[zaloguj się]
[pdf]

OPUŚCIAŁY (18) part praet act

opuściały (17), opuściał (1), [opuszczały].

-ść- (9), -ſc- (4), -śc- (3), -ſſc- (1), -ſć (1).

o oraz a jasne.

Fleksja
sg
mNopuściały fNopuściałå, opuściała nNopuściał(e)
Gopuściał(e)go Gopuszczał(e) G
A Aopuściałą A
Iopuściałém Iopuściałą I
L Lopuściał(e)j L
pl
N subst opuściał(e)
G opuściałych
A subst opuściał(e)

sg m N opuściały (3). ◊ G opuściał(e)go (1). ◊ I opuściałém (1). ◊ f N (praed) opuściałå (1) OrzRozm, opuściała (1) Leop. ◊ [G opuszczał(e)j.] ◊ A opuściałą (3). ◊ I opuściałą (2). ◊ L opuściał(e)j (2). ◊ [n N opuściał(e).] ◊ pl [N subst opuściał(e).] ◊ G opuściałych (3). ◊ A subst opuściał(e) (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. W funkcji biernej: opuszczony, osamotniony; desolatus Vulg, Cn; desertus Mącz, Cn; exclusus, viduus Mącz; orbus, relictus Cn (13): Náwroczenye wſzytkich opuſcyáłych koncżyn ſwiátá tego. LubPs G4v marg, hh5; Z wyſokośći zeſlał ogień w kośći moie/ á wyćwicżył mię: rozrzućił ſieć ná nogi moię/ y obroćił mię wzad: położył mię opuśćiáłą/ cáły dzień żáłośćią ſkonáną. Leop Thren 1/13; OrzRozm C3; Nunc ego sum exclusissimus, Od wſziſtkich opuſzczony/ Opuśćiáły. Mącz 56c, 387d, 495c; Ktemu/ iż żaden ztych/ którzy ná tákie lékárſtwá ſye vdawáią/ ták opuśćiáłém nieieſt/ áby przy ſobie záwżdy kogo dla poſługi niemiał/ tento niechay go zábawia Oczko 18v; [Orbus ... opuſcyały Cervus F40 304v [idem] F42].
[Wyrażenie: praw. »imienie opuściałe« = majętność pozostawiona bez testamentu i bez dziedzica: Bona caduca seu vacantia ... Ymienye opuſcyałe, albo odumarlina Cervus F40 259v [idem] F42, F46.]
Szereg: »mizerny i opuściały« (1): áby tá Koroná twoiá/ bes Duchowney y bes Krolewſkiey pomocy zoſtawſzy/ mizerną Koroną/ y opuśćiáłą we wſzem Krześćijáńſtwie ſámá zoſtáłá OrzRozm C4v.
W przen (1): W opuſſcyáłey ſtárośći moyá nędzna głowá/ Oleyem łáſki twoyey będzye pomázaná LubPs V2.
a. W funkcji rzeczownika (3): Tyś nádzieiá pewna mizernych/ prawdziwie mátká opuśćiáłych KrowObr 177; Iż oto ia Pan wzbudzę páſterzá tákiego ná zyemi/ kthory nie będzye náwiedzał opuśćiáłego [qui derelicta non visitabit Vulg Zach 11/16] RejPos 261v; [A tes o krzizv skarge kladla y kv ssynv thes wolala [błogosławiona dziewica], kv bogv oyczv napierwey mowila: [...] racziles wibracz mnye woblvbienyczą y wdziewicze, twego Angiola przissilaiacz, Aprzecz ze mye nynyą opvsczala opvsczas? SprChęd 94; Weſel ſie niepłodna/ kthora nie rodziſz: wyrwi ſie y záwołay kthora ſie rodzeniem nieprácuieſz/ ábowiem wiele ſynow opuſſcżáłey [quia multi filii desertae]/ więcey niżli oney kthora ma mężá. Leop Gal 4/27].
Wyrażenie: »książę opuściałych« = Azazel, demon pustyni (1): wężá tego ktory zdrádził Adámá/ Zydowie vcżeni nie zową go być cżártem/ iedno proſto wężem (oni zową Azázáel) [...] ktory ieſt pan ciáłá y krwie y kſiążę te[go ſwiá]tá/ w Lewityku zowie go kſiążę opuściáłych BielKron 2v [cf ad Ghazazel in desertum PolAnt Lev 16/10].
2. Opustoszały, zniszczony; desertus HistAl, Vulg; desolatus Vulg, Cn (5): Záſię ſtamtąd iádąc przez cżterdzieſći dni/ przyecháli [!] ná polá opuſciáłe/ ná ktorych nie było nie widać wyſokiego HistAl I3; iż ten mąż á ten krol [...] będzye iáko źrodlá [!] wod cżáſu vprágnienia/ á iáko cień ſkáły okázuiącey ſie nád opuſciáłą zyemią. RejPos 312v, 312v; [LustrWpol I 16].

W połączeniu szeregowym (1): Zelżona ieſt niepomáłu [ziemia] mátká wáſſá/ y porownáná z prochem/ ktora was porodziłá: otho oſtátecżnieyſſa będzie miedzy narody/ y opuśćiáłá/ niedrożna/ y ſucha [deserta, invia et arens]. Leop Ier 50/12.

[Wyrażenie: »pustynia opuszczała«: Bowiem [Chrystus] iuż nie dobytek rozmnaża/ lecz te ktorzy bydlęcy żywot ná puſtyni opuſzczáłey tego świátá wiedli/ áby do ſwoiey owczarnie zgromadżił BzowRóż 48.]
Szereg: »bezdrożny i opuściały« (1): Aby ſſedł deſzcż ná źiemię krom cżlowieká ná puſzcżey/ gdzie żadny cżłowiek nie mieſſka/ áby napełnił bezdrożną y opuſćiáłą [ut impleret inviam et desolatam]/ á wywiodł trawy źielone? Leop Iob 38/27.

Synonimy: 1. osierociały, zapomniany; wyr.: »imienie opuściałe«: kaduk, odumarlina, wakancyja; 2. opustoszały, pusty, zaniechany.

Cf [NIEOPUSZCZAŁY], OPUSZCZONY, OPUŚCIEĆ

MŚ