Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OPŁYWAĆ

Następne hasło: [OPŁYWANIE] »

OPŁYWAJĄCY (28) part praes act

o oraz a jasne.

Fleksja

sg
m	N	opływający	f	N	opływającå	n	N
	G			G	opływając(e)j		G	opływając(e)go
	A			A	opływającą		A	opływając(e)
	I			I	opływającą		I
	L			L			L	opływającym

pl
N	subst	opływając(e)
G		opływających
A	subst	opływając(e)
L		opływających

sg m N opływający (1). ◊ f N opływającå (4). ◊ G opływając(e)j (1). ◊ A opływającą (7). ◊ I opływającą (6). ◊ n G opływając(e)go (1). ◊ A opływając(e) (2). ◊ L opływającym (2). ◊ pl N subst opływając(e) (1). ◊ G opływających (1). ◊ A subst opływając(e) (1). ◊ L opływających (1).

Sł stp s.v. opływać, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w. s.v. opływać.

Znaczenia

1. Ociekający, pełen aż po brzegi (11)
2. Spływający (3)
- W przen (1)
3. Obfitujący w co, w którym jest dużo czego (12)
4. Obfity, występujący w dużej ilości (2)

1. Ociekający, pełen aż po brzegi; superfluens Vulg, Cn; affluens Cn (11): iż nie tylko nápełniona/ ále nátłocżona á prawie opływáiąca ma być nam námierzona oná miárá náſzá/ ſwiętey łáſki á hoyne^go miłoſierdzia y opátrznośći twey RejPos [219]v.

Wyrażenie: »miara opływająca« [zawsze w połączeniu szeregowym] [szyk 5:1] (6): iż to tobie wſzytko hoyną á obfitą á opływáiącą miárą będzie oddano. RejPos 171v, 170v; CzechEp 138; Dawayćie/ á będźie wam dano. miárę dobrą y nátłoczoną y potrzęśioną y opływáiącą dádzą ná łono wáſze [mensuram bonam et confertam et coagitatam et superffluentem dabunt in sinum vestrum]. WujNT Luc 6/38; obiecuieć P. Bog zapłátę y dobrą miárą odmierzy tobie/ nátkáną/ nátrzęśioną y opływáiącą miárą/ iáko ſam ná wielu mieyſc obiecuie. SkarKaz 279a, 637b.

Szeregi: »hojny a opływający« (3): ále nam ieſzcże káżdy z oſobná ártykuł tego zakonu náſzego obiecuie hoyną á opływáiącą miárą odſypáć RejPos 171v, 185v, 266.

»sowity a opływający« (1): co to ieſt wzyąć zá to odmierzenie ſwe ſowite á zewſząd opływáiące záſię miárą ſwoią RejPos 171v.

2. Spływający; descendens, torrens PolAnt (3):

opływający na co (1): OTo iáko ieſt rzecz dobra y wdźięczna kędy bráćia ſpołecznie mieſzkáią. Ieſt iáko nawybornieyſzy oleiek ná głowie ſpływáiąc y áż ná brodę Aáronowę/ á opływáiący áż ná podołek ſzat iego [descendens super os vestimentorum eius]. BibRadz Ps 133/2.

Wyrażenia: »miodem i masłem opływający« (1): Nie ogląda ſtrumieniow áni rzek miodem y máſłem opływáiących [torrentes mellis et butyri]. BibRadz Iob 20/17.

W przen (1): iż ták ieſt iákoś powiedźiał: że ſie o to Szátan ſtára/ iákoby v wſzech narodów/ vſpráwiedliwienie náſze z łáſki BOżey/ przez Iezuſá Chriſtuſá z wiáry/ opływáiące/ we złe mniemanie przywiodł. CzechRozm 222v.

3. Obfitujący w co, w którym jest dużo czego; fluens PolAnt, Vulg; manans Vulg; affluens, abundans, perfluens Cn [czym] (12): OrzJan 27; Domieśći ćię okrom tego/ Krol wiecżney chwały/ mieścá wielce weſołego/ przeſtronego/ wſzelką vćiechą y roſkoſzą opływáiącego LatHar 681; Iáko wielka ieſt vćiechá w porządnym y vprzywileiowánym/ y doſtátki wſzytkimi opływáiącym mieśćie/ y miedzy dobremi y zgodnemi ſąśiády mieſzkáć SkarKaz 633b.

Wyrażenia: [»krwią opływający«: Poddálić ſzyie ſwoie przodkowie náſzy pod iárzmo/ [...] gdy domowymi woynámi/ bráterſką y oyczyſtą krwią opływáiącymi/ ſami ſiebie zabopolnie porażáli/ y wyniſzczáli StryjKron 214 (Linde s.v. opłynąć).]

»opływający mlekiem i miodem« = lacte et melle manans Vulg; lacte et melle fluens PolAnt [szyk 6:1] (7): Leop Deut 6/3; BudBib Ier 11/5, 32/22; Ktemu zá pracą ſwoię/ y robotę/ ſtáry zakon docżeſne miał korzyśći: ziemię opływáiącą mlekiem y miodem/ ſpokoyne ná tym świećie pomieſzkánie/ ſławę y gorę nád inne narody SkarŻyw 3, 479, 483, 500.

»opływający rzekami mleka i miodu« (1): Wprawdzie iednák w wiodłeś nas do źiemie opływáiącey práwie rzekámi mleká y miodu [quae fluit rivis lactis et mellis]/ y nadałeś nam wdzierżáwę roi y winnic. Leop Num 16/14.

Szereg: »okwity i dostatkami opływający« (1): Olgerd záś w Inflanćiech/ á Kieyſtut w Pruſiech kráinach okwitych/ y wſzyſtkimi doſtátkámi opływáiących ſobie wolno tym czáſſem buiáli StryjKron 432.

4. Obfity, występujący w dużej ilości (2): Záżby ſie też ná to nie lepiey obroćiły ony opływáiące obroki onych niepotrzebnych żołtobrzuchow co pádáią s ſtołow ich/ á ludzie niepothrzebni/ y pśi cżáſem ledwo ich zbytków doiadáią/ nie ku chwale ále ku lekkośći/ páńſkiey. RejZwierc 186v; Z wierſzem dźięki mey/ ſtrony zgodnie brzmiące/ Roſpuſzcżę Boże ták opływáiące Miłośierdźia twe lutośći niezmierne/ Roznoſząc/ miedzy ſercá tobie wierne. GrabowSet I.

Synonimy: 1. hojny, napełniony, natłoczony, obfity, sowity.

Cf OPŁYWAĆ