[zaloguj się]
[pdf]

OZDABIAĆ (17) vb impf

o oraz drugie a jasne; w inf -dåb- (4) RejAp, RejPos, SkarŻyw, ZawJeft, -dab- (2) KromRozm II, GroicPorz; w pozostałych formach -dåb-.

Fleksja
inf ozdåbiać
indicativus
praes
sg pl
3 ozdåbiå ozdåbiają
praet
sg pl
3 m ozdåbiåł m pers -ście ozdåbiali
fut
sg
1 m będę ozdåbiåł
imperativus
sg pl
2 ozdåbiåj ozdåbi(a)jcie

inf ozdåbiać (6). ◊ praes 3 sg ozdåbiå (3). ◊ 3 pl ozdåbiają (1). ◊ praet 3 sg m ozdåbiåł (2). ◊ 3 pl m pers -ście ozdåbiali (1). ◊ fut 1 sg m będę ozdåbiåł (1). ◊ imp 2 sg ozdåbiåj (1). ◊ 2 pl ozdåbi(a)jcie (1). ◊ part praes act ozdåbiając (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Przystrajać, upiększać człowieka pod względem fizycznym i duchowym; decorare, exornare, ornare Cn [co] (10):

ozdabiać czym (2): Tákże Cyrillus/ gdźye Kácerze przyrownawa nyerządnym nyewyáſtom ktore ſſátámi/ złotem y rozmáitemi przypráwámi plugáwoſć ſwoyę ozdabyáyą. KromRozm I M2v; PaxLiz D2.

Zwrot: »bladość lica ozdabiać« (1): Lecż wyśćie Páni Stára/ od inſzych ſłycháli/ Cżym też bládość/ ſwoiego licá ozdabiáli. PaxLiz D2.
a. Przystrajać przez dodanie urody, pięknego wyglądu [co] (1): rodźi ſię robaczek [jedwabnica] co iedwab z śiebie wije/ y ktory wſzytkie krole/ pány y niewiáſty y ołtarze ozdabia SkarKaz 84a.
b. Udoskonalać, umacniać moralnie, upiększać cnoty, kunszt językowy [co] (4): záwżdy ſie pilnie ſtáráli o to/ áby mogli ſwiátu co nowego poſtánawiáć/ á ozdabiáć/ á zacnie tym wyſtáwiáć myſli/ ſerce/ y ony rozumy ſwoie. RejPos 187v.

ozdabiać czym (3): Piſał też potym Zwierzyniec ſtanow Slácheckich [...] poććiwie krotkiemi ſłowy/ kthore tylko w oſmi wirſzach zależáły/ ozdabiáiąc. RejZwierc Aaav; ModrzBaz 2; SkarŻyw 399.

Szereg: »obdarzać i ozdabiać« (1): prawdá gdy z ćiemnośći błędow wychodzi/ bárzo wielkimi dobrodzieyſtwy obdarza y ozdabia rzecży cżłowiecże y Boſkie [veritas ... maximis beneficiis afficit et ornat res hominum deorumque] ModrzBaz 2.
W przen (1):
Szereg: »ozdabiać i ogradzać« (1): wſzytki cżłonki twe zbáwiennym známieniem ozdabiay y ogradzay: á złe nieprzyſtąpi do ćiebie. SkarŻyw 399.
α. Udoskonalać język (1): Przeto by przyſtáło/ [...] niewſtydźić ſye ſwego Ięzyká/ y owſzem ij ozdabiáć im nawięcey być może. GroicPorz i3.
c. Przysparzać sławy i czci [co czym] (2): iakoby nie tylko osobie iego [kanclerza], ktorą on zawzdy poczciwemi sprawami swemi y pozytecznemi RP. ozdabiał, ale y domowi iego [...] nic obelzywego nie niosło. ActReg 108.
W przen (1): Yákub też żydom náwroconym krotko przypomina yáko żyć/ á cnotliwym á bogoboynym żywothem wyárę ozdábyáć KromRozm II e4.
2. Uświetniać, dodawać wspaniałości instytucjom, miejscom, rzeczom [co czym] (3): Niezdobcie ſie [senatorowie] mieyſci ktoreſcie zaſiedli ale godnoſciami ſwemi mieiſcza ozdabiaicie PaprUp D3v.
Zwrot: »świątobliwem żywotem ozdabiać« (1): Ten ná tákiego męcżenniká ſtolicę wſtąpiwſzy: nie mniey ią świątobliwem żywotem/ y ſzcżyrym prawdy kazánim/ y mocnym przećiw Arryanom wyznánim/ ozdabiáł. SkarŻyw 277.
W przen (1):
Zwrot: »ozdabiać słowy« (1): Ia wolę prawdę głupią niż wáſzych chytrośći Náſzládowáć: którą z was káżdy ieſt gotowy Ozdabiáć wydwornémi y ſlodkiémi ſłowy. ZawJeft 36.
3. O działalności Boga obdarzającego człowieka łaskami [kogo, co] (4):

ozdabiać czym (3): ia [Bóg] rozmnażał będę y błogoſłáwił polá wáſze/ obory wáſze/ ſtodoły wáſze/ poććiwoſciámi będę ozdabiał domy wáſze. RejZwierc 192. Cf Zwroty.

Zwroty: »ozdabiać przywilejmi« (1): Gdyżechmy iuż ſłyſzeli iáko Pan tu wierne wyznáwácże ſwoie ozdabiáć rozlicżnymi przywileymi racżył RejAp 92.

»sprawiedliwością ozdabiać« (1): ále go [grzesznika usprawiedliwionego] prawdźiwie iego właſną ſpráwiedliwośćią [Bóg] ozdabia/ y wlewa nań y ná duſzę iego cnoty przypoione dárow ſwoich SkarKaz 349a.

Szereg: »bronić i ozdabiać« (1): Słuſzna rzecż w tákiego Bogá wierzyć/ ktory ták vmie bronić y ozdabiáć ſługi ſwoie. SkarŻyw 179.

Synonimy: 1. chędożyć, okraszać, piększyć, przystrajać; 2. zaszczycać; 3. nagradzać, obdarzać.

Formacje współrdzenne cf ZDOBIĆ.

IM