[zaloguj się]
[pdf]

ROZKRZEWIĆ SIĘ (19) vb pf

roz- (11), roſ- (8).

się (10), sie (9).

o oraz e jasne.

Fleksja
praet
sg pl
2 m rozkrzewiłeś się m pers
3 m rozkrzewił się m pers rozkrzewili się
f rozkrzewiła się m an
n subst rozkrzewiły się
plusq
sg pl
3 m m pers rozkrzewili się byli
f była się rozkrzewiła m an
conditionalis
sg pl
2 m byś się rozkrzewił m pers
3 n subst by się rozkrzewiły

fut 3 sg rozkrzewi się (3). ◊ 3 pl rozkrzewią się (1). ◊ praet [2 sg m rozkrzewiłeś się.] ◊ 3 sg m rozkrzewił się (4). f rozkrzewiła się (1). ◊ 3 pl m pers rozkrzewili się (2). subst rozkrzewiły się (4). ◊ plusq 3 sg f była się rozkrzewiła (1). ◊ 3 pl m pers rozkrzewili się byli (1). ◊ con 2 sg m byś się rozkrzewił (1). ◊ 3 pl subst by się rozkrzewiły (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

1. Rozrosnąć się, rozplenić się; przen; multiplicari Vulg (2): iáko widzimy narod Xiążąt Giedrockich/ iż począwſzy od Wiliey we dwu milach áż do Liflandſkich gránic tego domu płodna winnicá hoynie ſie rozkrzewiłá. StryjKron 355.

W porównaniu (1): KołakSzczęśl B3v; [Spráwiedliwy zákwitnie iáko Pálmá: rozkrzewi ſie iáko Cedrus Libáńſki. Leop Ps 91/13].

Szereg: »rozkwitnąć się (a. [zakwitnąć]), (i) rozkrzewić się« = florere, multiplicari Vulg (1): Spráwiedliwy cżłowiek/ iáko drzewo pálmowe rozkwitnie ſię/ y iáko Cedér y Lyban roſkrzewi ſię. KołakSzczęśl B3v [przekład tego samego tekstu] [Leop Ps 91/13].
2. Rozmnożyć się, stać się liczniejszym, powszechniejszym; multiplicari Vulg (12): GroicPorz B4v; á [żebyś] był żyw y roſkrzewił ſie/ á żećby błogoſláwił w źiemi do ktorey w chodziż Leop Deut 30/16; Acż przedſie nieprziaćiele moi żywią y vtwierdzeni ſą ná mie: y rozkrzewili ſie ći co mie nienawidzą nieſpráwiedliwie. Leop Ps 37/20; MycPrz I Cv; iáko zá cżáſu Arryuſzá/ Neſtorá/ Mácedoniuſzá/ y gdy ſie iuſz kośćioł ták ſzeroko rozkrzewił/ á tákiemi kácerſtwy rozrywáć pocżął. SkarJedn 81; SkarŻyw 269; StryjKron 245; Rozkrzewiły ſię [...] bez miáry grzechy moie LatHar 145, 139; [WerReguła 25].

rozkrzewić się czym [= przez co] (1): Ták tedy [...] ty ſie narody Sławańskie od Morzá Trackiego áż do Weneckiego ſzeroko dzielnośćią rycerską rozkrzewiły StryjKron 100.

W charakterystycznych połączeniach: rozkrzewić się barzo, gruntownie, szeroko (2).

Zwrot: »rozkrzewić się po wszytkiemu światu« (1): Kośćioł P. Chriſtuſow [...] ſię wnet rozłoſł [!] y roſkrzewił po wſzytkiemu świátu WujNT 57.
Szeregi: »roznieść się i rozkrzewić« (1): y ták ſię [kościół] widomie roznioſł y roſkrzewił nigdy nie vſtáiąc/ ále záwżdy roſnąc WujNT 393.

»rozrość się i rozkrzewić« (1): WujNT 57cf Zwrot.

3. Umocnić się, utrwalić się, rozwinąć się (5): Ale miłość kthorey ſie ſprzećiwić trudno/ thák ſie byłá dobrze w ſerczach ich rozkrzewiłá/ iż [...] GórnDworz Aa5; SkarŻyw 374; Zá wieku iego [Chrystusa]/ ſpráwiedliwość zákwitnie/ y pokoy ſię roſkrzewi [Orietur ... abundantia pacis Vulg Ps 71/7] LatHar 399, 570.
a. O chorobie (1): Co [tj. franca] gdy ſye iuż bárzo rozkrzewi/ [...] nietylko w mozgu/ [...] ále w inſzych częśćiách/ [...] iad ſwoy rozmnaża Oczko [40].
b. [Nabrać sił, pewności: [o monarsze moskiewskim:] byłeś według powſzechney powieśći kłodą nie náſyconą/ á gdyżeś roſteł/ y roſkrzewiłeś ſię/ pocżąłeś wierzgáć [cf Deut 32/15] NeothAcros Av.]

Synonimy: 1. rozkorzenić się; 2. pomnożyć się, przyrość, rozmnożyć się, rozmoc się, rozpłodzić się, rozrodzić się, rozrość się, rozszyrzyć się.

Formacje współrdzenne cf KRZEWIĆ SIĘ.

Cf [ROZKRZEWIENIE], ROZKRZEWIONY

SBu