Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROZPŁODZIĆ

Następne hasło: ROZPŁODZONY »

ROZPŁODZIĆ SIĘ (17) vb pf

roſ- (13), roz- (4).

sie (12), się (5).

Oba o jasne.

Fleksja

inf	rozpłodzić się

praet
	sg		pl
3	m	rozpłodził się	m pers	rozpłodzili się
	f	rozpłodziła się	m an
	n	rozpłodziło się	subst

plusq
	pl
3	m pers	rozpłodzili się byli

inf rozpłodzić się (1). ◊ fut 3 sg rozpłodzi się (3). ◊ 3 pl rozpłodzą się (1). ◊ praet 3 sg m rozpłodził się (6). f rozpłodziła się (2). [n rozpłodziło się.] ◊ 3 pl m pers rozpłodzili się (4). ◊ [plusq 3 pl m pers rozpłodzili się byli.]

Sł stp s.v. rozpłodzić, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) s.v. rozpłodzić.

Znaczenia

1. Rozmnożyć się przez liczne potomstwo (9)
- a. [Wystąpić w większej niż poprzednio ilości]
2. Spłodzić dzieci (3)
3. Powstać od określonego przodka (o zbiorowości) (1)
4. Zaludnić się licznymi mieszkańcami (2)
5. Stać się liczniejszym, częstszym (2)

1. Rozmnożyć się przez liczne potomstwo; multiplicari Vulg, PolAnt; crescere PolAnt (9): I dał im błogoſláwieńſtwo/ y roſpłodzili ſie niepomáłu Leop Ps 106/38; BielKron 276, 318; BielSpr 58; BudBib Gen 17/20; PEwnie ći Woronicży nam ſie tu roſpłodzą/ Bo ſie wſzytko parkámi by gołębie rodzą. PaprPan Z; To trzy kroć w mieśiąc cżynią/ chcący im [żurawiom] záſzkodźić/ A onym ſię ná świećie nie dáiąc rozpłodźić. KmitaSpit A2v; [rozpłodzili ſie tám [w Egipcie] byli ták bárzo Zydowie/ iż przechodzili w wielkoſći Egipcáni BielKron 1551 7].

Szereg: »rozpłodzić się a rozmnożyć się« (1):y oſiedli w niey [Izrael w ziemi Goszen]/ y roſpłodzili ſię/ á rozmnożyli ſię [et creverunt et multiplicati sunt] bárzo. BudBib Gen 47/27.

W przen (1): Dom niezbożnych zniſzcżon będzie/ záś namiot ſzcżyrych roſpłodzi ſię [florebit]. BudBib Prov 14/11.

a. [Wystąpić w większej niż poprzednio ilości: Tamże jest [...] wójtowstwo przywilejowane, na którem już natenczas rozpłodziło się potomków sobie gospodarzów siedm LustrRus I 131, 86.]

2. Spłodzić dzieci (3): á gdy ſie roſpłodził [Kain]/ wpráwował ſyny ſwoie ná łotroſtwá á drapieſtwá BielKron 3.

rozpłodzić się z kim [z kobietą] (2): Vránius Celius [...]/ ktorego piſzą niebem/ roſpłodził ſie z żoną Weſtą/ to ieſt z zyemią BielKron 22v, 102v.

3. Powstać od określonego przodka (o zbiorowości) [z kogo] (1): s tych [synów Chama] ſie narod Kánáneyſki roſpłodził. BielKron 6v.

4. Zaludnić się licznymi mieszkańcami (2):

Fraza: »świat się rozpłodził« (2): A Gdy ſye iuż Swiát roſpłodźił wtymże Stanie zacnym/ Roſkazał Pan przodkom náſſym [...]/ Zeby káżdy cnotliwie żył wſtadło wſtąpił potym. MrowPieś A4 [idem] ArtKanc N11v.

5. Stać się liczniejszym, częstszym (2):

Zwrot: »na wszytkie strony się rozpłodzić« (1): którá [niesprawiedliwość] [...] bárzo ſye ná wſzytkié ſtróny po Polſzce rozpłodźiłá OrzQuin Y2.

Szereg: »rozpłodzić się i rozmoc« (1): [francę] do Polſki przynioſłá iedná niewiáſtá z Rzymá ná odpuſt chodząc. Pothym z Węgier ſłużebni/ áż ſie rychło roſpłodziłá y rozmogłá v nas BielKron 399.

Synonimy: 1. rozkrzewić się, rozmnożyć się, rozmoc się, rozrodzić się, rozrość się.

Formacje współrdzenne cf PŁODZIĆ.

Cf ROZPŁODZENIE, ROZPŁODZONY