[zaloguj się]

PŁODZIĆ (123) vb impf

o jasne.

Fleksja
inf płodzić
indicativus
praes
sg pl
1 płodzę płodzi(e)my
2 płodzisz
3 płodzi płodzą
praet
sg pl
1 m -m płodził m pers
2 m m pers -ście płodzili
3 m płodził, płodzi(e)ł m pers płodzili
imperativus
sg pl
2 pł(o)dźcie
3 niechåć płodzi niech płodzą
conditionalis
pl
3 m pers by płodzili

inf płodzić (24).praes 1 sg płodzę (12).2 sg płodzisz (4).3 sg płodzi (34).1 pl płodzi(e)my (1). ◊ 3 pl płodzą (20).praet 1 sg m -m płodził (1).3 sg m płodził (5), płodzi(e)ł (1) LibMal.2 pl m pers -ście płodzili (1).3 pl m pers płodzili (12).imp 3 sg niechåć płodzi (1).2 pl pł(o)dźcie (1).3 pl niech płodzą (1).con 3 pl m pers by płodzili (4).part praes act płodząc (1).

stp, Cn notuje, Linde XVIXVIII w.

1. Powoływać do życia, wydawać na świat; procreare Mącz; generare PolAnt; facere fetum a. genus, a. sobolem, fetificare, fetare, procreare fetum, propagando, procudere prolem, propagare genus Cn [w tym: kogo, co (17)] (18):
Przen (5): Słowo ieſt zdraycza rozumu/ á ięzik płodzi ſłowa cżłowiecże BielŻyw 137; RejZwierc 232b.

płodzić komu (1): Saturnus ſwe Kroleſtwá ſpokoyne nam płodźi. ModrzBaz 134.

płodzić w kim (1): Tento zakon zły grzechow/ duſſy zawydzy przeciwy/ [...]. Ten wnas owoce złe płodzy SeklPieś 31v.

Zwrot: »babie rzeczy płodzić« = mówić jak baba (1): Nie ſłucham cie bábye rzecży płodziſz/ Nam młodzieńcom ſwą powieſcią ſzkodziſz BielKom F5v.
a. O ludziach (7): A gdy widzyał Sáturnus oycá więcey płodzić ſynow niż on ſam ieden [...] vciął mu koſą rodne cżłonki BielKron 20; Mącz 67c; Poymuyćie żony/ á płodzćie ſyny y corki BudBib Ier 29/6; WujNT 726.
Zwroty: [»dziatki płodzić«: Matka czeliadna dziatki płodźy/ y onych przygląda ConfRad 33v.]

»płodzić owoc z żywota [= dziecko]« (1): niewiaſta ktora ieſt niepłodná/ ma bytz miana od boga przeklętá/ bo niezaſlużyla plodzitz owotza z żywota ſwégo OpecŻyw 3v.

Szereg: »płodzić i rodzić« (1): Impuber, Młódy/ Któremu yeſzcze łóno nieobraſtá/ Który yeſzcze płodźić y rodźić nie może. Mącz 329a.
Przen (1): Kadmus Fenicki po tym kráiu chodził/ Sieiąc zęby Smokowe ták mężny lud płodził. PaprPan Cc3.
b. O ziemi, wodzie (5): [W święto Kuczek Żydzi] ofiárowáli rozmáite naſienia ktore zyemia płodzi/ ná cżynienie dzyęki Pánu Bogu. BielKron 39, 455.
Zwrot: »płodzić płod« (1): Y rzekł Bog: niech płodzą wody płod duſzą żywiący y ptáſtwá lataiące nád ziemią [Reptificent aquae reptile animae viventis] BudBib Gen 1/20.
Przen (2): Pátrz/ co zá ſercá Scyros nędzny wyſep rodźi. (–) Tákich/ coby ſie brácką krwią zlali/ nie płodźi. GórnTroas 28.
Szereg: »rodzić, płodzić« (1): Ludźi róznych náprowádźił Bóg k Troiéy/ żeby ią zgłádźił. Nam przydźie/ kto wié/ z którémi Zyć/ niewiedźieć w iákiéy źiemi: Ieſli w téy co zboże rodźi/ Czy w téy co kámienié płodźi. GórnTroas 56.
c. O roślinie (1): Semento, semen procudo – Naſienie płodze. Calep 964b.
2. Sprawiać, że coś się pojawia, powodować powstawanie czegoś; operare Vulg; curare, facere Mącz [co] (32): FalZioł V 45v, 49v, 50v; BierRozm 8; Nie kochay ſie iż więcz miłoſcz krotką roskoſz płodzy RejJóz F6v, C7v, E4v; RejKup b4, b8v, k8; KrowObr 36v; RejWiz 21, 22v, 23, 31v, 33v; Curare cuticulam, Loſtowáć/ Vżywać/ Roskoſz płodźić. Mącz 75d, 148b, 38lc; GórnDworz D4v; RejRozpr D2v; [Astronomowie różni] W Kśięgách ſwych opiſuiąc Niebieſkie obroty/ Tákże Gwiazd rozmáitych ozdobne iſtoty. Z ktorych nam bárzo wielkie pożytki pochodzą/ Gdyż wſzyſtko cokolwiek ieſt/ nám to k woli płodzą. PaxLiz Cv; KlonWor 35; [SienHerb 426a (Linde)].

płodzić komu (5): Wierzmi Achizo ma miła Dawnom ia to obaczyła Iż to ludziom roskoſz płodzy Iedno mię cznota odwodzy RejJóz Dv, C8; Mierny cżłowiek w mowieniu/ trudnośći vchodzi/ Ale wielomowiący/ trudność ſobie płodzi. BielKom B7; RejWiz 28v, 87.

płodzić w kim, w czym (2): Y iáko ſie tá Kſieni [Rozkosz] tám z nimi kokoſzy. Iáko ſwiátem błáznuie y iáko gi zwodzi/ Y iákie zbytki w ludzyoch iákie ſzkody płodzi. RejWiz 27v; Poſpolićie zazdrość s ſzcżęśćiem chodźi/ Stąd niechući w ludzkich myſlách płodźi. BielSat H2.

W porównaniu (1): Pátrzże ná ty błazenki gdy po ſwiátu chodzą/ Iáko małpy táki śmiech w niebie ſwiętym płodzą. RejWiz 87.

W charakterystycznych połączeniach: płodzić bojaźni, boje, co dobrego, wszystko dobre, delicyje, dziwy (4), krotochwile, niechuci niewczasy, pychę, rozkosz (13), roztyrki, szkody, śmiech, troski, trudność, zbytki, zimnicę.

Szeregi: »okazować a płodzić« (1): Pyſſnego/ chełpliwego zowią nieucżonym/ ktory w rozgniewániu okázuie á płodzi pychę [qui in ira operatur superbiam]. Leop Prov 21/24.

»rodzić i płodzić« (1): Woyná Pigmeu máły/ śiłá ſtráchow rodźi/ Siłá troſki/ boiáźni/ y niewcżáſow płodźi. KmitaSpit C3.

3. Popełniać (o złych, nagannych uczynkach); operari Mącz, Vulg; facere, inire Mącz; exercere Modrz; egere Vulg [w tym: co (72)] (73): LibLeg 10/61v; LibMal 1549/150v; Cżęſto ſwary rowni zgodzą/ Ktore wielcy z ſobą płodzą BierEz L4v, R4v; BielŻyw 27; BierRozm 11; Bom i iá przed tem wielé grzéchow płodźił MurzHist L2, H; Wolno im [fałszywym prorokom] téſz ieſt opić się i co iedno chcą ſwego poſtu płodźić MurzNT 111, 88v, 111 [2 r.]; Teraz ſtroiſz nabożnośći/ Gdy nie możeſz płodzić złośći BielKom D; Abowyem ći ktorzy záwżdy ſwowoleńſtwo płodzą/ Cić po tákich drogách Páńſkich yuż nigdy nye chodzą LubPs aa4v, B4, aa5v; Przyſtoi też Sędźiemu/ pierwey niż złoczyńcę zda ná męki/ bádáć ſye pilnie cżáſu/ iáko dawno złoczyńcá kradł/ zbijał/ rc. y inne łotroſtwo płodźił GroicPorz ii3v; KrowObr 119v, 121, 227, 234; Y popalą domy twoie ogniem/ y będą cżynić ná ćię ſądy/ przed ocżymá wielu niewiaſth: y przeſtánieſz wſſetecżnośći płodzić Leop Ez 16/41, Apoc 18/3, 9; BielKron 148, 201; Libidinor, Nierząd á ſwą wolą płodzę. Mącz 192a; Stupro, Nierząd płodzę s białą głową. Mącz 424a, 50c, 105a, 13Ią, 18lb, 182a (19); okrućieńſtwo nád temi z ktorych naywiętſze pożytki biorą/ płodzą ModrzBaz 28; SkarŻyw 270; StryjKron 51; CzechEp 82; NiemObr 150, 164; WerGośc 212; Mym zdániém/ że nie [winien] káptur/ lecz ten co w nim chodźi/ Minąwſzy ſwą powinność/ y wſzeteczność płodźi. PudłFr 54; ArtKanc P20v, S7; GórnRozm Dv; Calep 310b, 956b; Tákże y mężczyzná/ opuśćiwſzy przyrodzone vżywánie niewiáſty/ zápalili ſię w ſwey pożądliwośći ieden ku drugiemu/ mężczyzná z mężczyzną ſromotę płodząc WujNT Rom 1/27, Iudae 15, s. 842, Apoc 2/14, 20, 17/2, 18/3, 9; KlonWor 30; [LorichKosz 71 (Linde)].

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): to cżłowiek płodźi cżego ſię ſpowieda. CzechEp 105.

W charakterystycznych połączeniach: płodzić bałwochwalstwo, cudzołostwo, drapiestwo, głupstwo, grozy, grzech(y) (3), kradzież, kurestwo (2), łotrostwo, morderstwo, nieczystość(-i) (nieczystotę) (10), nierząd(y) (11), okrucieństwo (2), prożnowanie, psoty, sodomiją, sromotę, swary (2), swawolność(-i) (swawoleństwo, swą wolą) (7), tyraństwa sprosne, walki, wszeteczeństwo(-a) (wszeteczność) (9), zbytki (3), złość(-i) (złoczyństwa, wszystko złe) (10).

Zwrot: »pod pokrywką, za zasłoną płodzić« = robić coś w tajemnicy (1:1): [sprzeciwiają się prawdzie dzisiejsi heretykowie] aby tą drogą [...] roſkoſzy/ złoczyńſtwa wſzelakié/ za tą záſłoną przeſpiecznié i okrom inſzych oto gniewu płodźili/ i wſzyſtko coby iedno chcieli czynili. MurzNT 108v; BielSat Gv.
Szereg: »płodzić a dopuszczać się« (1): pan Bog ty/ ktorzy tákowy grzech [gorszenie dzieci] płodzą/ á onego ſie dopuſſcżáyą każe wodą á vthopyenyem káráć. GliczKsiąż D7v.
W przen [w czym] (1): nyeboracżku choć ták buyno chodzisz/ A w ſercu ſwym tę ſproſną. złosć kędy możeſz płodziſz/ Wyedz iż ten doł ktoryś kopał ná bliźnyego ſwego/ Nye obacżyſz ſam gdy pirwey vpádnyeſz do nyego LubPs B6v.
Przen (1): O Błędna Fortuno toć náder przewodźiſz/ Práwem niewiem iakim wiele w świećie płodźiſz RybGęśli Bv.

Synonimy: 1. rodzić; 2. pobudzać; 3. broić, pachać, stroić.

Formacje współrdzenne: płodzić się, napłodzić, napłodzić się, popłodzić, popłodzić się, przypłodzić się, rozpłodzić, rozpłodzić się, spłodzić, spłodzić się, wspłodzić, wypłodzić; rozpładzać się, spładzać, wspładzać, wypładzać.

Cf PŁODZĄCY, PŁODZENIE, [PŁODZIDYM], PŁODZIENIEC, PŁODZISAMIEC

MN