (—) Iuż gdzie raċjṡ Oyċe ſwietý Tłucz ſwę [!] golieni y piety RejKup n5v.

4. Obdarowywać, wyposażać, zaopatrywać (5):

odprawiać kogo czym (2): Odpráwiął [!] dźieſięćią kop ná wieś páná źięćiá BielSat D4 [idem] BielRozm 30.

Przen [kogo czym] (2): RejZwierz 36v; ktorzy z Ołtarzá báráná ofiárowánego Bogu biorą/ á Ołtarz pokádźiwſzy/ dymem Bogá odpráwiáią OrzRozm H2.

a. Dawać; przen [co] (1): Więc też ziemiá inácżey ſwą lichwę odpráwia Inácżey cżłowiek KlonWor 79.

Synonimy: 1. odbywać; 2. odpowiedać; 4. obmyślać, omyślać.

Formacje współrdzenne cf PRAWIĆ.