[zaloguj się]
[pdf]

ROZLEWAĆ SIĘ (18)vb impf

rozlewać się (12), roźlewać się (6); rozlewać się OpecŻyw, FalZioł (3), MurzNT, Mącz (2), RejZwierc (2), SkarŻyw; roźlewać się GrzegŚm, KuczbKat, GrabowSet; rozlewać się : roźlewać się BielKron (1:2), WujNT (1:1).sie (12), się (6).

o oraz a jasne; -lé- (2) OpecŻyw, MurzNT, -le- Mącz (2).

Fleksja
inf rozléwać się
indicativus
praes
sg
1 rozléwåm się
3 rozléwå się
praet
pl
3 subst rozléwały się
conditionalis
sg
3 n by się rozléwało

inf rozléwać się (7). ◊ praes 1 sg rozléwåm się (1). ◊ 3 sg rozléwå się (8). ◊ praet 3 pl subst rozléwały się (1). ◊ [con 3 sg n by się rozléwało.] ◊ part praes act rozléwając się (1).

Sł stp brak, Cn s.v. rozlewam co, Linde bez cytatu.

1. Wydostawać się, przedostawać się (o płynie) (13):
Fraza: »krew się rozlewa« = dokonywane są zabójstwa (4): [Jan z Łaska] mowił rzecżą ſzeroką żáłuiąc roźlania krwie Krześćiiáńſkiey/ kthora ſie cżęſto rozlewa w kráinach Włoſkich y Niemieckich przez wnętrzne walki BielKron 410; ſkąd roſterki kłopoty á rozlicżne nieſnaſki roſtą/ á cżáſem ſie y kreẃ rozlewa. RejZwierc 141, 228; SkarŻyw 271.
a. Wydostawać się z naczynia, pojemnika; effundere PolAnt, Vulg (3): Wina téſz młodego/ nigdći niezléwá w ſkorniki wiotché. A gdźieby inaczyi/ roſſádzá wino młodé/ ſkorniki/ i wtemże/ i wino śię rozléwá i ſkorniki wutratę idą MurzNT Mar 2/22; WujNT Matth 9/17, s. 132 marg.
b. [Przepływać [z czego do czego]: ábowiem [gniew] nic inſzego nie ieſt iedno ſzaleńſtwo krotkie/ [...] gorzkość ktora z pęcherzá z żołći do ſerca ſię roźlewa WerReguła 128.]
c. Rozpływać się po czymś (6): Thłuſtoſci iego [jeża]/ takież y wątroba niedopuſzcża othokowi/ ani żadney złey wilkoſci wnątrz ſie rozlewać FalZioł IV 10c.

rozlewać się po czym (2): ziele [obrazki] [...] w winie vwarzone á dane ku picziu/ broni iadu rozlewać ſie po ciele/ ale gi trawi. FalZioł I 107b, *4c.

Przen (3):

rozlewać się z czego w co (1): Warro powiedał być duſzę wiátr w vſciech napirwey vwrzáły/ ná płucach miárą ſpráwiony/ á s ſercá ſie w ine cżłonki rożlewáć. BielKron 127v.

rozlewać się w którą stronę (1): Dniá ſſoſtégo plomienijé ogniſté powſtaną od ſlońtza záchodu przeciwko niebu rozléwaiątz ſie ku ſlontza wſchodu OpecŻyw 193.

a) W polemice z pojęciem Boga w trzech osobach: przekształcać się [w kogo] (1):

W przeciwstawieniu: »rozlewać się ... zrastać się« (1): Nam ieſt iednym Bogiemproſtho [!] Oćiec/ á im ieſt Troiáki ieden złożony z Iſtnośći/ y z Perſon rzecży rożnych/ A ták odmienny to Bog ieſt/ iż cżáſem ſię roźlewa w Troiákiego/ cżáſem thák ſię zraſtha że ieden z niego bywa tylko. GrzegRóżn L2v.

2. Rozprzestrzeniać się, szerzyć się; diffundi, dilabi, dimanare Cn (4): to nie według ciáłá dano rozumieć/ iedno według duchá przez wiárę/ przez ktorą bacżymy ſzyrokość dobroći Boſkiey roźlewáć ſie hoynie ná wſzytko ſtworzenie iego. BielKron 1v; Diffundo. Rozlewam/ Roſzerzam ſie. Arbor diffundit ramos, Gálężysto roście Mącz 139d; PRzyſzliſmy ná ty nieſzcżęſne [...] cżáſy/ ktorych y miłość w ludźiach gaśnie/ [...] y niepráwość ym dáley tym śie bárźiey roźlewa KuczbKat a2.

rozlewać się po czym (1): [A [Grzegorz VIII] chce koniecznie/ áby to wſzytko co iednemu mieyſcu tego Bráctwá dozwolono ieſt [...]/ áby ſie záchowáło y rozlewáło po wſzytkich kompániách tegoż Bráctwá. BzowRóż 35]. Cf Zwrot.

Zwrot: »po świecie się rozlewać« (1): GDźie ſą dowćipy/ y rozum wyſoki [...]. Gdźie obycżáie y cnot ſtek głęboki/ Co ſię po świećie wſzędy roźlewáły GrabowSet H2.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Funditur latissime, Szeroko ſie rozlewa. Mącz 139c.

Synonimy: 1.a. rozciekać się, rozpływać się, roztaczać się.

Formacje współrdzenne cf LAĆ.

Cf [ROZLEWAJĄCY SIĘ], ROZLEWANIE

SBu